Plastik tehlikesi ile ilgili farkındalık her geçen gün artmaktadır, ancak gerçek şu ki plastik modern yaşamın bir parçası ve tamamen kaldırmak neredeyse imkânsızdır. Plastik kirliliği, acilen bir şeyler yapılması gereken en büyük sorundur ve büyümeye devam etmektedir. Aslında şirketler, kuruluşlar, bu konuda derhal bir şeyler yapılması gerektiğinin farkına varmaya başladılar.
Doğadaki Plastik
Plastik üretimi, bunun çevre ve vahşi yaşam üzerindeki etkisi hakkında çok sıkıntılı istatistikler vardır. Kısaca istatistiksel sonuçlar aşağıdaki gibidir;
• Plastik üretimi her yıl çok büyük bir oranda artmaktadır.
• Yaratılan plastiklerin çoğu tek kullanımlıktır.
• Plastik, gezegenin neredeyse yarısını kirletmektedir
• Plastik molozlar her yıl milyonlarca deniz canlısına zarar vermektedir.
• Kuzey Pasifik Okyanusu’ndaki Büyük Pasifik Çöp Yaması çoğunlukla mikroplastiklerden yapılmıştır.
Bu kadar büyük miktarlarda plastikler nereden geliyor diye sorulduğunda işte muhtemelen her gün etkileşimde bulunulan veya kullanılan ortak plastik kaynakları:
• Tek kullanımlık plastik şişeler, suyollarını ve okyanusları tıkayan, var olan en büyük kirleticilerden biridir. Dünya Günü’ne göre, Amerikalılar yılda yaklaşık 50 milyar tek kullanımlık plastik su şişesi satın almaktadır. Bu Amerika Birleşik Devletleri’ndeki herkes için ayda ortalama 13 şişeye denk gelen bir rakamdır. Bazıları bundan daha az kullanıyor olsa da bu, diğerlerinin o ortalamadan daha fazla kullandığı anlamına gelmektedir. Ve bu şişelerin çoğu geri dönüştürülmezdir.
• Plastik poşetler bir başka büyük endişe kaynağıdır. Geri dönüşüm için sadece yüzde 1 veya daha az iade edilir. Market torbaları gibi tek kullanımlık plastikler yalnızca ortalama 12 dakika kullanılır ve daha sonra yüzlerce yıldır bir çöplükte geri dönüştürülmemişse beklerler.
• Sentetik kumaşlardan elde edilen elyaf, çamaşır makinelerinde tatlı suya girer ve ayrıca çamaşırlardan dökülme sonrası havaya karışır. Tahminler, okyanusta kabaca 5.25 trilyon adet büyük plastik ve mikro plastik yüzen olduğunu iddia etmektedir.
Ancak çevredeki plastik, sadece hayvanları ve suyollarını etkilememekte, insanları doğrudan etkilemektedir. Plastikte bulunan kimyasallar hava, toz ve yiyeceklerde de bulunur.
İnsan Vücudundaki Plastik
Balıkların, suyu kirleten mikro plastikler yediğini zaten bilinmektedir. Ancak bu, sadece balık için veya balık yiyen insanlar için bir sorun olduğu anlamına gelmez. Plastik besin zincirine katılıp çıkmaktadır. 2018’de Viyana Üniversitesi Tıp Üniversitesinde yapılan küçük bir deneme, 8 ülkeden 8 kişinin dışında çıkmıştır. Bu insanların plastik tüketen balıkları da yiyebildiklerini tahmin edilse de bu deneme, sekiz katılımcıdan sadece altısının deniz ürünü yediğini belirtilmiştir. Bu, diğer iki yutulmuş plastiğin başka bir şekilde potansiyel olarak gıda ambalajı, plastik çubuklar ve hatta hava yoluyla anlamına gelir. Yapılan son çalışmada, insan vücudunda plastiğin net kanıtlarını bulunan ilk kişidir ama muhtemelen son değildir. Bu konuyu araştırmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır, ancak araştırmacılar insan vücudundaki bu mikro plastiklerin bağırsaktaki bağışıklık fonksiyonunu bozabileceği ve başka sorunlara yol açabileceği sonucuna varmıştır.
Plastik güvenli değildir
Plastiği almanın insan vücudunu nasıl etkilediğini tam olarak bilinmiyor olsa da, bazı ipuçlarımız mevcuttur. Örneğin, bir 2018 çalışması, plastiğin deniz hayvanlarında bağırsak hasarına neden olduğunu tespit etmiştir. Plastiklerdeki kimyasal maddeler ve vücudu nasıl etkiledikleri hakkında da bazı önemli şeyler sonuçlar mevcuttur. İşte bu verilerden bazıları aşağıdaki gibidir;
• BPA, plastiklere daha dayanıklı hale getirmek için sıklıkla eklenir. Ancak BPA bilinen bir endokrin bozucu ve östrojenin vücuttaki etkisini taklit edebilir. Bu daha sonra kilo alımı ve hormon dengesizliğine yol açabilir. Aynı zamanda, erkek ve kadın üreme organlarında deformasyonlara, kadınlarda erken ergenliğe ve sperm kalitesinin düşmesine neden olabilir. Ayrıca meme ve prostat kanserlerinde, kısırlık, düşük, obezite, tip 2 diyabet, alerji ve nörolojik problemlerde artışlara neden olabilir.
• Ftalatlar, plastiklerde sıklıkla bulunan başka bir kimyasaldır. Özellikle erkekler için zararlı olduğu düşünülmektedir, çünkü erkeklerde testosteron ve kısırlığa neden olabilirler. Ftalatlar ayrıca bağışıklık sistemi bozulmasına ve diğer birçok soruna bağlıdır. Avrupa Birliği 2005 yılında flatatlar birçok ülke de onları yasaklanmıştır.
Geri Dönüşüm
Mümkün olduğunca geri dönüşüm yapmak önemli olsa da, bu sorunu çözmek için sadece geri dönüşüm yeterli değildir. Bir şey geri dönüşüm kutusuna girse bile, bulaşıklar yeterince iyi durulamıyorsa veya bir şeyi yanlışlıkla yanlış çöp kutusuna atılıyorsa, tüm diğer atılanlar da geri dönüştürülemez bir hale getirilmiş olabilir. Bu durumda, çöp kutusunun tamamı çöp sahasına gönderilir. Sıralanmamış geri dönüşüm daha iyi değildir. Plastik kaplı karton veya sıkma poşetler gibi birleşik malzemeler en kafa karıştırıcı malzemelerden bazılarıdır. Bloomberg.com’un işaret ettiği gibi, geri dönüşümlü plastiklerin yüzde 91’inin çöplükte veya daha da kötüsü okyanuslarda sona ereceği kadar geri dönüşüm kirlenmesine neden 
olduğudur. Ayrıca, petrol fiyatlarının tekrar düşük olması nedeniyle, yeni plastik üretmek, geri dönüştürülmüş veya geri dönüştürülmüş plastik kullanmaktan daha ucuzdur. Business Insider’da yayınlanan 2016 tarihli bir makale, yeni plastik kullanımının da daha fazla istendiğini açıklıyor çünkü kimyasal bileşimin doğru olması daha kolay. Her olası su şişesi ve plastik torbayı geri dönüştürsek bile ikisi de muhtemel değildir yeterli olmaz. Her yıl bir önceki yıla göre daha fazla plastik üretiyoruz. Geri dönüşüm önemlidir, ancak plastiği mümkün olduğunda reddetmek plastik kirliliği sorununda çok daha büyük bir etki yaratacaktır.
Geridönüşüm ile Beraber Neler Yapılması Gerekir?
Plastik tehdinin çözümünde geri dönüşüm yeterli gelmediği için başka çözüm yollarına başvurulması gerekir. Plastik tüketimini azaltmak için değişiklik yapmak bir sonraki adımdır. Bir fark yaratmak için bireysel olarak yapabileceğimiz birçok şey vardır. İşte yollardan bir kaçı aşağıda belirtilmiştir:
Geri dönüştürülebilir paketleme talebi: Marketlerde plastik poşetler ücretli olarak atılırsa ve müşteriler plastik ambalaj almayı reddederse, şirketler geri dönüşüm içeren poşet almak için mecbur kalırlar. Birçok gıda kooperatifi ve doğal gıda mağazası bu uygulamayı destekler duruma gelir. Ayrıca bireysel çözüm yollarından bazıları şunlardır;
• Mümkün olduğunca karton veya kağıt kullanılmalı, etler et tezgahından alınmalı ve kasap kağıdına sarmasını istenmelidir.
• Kendi yeniden kullanılabilir çantalarla alışveriş yapılmalı.
• Geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış ambalajlar kullanılmalı.
• Mümkün olan en az miktarda ambalajı olan ürünleri aranıp bulunmalı.
• Yeni çantalar alınmamalı ve ürününü eve taşımak için kişiler kendi market poşetlerini kullanmalı. Bu şekilde her yolculukta en az birkaç plastik poşet tasarrufu yapılabilir.
Çöp atımı: Mümkün olduğunda plastik kaplar, poşetler ve çöpler reddedilmelidir. Bunun yolu ürün alımı yaparken mümkün olduğunca plastik kaplarda ürün alımından kaçınılmalıdır. Yapılması zor olduğu kadar aynı derecede önemli olan bir başka konuda plastik oyuncakları mümkün olduğunca geri çevirmektir. Bunun yerine ahşap ve kumaş oyuncaklara alınmalıdır. Şayet plastik almak zorunda kalınırsa, sadece ikinci elden alınmalıdır. Ayrıca geri dönüşüm kaplarınızdaki yönergeleri izlenmeli ve spesifikasyonlara uygun olmayan hiçbir şeyde kullanılmamalıdır.
Plastik yerine alternatifleri bulunmalı: Yeniden kullanılabilir bir ürün kullananlar için plastik ürünleri reddetmek çok daha kolaydır. İşte plastik yerine kullanılabilecekler konusunda bazı fikirler aşağıdaki gibidir;
• Paslanmaz çelik plakalar: Hafif, bulaşık makinesinde yıkanabilir, fırında güvenli ve kırılmaz, 
paslanmaz çeliktir! Paslanmaz çelikler her gün kullanılabilir, sağlık ve çocuklar için yapılan en iyi yatırımdır.
• Paslanmaz çelik bardaklar: Bu bardaklar tabaklar kadar iyidir ve kendi içeceklerini içmeyi sevenler için kullanışlıdır.
• Paslanmaz çelik kâseler: Bu kırılmaz kâseler, mutfakta en çok kullanılan parçalardan bazılarıdır.
• Paslanmaz çelik mandallı saklama kapları: Bunlar kırılmaz, geniş ve dondurucu depolama yapmak için mükemmeldir.
• Cam kavanozları: Çorba, sos, et suyu gibi likit gıdaları depolamak için dört litre ve yarım galonluk kavanozlar kullanışlı olur.
• Silikon gıda saklama: Bu katlanabilir buzdolabı saklama kapları kullanışlı ve pratiktir. Depolandıklarında dolaplarda fazla yer almazlar ve buzdolabında istiflenmeleri kolaydır.
• Cam ve silikon saklama: Camdan yapılmış tüm yiyecek saklama kapları kırılmayı önlemek için bir silikon kapağa sahiptirler ve kullanışlıdırlar.
• Yeniden kullanılabilir market torbaları: alışverişte plastik poşetlerden kaçınmak için mükemmeldir. Ayrıca kolay depolama için katlanabilirler.
Bireysel olarak bu küresel büyük sorun hakkında bir şey yapmanın ne kadar faydası olur diye düşünülebilir ve sorun çok büyük görünebilir. Ancak bir şey yapmak hiçbir şey yapmamaktan her zaman daha iyidir. İnsan sağlığı ve çevre, yapılan her sürdürülebilir seçimle daha iyi olacaktır.
Kaynakça:
earthday.org
sas.org.uk
rubiconglobal.com
bloomberg.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu