Nipah virüsü, köpek, domuz, kedi, keçi, koyun ve halihazırda enfekte olmuş kişilerin yanı sıra başta yarasalar olmak üzere hayvanlardan insanlara bulaşan bulaşıcı bir hastalıktır. Adını, 1998 yılında ilk kez bildirildiği bir Malezya köyü olan Sungai Nipah’tan almıştır. Nipah salgınları, o zamandan beri Malezya dışında ağırlıklı olarak Singapur, Bangladeş ve Hindistan gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde kendini gösteren bir hastalıktır ve oldukça ölümcül olabilir.
Nipah Virüsünün Tarihçesi
Nipah virüsünün kökenleri, ilk kez 1998’de bildirildiği Malezya’daki Sungai Nipah köyünde, virüsü yarasalardan kapmış olan enfekte hayvanları yetiştiren bir grup domuz ve çiftçi arasında yer almaktadır. Malezya’da yüzlerce vaka tespit edildi ve komşu ülke Singapur’dan da birkaç vaka bildirilmiştir, bu da onu 1998-1999’da gerçekleşen dünyanın ilk Nipah virüsü salgını haline getirmiştir.
Bunu takiben, 2001, 2003, 2004, 2005, 2007, 2008, 2010 ve 2011 yıllarında genellikle kış mevsiminde Bangladeş ülkesinden çok sayıda salgın rapor edilmiştir. Nipah virüsü hastalığı bir aşama için kısıtlanmış gibi görünmektedir. 2011’den bu yana, 2018’de Hindistan’da bir kez daha rapor edilmiştir.
Geçmiş Salgınlar
İlk olarak Nipah virüsü Malezya da 1999 yılında domuz çiftçileri beliren bir salgın esnasında tanımlanmıştır. Ancak Malezya da 1999’dan sonra bir daha yeni bir salgın vakası raporlanmamıştır. Bangladeş’te ise 2001 yılında ilk defa ortaya çıkmış ve o yıldan sonra Malezya’da hemen hemen yıllık salgınlar şeklinde sürekli görülmüştür. Ayrıca bu doğu Hindistan’da periyodik aralıklarla ortaya çıktığı belirlenmiştir.
Diğer bölgeler enfeksiyon için risk altında olabilir, virüsün kanıtlar bilinen doğal rezervuar (içinde bulunmuştur olarak pteropus Kamboçya, Gana, Endonezya, Madagaskar, Filipinler gibi ülkelerden bir dizi içinde yarasa türü) ve diğer birkaç yarasa türlerinin, ve Tayland.
Hindistan’da Nipah Virüsü İnsidansı;
Nipah virüsü ilk olarak Hindistan’da 2001 yılında Batı Bengal’de rapor edilmiş, ardından 2007’de yine eyalette başka bir salgın izlemiştir. Son zamanlarda, 2018, 2019 ve 2021 yıllarında Hindistan’da Kerala’da Nipah virüsü vakaları kaydedilmiştir.
Nipah Virüsü Hastalığının Nedenleri
Nipah virüsü hastalığına neden olan mikroorganizma, bilimsel olarak Nipah henipavirüs olarak adlandırılan patojenik örnek Nipah virüsüdür. Viral suşların Henipavirus cinsine aittir ve paramyxoviruses olarak da adlandırılan Paramyxoviridae virüs ailesinde kategorize edilir. Nipah virüsünün insanlar arasında bulaşması, doğrudan enfekte yarasalar, diğer istila edilmiş hayvanlar veya hastalığa yakalanmış hasta kişilerle temas yoluyla gerçekleşir.
NiV olarak kısaltılan Nipah virüsü, bu nedenle, hayvanlardan insanlara meyve yarasaları ile yayıldığını ima eden zoonotik bir virüstür. Aksi takdirde, viral suşların önemli rezervlerini barındıran birincil konaklar olan uçan tilkiler olarak bilinir. Nipah virüsü hastalığı, halihazırda hasta olan kişiler dışında, hastalıklı meyve yarasalarıyla karşılaşmış enfekte kedi, keçi, köpek, koyun ve domuzlardan bulaşma yoluyla da insanları etkiler.
Nipah Virüsünin Bulaşması Nasıldır?
Malezya’da Singapur’u da etkileyen ilk tanınan salgın sırasında, insan enfeksiyonlarının çoğu hasta domuzlarla veya onların kontamine dokularıyla doğrudan temastan kaynaklanmıştır. Bulaşın enfekte olmuş kişilerin dokusuna ya da domuz salgılarına korunmasız olarak maruz kalması şeklinde olduğu tahmin edilmektedir.
Bangladeş ve Hindistan’daki müteakip salgınlarda, enfekte meyve yarasalarının idrarı veya tükürüğü ile kontamine olmuş meyve veya meyve ürünlerinin (ham hurma suyu gibi) tüketimi en olası enfeksiyon kaynağıdır. Şu anda vücut sıvılarında veya meyveler dahil çevrede viral kalıcılık üzerine herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Nipah virüsü vakalarında insandan geçenler, genelde bu virüs ile enfekte olan kişilerden bakıcılarına ve ailelerine geçmesi şeklindedir.
Nipah vürüsü, daha ilerideki yıllarda Hindistan ve Bangladeş görülen salgınlarda enfekte olmuş, insanların dışkı veya salgılarıyla temas dilmesi şeklinde insandan insana bulaşması şeklinde bulaşmıştır. 2001 yılında Hindistan’ın Siliguri kentinde, vakaların %75’inin hastane personeli veya ziyaretçiler arasında meydana geldiği bir sağlık hizmeti ortamında da virüsün bulaştığı bildirilmiştir. Bangledeş’te 2001- 2008 yılları arası raporlanan vakaların yaklaşık %50’si, bu virüs ile enfekte olmuş kişilere bakan ve insandan insana bulaşma sebebiyledir.
Nipah Virüsü Hastalığının Belirtileri
Nipah virüsü ile enfeksiyon genellikle beyin iltihabı ile sonuçlanırken, ensefalit yanında ciddi solunum yolu hastalığı ve hatta ölüm meydana gelebilir. Bu virüsle 5 ila 14 günlük bir maruziyet ve kuluçka döneminden sonra, farklı zaman ölçeklerinde çeşitli belirti ve semptomlar fark edilebilir. Daha sonra, kuluçka döneminden 3 ila 14 gün sonra, enfekte kişi aşağıdakiler gibi bazı grip benzeri semptomlar gösterir:
• Ateş,
• Baş ağrısı,
• Kas ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Karın ağrısı,
• Boğulma,
• Kusma,
• Solunum yolu hastalığı,
• Bulanık görme
Bununla birlikte, bu semptomlar hızla yoğunlaşarak zihinsel karışıklık, nöbetler, ensefalit, miyokardit ve hatta 24 ila 48 saat içinde komaya kadar ilerleyebilir.
Nipah Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Hasta Nipah virüsü semptomlarını gösterdiğinde, ensefalit yani beyinde şişlik ortaya çıkarsa, kan, idrar ve beyin omurilik sıvısının yanı sıra burun ve boğaz sürüntülerinden bir ekstrakt toplanır. Bu numuneler, doku/sıvı numunelerinde Nipah virüsünün genetik parçalarını arayan ve amplifiye eden, mevcut olmaları durumunda Nipah virüsü örneğini doğrulayan bir RT-PCR testi kullanılarak tanı laboratuvarı tesisinde analiz edilir. RT-PCR dışında, Nipah virüsünün varlığını araştırmak için mikroskop kullanan hastalardan alınan kan, doku ekstraktlarını araştıran seroloji, histopatoloji dahil birkaç analitik test yapılır.
Nipah Virüs Hastalığı Tedavisi
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, şu anda Nipah virüsü hastalığı için herhangi bir tedavi mevcut değildir. Ayrıca, şu ana kadar Nipah virüs enfeksiyonunu önlemek için koruyucu bir aşı mevcut değildir. Bu da semptomları olan hastaların zamanında teşhis ve iyileştirici önlemler için bir kerede hastaneye götürülmesini zorunlu kılar.
Şu anda Nipah virüsü hastalığını tedavi etmenin tek yöntemi, hastanın hastaneye yatırılması, hayati fonksiyonlarının gözlemlenmesi, bolca dinlenmelerinin sağlanması, hastalıktan kurtulmak için hidrasyon ile destekleyici bakımdır. Ayrıca, bulantı, kusma, kasılmalar ve eşlik eden diğer semptomları geliştikçe hafifletmek için antiviral ilaçlar reçete edilir.
Doğal Konak: Meyve Yarasaları
Nipah vürüsü için doğal kaynaklar arasında özellikle Pteropodidae ailesi meyve yarasaları arasından Pteropus cinsine ait yarasa türleri gösterilmektedir. Meyve yarasalarında belirgin bir hastalık yoktur. Henipavirüslerin coğrafi dağılımının Pteropus kategorisi ile örtüştüğü varsayılmaktadır. Bu hipotez Avustralya, Bangladeş, Kamboçya, Çin, Hindistan, Endonezya, Madagaskar, Malezya, Papua Yeni Gine, Tayland ve Doğu Timor’dan gelen Pteropus yarasalarında Henipavirus enfeksiyonunun kanıtlarıyla desteklenmektedir. Bu yarasa cinsi Afrika meyve yarasalar Eidolon, Afrika’da yarasa Pteropodidae ailesine mensuptur. Bu virüslerin coğrafi dağılımın içinde var olması mümkün olduğunu belirten Nipah ve HENDRA virüslere karşı antikor pozitif bulunmuştur.
Evcil Hayvanlarda Nipah Virüsü
Atlar, keçiler, koyunlar, kediler ve köpekler gibi domuzlarda ve diğer evcil hayvanlarda Nipah virüsünün salgınları ilk olarak 1999’daki Malezya salgını sırasında rapor edilmiştir. Virüs domuzlarda oldukça bulaşıcıdır ve domuzlar, 4 ila 14 gün süren kuluçka döneminde bulaşıcıdır. Bunun yanında enfekte bir domuz hiçbir belirti göstermeyebilir, ancak bazılarında akut ateşli hastalık, zor nefes alma ve titreme, seğirme ve kas spazmları gibi nörolojik semptomlar gelişir. Bunun yanında çoğunlukla domuz yavruları haricinde ölüm oranı oldukça düşük olmaktadır. Ortaya çıkan bu belirtiler genelde domuzlarda görülen nörolojik hastalık ve solunum hastalıkları belirtileri le ciddi farklılıklar göstermez. Domuzlarda bunun yanında olağandışı havlama tipi öksürük söz konusu ise ya da insanlarda ensefalit bulunuyorsa Nipah virüsünden şüphe edilmelidir.
COVID-19 Hastalarının Nipah Virüsü Alma Riski Daha Yüksek mi?
COVID-19 ve Nipah Virüsü, kuru öksürük, ateş, soğuk algınlığı, baş ağrısı, yorgunluk gibi gribe benzer semptomlarla ortaya çıkan bulaşıcı viral rahatsızlıklar olsa da, RT-PCR testi bozuklukların teşhisinde kullanılan altın standarttır ve ikisini açıkça ayırt eder. Ayrıca COVID-19, insanların çoğunda evde yönetilebilecek hafif ila orta dereceli semptomları tetiklerken, Nipah virüsü hastanede ileri tıbbi bakım gerektiren çok daha öldürücüdür. Bu nedenle doktorlar, COVID-19 hastalarının Nipah virüsüne yakalanma konusunda yüksek bir riskle karşı karşıya olmadığını belirtiyorlar.
Nipah virüsü için kabul edilen hastaların ciddi COVID-19 semptomları olan kişilerle temas edip ardından Nipah virüsü enfeksiyonunun yayıldığı hastane bulaşmaları tehlike arz eden tek durumdur. Bununla birlikte, KKD kitlerinin, dezenfektanların sıkı koruyucu önlemlerinin yanı sıra Nipah vakalarının ve COVID-19 vakalarının tedavi edildiği koğuşların net bir şekilde sınırlandırılması nedeniyle bu vakanın hastanelerde gerçekleşme şansı çok nadirdir.
Kaynakça:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/nipah-virus
https://www.netmeds.com/health-library/post/nipah-virus-the-causes-symptoms-and-treatment-of-this-deadly-disease
https://www.cdc.gov/vhf/nipah/symptoms/index.html
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu