Osmanlı Devleti Rumeli bölgesinde fetihler yapmaya başladıktan sonra Anadolu’dan bu bölgeye iskana başlamıştır. Zamanla genişleyen toprakların korunmaya ihtiyacı doğmuştur. Bu sebeple; yardımcı birlikler oluşturmaya hız vermiştir. Düşman topraklarına sızmak, istihbarat ve sınır güvenliği gibi faaliyetleri yürütebilmek için başta Akıncılar gibi cesur birlikleri meydana getirmiştir. 14. yüzyılın sonlarına gelindiğine ise ”Deliler” adıyla yeni bir askeri oluşum ihtiyacı baş göstermiştir. ”Deli” adı; aklını kaybetmiş, mecnun gibi anlamlara gelse de buradaki asıl manası, gözünü budaktan sakınmayan, ordunun en ön safında çarpışan, düşmanın üzerine vahşi haykırışlarla saldıran heybetli askerlerdir. Deliler, Rumeli topraklarında, Rumeli Beylerbeyleri veya Sancakbeylerinin komutasında görev almaktaydılar. Barış zamanlarda bağlı bulundukları beylerin herhangi bir suikast hareketine karşı güvenliğinden, kale muhafızlığından ve kendi dairelerinden sorumlu idiler. Savaş zamanında ise ordunun en ön safında yer alırlardı.
Başta sadece Türklerden oluşturulan bu grup daha sonra Boşnak, Sırp, Hırvat gibi unsurlardan da yararlanılmıştır. Deliler ocağına kayıt yapabilmek için sıra dışı özelliklere sahip olmayı gerektiriyordu. Özellikle heybetli bir cüsseye sahip ve cesur olmak en belirleyici faktörlerdi. Ocağa seçilen yeni üyeler tecrübeli bir ”Ağa”nın yanında çıraklığa başlar ve zamanla Ağalığa terfi ederdi. Deliler ocağı 60’şar kişilik ”Bayrak” adı verilen birliklerden oluşurdu. Deliler, kıyafet olarak aslan, kaplan, kurt ve diğer vahşi hayvanların postlarını giyer, başlarına da kartal kanadı veya tüylerini geçirdikleri kalpaklar giyerlerdi. Hareket kabiliyetlerini kısıtladığı düşüncesiyle zırh giymezler; kılıç ,balta, gürz, bozdoğan, şeşper gibi silahları kullanırlardı. Mızrakları ise diğer mızraklara oranla daha uzun ve keskindi.
Savaş esnasında en önde yer aldıklarından düşmanın gözüne korku salma, vahşi ve çılgın görüntüleriyle psikolojik bir üstünlük sağlama görevinde bulunmasının yanı sıra, düşman saflarına keskin saldırılar yaparak safları yarma başlıca görevleriydi. Ayrıca sınır tecavüzlerine karşılık karşıt saldırılarda bulunarak düşman topraklarına girerek, yıldırma ve yıpratma icraatlarında önemli rol oynamışlardır.
Osmanlı ordusunun zamanla bozulmaya yüz tutması ve gelişen yeni silah teknolojileri sonucu deliler de eski heybetli günlerinden uzak kalmış ve gün geçtikçe önemini yitirmiştir. 1829 yılında ise tamamen kaldırılmışlardır.
Kaynakça:
Osmanlı Askeri Teşkilatı’nda ”Deli Ocağı” , Dr. Mehibe ŞAŞMAZ.
Osmanlı Ordusunda Sıradışı Kahraman Askerler: Deliler, Resul KESENCELİ, Somuncu Baba.
Yazar: Mesut Baydu