Ürolojik hastalıklar terimi, idrarın filtrelenmesi ve vücuttan dışarı taşınmasıyla ilgili çok çeşitli koşulları tanımlar. Bu hastalıklar her yaştan erkek, kadın ve çocuğu etkileyebilir, ayrıca vücudun çok özel kısımlarını etkiler. Kadınlarda idrar yolunu, erkeklerde idrar yolunu veya üreme organlarını etkilerler. Ürolojik hastalıklar, genitoüriner sistemin farklı doğaları ve kökenleri olabilen patolojileridir. Ürolojik yapıdaki hastalıklar arasında toksik lezyonlar, yaralanmalar, enflamatuar süreçlerin yanı sıra böbrekler, mesane, üretra, prostat, üreterler ve dış erkek genital organlarındaki patolojik değişiklikler bulunur. İstatistiklere göre son yıllarda ürolojik hastalıkların sayısı yaklaşık % 20 artmıştır.
Ürolojik sistem hastalıklarının teşhisi ve tedavisi öncelikle hastalığın kendisine ve evresine bağlıdır. İlk aşamadaki standart teşhis adımları genellikle tıbbi geçmişin (tıbbi bilgiler) toplanması, ultrason, röntgen muayenesi ve laboratuvar testlerini (kan ve idrar testleri, flora üzerindeki lekeler, biyopsi, vb.) içerir. Teşhis sonuçlarına göre ilaç veya cerrahi yöntemle tedavi edilebilirler.
Mesanede Ürolojik Hastalıkların Tedavisi
Ürolojik hastalıklar, kolayca ve hızlı bir şekilde kronik bir forma dönüşüp daha ciddi sonuçlara yol açabilecekleri için acil tıbbi yardım gerektirir. Bu yüzden bu hastalıkların tedavisi ve önlenebilmesi için erken tanı önemlidir. Mesanede ürolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan yöntemler vardır. Bu yöntemler aşağıdaki gibidir:
Sistosel tedavisi
1 veya 2 derece sistosel, ağır kaldırmaktan veya zorlamadan kaçınma dışında hiçbir tedavi gerektirmeyebilir. Orta derecede rahatsız edici sistoseller için, mesaneyi yerinde tutmak için vajinaya bir peser yani rahim, vajina, mesane veya rektumu desteklemeye yardımcı olmak için vajinaya uyan plastik veya kauçuk bir cihaz takılabilir. Enfeksiyon ve ülseri önlemek için bir peser düzenli olarak çıkarılmalı ve temizlenmelidir. Büyük bir sistosel de ise, mesaneyi yeniden konumlandırmak için ameliyat gerektirebilir. Ameliyat, tam bir iyileşme için bir ila birkaç gün ve dört ila altı hafta hastanede kalmayı gerektirir.
İnterstisyel sistit (IC) tedavisi
İnterstisyel sistiti tedavi etmenin birçok yolu vardır, ancak belirli tedavilere kimin en iyi yanıt vereceğini tahmin etmenin bir yolu yoktur. Bu hastalığın semptomları daha şiddetli hale gelebilir veya kaybolabilir. Belirtiler ortadan kalksa bile günler, haftalar, aylar veya yıllar sonra tekrar yeniden belirti gösterir. İnterstisyel sistit için uygulanan tedaviler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Davranışsal terapi
Yeterli miktarda su alındığından emin olunmalıdır ve buda ideal olarak günde yaklaşık iki litre içilmesi anlamına gelir. Hiçbir bilimsel kanıt, IC’nin nedeni olarak diyet faktörlerini göstermese de, kahve, çikolata, gazlı içecekler, asitli yiyecekler veya içecekler dâhil olmak üzere potansiyel mesane tahriş edicilerinden kaçınmak semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca stresi kontrol etmek de yardımcı olabilir.
İlaç
İnterstisyel sistit tedavisi için ilaçlar birincil tedavi şeklidir. Bu hastalık için özel olarak onaylanmış tek ilaç pentosan’dır. Pentosan, normal mesane astarını eski haline getirmeye yardımcı olur, ancak işe yaraması altı ayı bulabilir. İnterstisyel sistit için özel olarak belirtilmeyen diğer bazı ilaçlar, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler), antihistaminikler ve antidepresanlar, özellikle amitriptilin (Elavil) veya imipramin (Tofranil) dâhil olmak üzere semptomları azaltmaya yardımcı olabilir. Fakat bu hastalığın tedavisi için birden fazla ilaca ihtiyaç duyulabilir.
Mesane yıkama
Mesane yıkama veya banyosu, belirli bir süre boyunca tutulması gereken heparin, pentosan veya dimetil sülfoksit (DMSO, RIMSO-50) dâhil olmak üzere çeşitli maddelerden birini içeren bir ilaç karışımı ile doldurulur. Bu işlem genellikle 10 20 dakika ve idrar yapmadan önce uygulanmalıdır. Bu tedavi, altı ila sekiz hafta boyunca bir veya iki haftada bir yapılır ve gerektiğinde tekrarlanır. DMSO mesane duvarına geçtiği için dokuya daha etkin bir şekilde ulaşarak iltihap ve ağrıyı azaltır. Aynı zamanda ağrıya ve acil veya sık idrara çıkma ihtiyacına neden olan kas spazmlarını önlediği görülmektedir.
DMSO’nun yan etkileri, tedaviden sonra üç güne kadar sürebilen sarımsak tadı ve kokusunu içerir. Mesane semptomları, ilk tedavilerden sonra bir gün kadar geçici olarak kötüleşebilir. Tam kan sayımı, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri dâhil olmak üzere kan testleri yılda iki kez yapılmalıdır. Bir DMSO karışımı yapmak için lokal anestezik gibi başka ilaçlar da eklenebilir. Ek olarak, mesane instilasyonuna yönelik daha yeni bir yaklaşım, heparin, lidokain ve sodyum bikarbonat karışımının kullanılmasını içerir. Direkt olarak mesaneye aşılandığında, bu ilaç kombinasyonu bir klinik araştırmaya katılan insanların çoğunda idrar ağrısını ve aciliyeti önemli ölçüde hafifletmiştir.
Mesane şişkinliği
Bu tedavi, bazı hastaların sistoskopi işleminden sonra mesanenin tamamen sıvıyla doldurulduğu sırada daha iyi hissettikleri gözleminden kaynaklanmıştır. Semptomlar genellikle şişkinlikten bir veya iki gün sonra kötüleşir, ancak işlem öncesi seviyelere geri döner veya iki ila dört hafta sonra düzelir. Hiç kimse bu tedavinin neden etkili olduğunu tam olarak bilmemektedir, ancak bir teori, şişkinliğin mesanenin ağrı sinyallerini iletmesine müdahale ederek mesane kapasitesini arttırmasıdır. Ancak bu ideal bir tedavi değildir, sadece az sayıda hastaya yardımcı olur ve anestezi gerektirir.
Cerrahi
İnterstisyel sistit için tüm cerrahi tedavilerin öngörülemeyen sonuçları vardır ve çoğu sağlık uzmanı yalnızca son çare olarak cerrahiye yönelir. Cerrahi prosedürleri aşağıdaki gibidir:
• Üretradan bir sistoskopun sokulduğu bir süreç olan fulgurasyon ve Hunner ülserleri elektrik veya lazerle koagüle edilir.
• Nöromodülasyon veya sakral sinir kökü uyarımı, sıklığı, aciliyeti ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olmak için sakral siniri uyarmayı içeren daha yeni bir tedavi seçeneğidir. Sırttaki üçüncü sakral sinir kökünün yanına deri altına küçük bir elektrot yerleştirilir. Bir test stimülasyonu etkili ise, düzenli stimülasyonlar için cildin altına kalıcı bir pil yerleştirilir. Bu bazı hastalarda çok yardımcı olabilse de, sonuçlar her zaman kalıcı değildir.
• Augmentasyon, mesanenin hasarlı ve iltihaplı kısımlarını çıkararak, ince veya kalın bağırsak dokusu ile yeniden inşa ederek mesaneyi büyüten cerrahi bir işlemdir. Ağrı üzerindeki etki değişir ve interstisyel sistit, mesaneyi büyütmek için kullanılan bağırsak dokusunda tekrarlayabilir.
Ayrıca mesane sistektomi adı verilen bir prosedürle tamamen çıkarılabilir. Üreterler daha sonra karın derisine açılan bir bağırsak bölümüne bağlanır. İdrar, stoma adı verilen açıklıktan vücudun dışındaki bir torbaya boşaltılır. Bir sistektominin bile interstisyel sistit semptomlarının sona ermesini garanti etmediğini unutulmamalıdır. Çünkü bazı kadınlar yalancı ağrı çeker, bu yüzden önce diğer seçenekler araştırılmalıdır.
Proteinüri tedavisi
Proteinüri tedavisi, hipertansiyon veya diyabetin kontrol edilmesiyle başlar. Diyabet hastaları sık sık kan şekeri seviyelerini ölçmeli, diyabeti uygun şekilde yönetmek için dengeli beslenmeli, egzersiz yapmalı ve reçeteli ilaçları almalıdır. Yüksek tansiyonu olanlara genellikle ACE (anjiyotensin dönüştürücü enzim) inhibitörleri veya durumu kontrol etmek için anjiyotensin reseptör blokerleri (ARB’ler) adı verilen benzer bir ilaç sınıfı reçete edilir. Bu ilaçlar böbrekleri diğer tansiyon ilaçlarından daha fazla korur. Böbrek fonksiyonu azalmış ve yüksek tansiyonu olan kişiler tansiyonlarını 130/80 mm Hg’nin altında tutmaya çalışmalıdır. Ulusal Böbrek Vakfı ayrıca tuz ve protein alımının sınırlandırılmasını önermektedir. Bir diyetisyene danışmak, böbrek sağlığı için sağlıklı bir diyet planı geliştirmeye yardımcı olabilir
İdrar Kaçırma Tedavileri
İnkontinansı tedavi etmek için çeşitli tedaviler mevcuttur ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Egzersizler
Kegel egzersizleri olarak bilinen pelvik taban egzersizleri, idrarı mesanede daha uzun süre tutulabilmesi ve idrar yapmayı durdurmak için kullanılan kasları güçlendirebilir. Kegel yapmak için, birkaç saniye idrar yapmayı bırakmak için kullanılan kaslar sıkılmalı ve sonra gevşetilmelidir.
İlaçlar
İnkontinansı kontrol etmeye yardımcı olmak için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Bazı ilaçlar mesane kaslarını gevşeterek mesanenin tamamen boşalmasına yardımcı olur, bazıları ise mesane kasılmalarını önlemeye yardımcı olur. Ayrıca sızıntıyı azaltmak için mesane ve üretradaki kasları sıkılaştırmak içinde ilaçlar mevcuttur.
Biyolojik geri bildirim teknikleri
Bu teknikler, vücuttan gelen sinyallerin daha fazla farkına varmaya yardımcı olabilir, böylece mesanedeki ve üretrardaki kaslar üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmak mümkündür.
Pesser
Pesser mesane boynunu tutan vajinal bir eklentidir. Bu eklenti idrarın mesanede tutulmasına yardımcı olmak için üretrayı sıkıştırabilir. Genellikle idrar yapmak için peserin çıkarılmasına gerek yoktur. Normal mesane kasılmaları genellikle idrarı sıkışmış üretra yoluyla dışarı atmaya zorlayabilir.
Cerrahi
Durum mesane pozisyonundaki bir değişiklik gibi fiziksel bir sorundan kaynaklanıyorsa, cerrahi idrar kaçırmayı iyileştirebilir. İnkontinans için genel cerrahi, artan basınç atakları sırasında kapatmaya yardımcı olmak, şişkin bir mesane veya üretrayı azaltmak ve onu sabitlemek için üretranın altına bir askı yerleştirmeyi içerir. Hem hamilelik hem de doğum hasara neden olabileceğinden, genellikle çocuk sahibi olmayı bitirene kadar ameliyat önerilmemektedir.
İdrar yolu enfeksiyonlarının tedavisi
İdrar yolu enfeksiyonların çoğu ciddi değildir ve antibiyotik ilaçlarla kolayca tedavi edilebilirler. Bununla birlikte, bir idrar yolu enfeksiyonu kronik olabilir ve bazen tedaviden birkaç hafta sonra tekrarlayabilir. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren kadınların yaklaşık yüzde 20’sinde bir kere daha tekrar geliştirme olasılığı vardır. Ayrıca tedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları, daha karmaşık sağlık sorunlarına yol açabilir, bu yüzden göz ardı edilmemeleri gerekir. İYE ‘yi önlemek için, bol sıvı içilmeli, sık idrara çıkılmalı ve C vitamini alınmalıdır. Ayrıca kızılcık, bakterilerin mesane duvarına yapışmasını önler ve mesane enfeksiyonlarına karşı etkili bir caydırıcı olabilir. Tekrarlayan mesane enfeksiyonları yaşayan kadınlar, genellikle cinsel aktivite sırasında ortaya çıkan bakterilere sahiptir. Cinsel ilişkiden hemen sonra alınan tek bir antibiyotik tablet ile profilaktik olarak tedavi, ek mesane enfeksiyonlarını önleyebilir.
İdrar retansiyonu tedavisi
Üriner retansiyon tedavisi, idrar retansiyonunu hafifletmek için üretradan mesaneye bir Foley kateterinin yerleştirilmesini içerebilir. Kanalı bir kateterin içinden geçecek kadar geniş açmak için çeşitli üretral dilatatörler kullanılabilir. Üretradaki bir tıkanma nedeniyle bir kateter mesaneye ulaşamıyorsa, bir suprapubik tüp deriden, kasık kemiğinin üzerinden ve alt karın duvarından doğrudan mesaneye yerleştirilebilir. Tüp, durum sitoskopik bir prosedürle yönetilene kadar geçici drenaj sağlar.
Mesane kanseri tedavisi
Mesane kanseri tedavisi, tümörün boyutuna ve evrelemesine bağlıdır. Erken evre tümörler için, olağan tedavi, mesane tümörünün transüretral rezeksiyonudur; bu, biyopsi için kanseri çıkarmak ve kalan kanser hücrelerini kesmek veya yakmak için üretra yoluyla ve mesaneye ışıklı bir tüpün sokulduğu bir prosedürdür. Kemoterapi ve immünoterapi, kanserin nüksetmesini önlemek için de kullanılabilir. Aşırı durumlarda, bir sistektomi veya mesanenin çıkarılması yapılabilir
Kaynakça:
https://www.byramhealthcare.com/blogs/common-urologic-problems-and-how-to-treat-them-urology
https://cmchospital.ge/en/blog/urologic-diseases—diagnosis-and-treatment/69/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu