Psikomotor ajitasyon, çok çeşitli duygu durum bozuklukları ile ilişkili bir semptomdur. Bir kişinin anlamsız hareketler yapmasına neden olan endişeli huzursuzluk hissidir. Bu rahatsızlığı olan bireyler, hiçbir amacı olmayan hareketler yaparlar. Genellikle bipolar bozukluğu olan insanları etkiler, ancak zihinsel sağlığı veya nörolojik fonksiyonu etkileyen diğer durumlarla da ilişkilidir. Bu endişe ve zihinsel gerginliğin fiziksel bir ifadesidir. Bazıları ciddi, bazıları ise daha ağır olan birçok form alabilir. Bu rahatsızlık tekrarlayan, amaçsız veya kasıtsız hareketler ve davranışları içerir. Bu hareketler ve davranışlar artan kaygı kaynaklı huzursuzluk duygularına cevap olarak yapılır. Örnekler arasında odanın etrafında dolaşma, ayak parmaklarına dokunma veya hızlı konuşma sayılabilir. Ayrıca psikomotor ajitasyon, travma sonrası stres bozukluğu veya depresyon gibi diğer koşullardan da kaynaklanabilmektedir.
Belirtileri
Psikomotor ajitasyona sahip bireyler, yerinde duramaz veya sakin kalamazlar. Bu rahatsızlığı yaşayan bireyler için üzücü olabilir ve ayrıca etraflarında başkaları için endişe yaratabilir. Genellikle gerginlik ve kaygıyı azaltmak için hareket etmeyi kullanırlar. Psikomotor ajitasyon rahatsızlığı varsa, düzenli olarak kıpırdanma, hızlı hareket etme, sebep veya amaç olmadan hareket halinde olmayı içerir. Bununla birlikte, psikomotor ajitasyonun belirtilerinin farkında olmak aynı zamanda bireylerin veya tanıdıkları birinin etkilenmesi durumunda doktordan yardım isteyebilecekleri anlamına gelir. Psikomotor ajitasyonun yaşayan bireyler bazı huzursuzluk belirtileri hissedebilir, bu en yaygın huzursuzluk belirtileri aşağıda ki gibidir:
• Yerinde oturamama sürekli kıpırdanma
• Duygusal rahatsızlık
• Huzursuzluk
• Sürekli gerginlik
• Rahat bir yer bulmak için umutsuzluğa kapılma
• Giderek endişelenme
• Sürekli bir şeyler düşünme
• Bıkkınlık gelme
• Asabi olma
• Ağlamaklı olma
• Hızlı konuşma
• Kafa karışıklığı
• Hızlı ilerleme
• Sürekli bir şeylere dokunma isteği
Psikomotor ajitasyona sahip bireyler bir dizi davranış sergileyebilirler, bu davranışlarından bazıları aşağıda ki gibidir:
• Bir odada ileri ve geri gitmek
• Ellerini bükmek
• Parmaklarını herhangi bir yüzeye vurmak
• Huzursuzlanmak
• Aniden işleri başlatma ve durdurma
• Çok hızlı konuş
• Sebepsiz yere odanın içinde nesneleri almak ve taşımak
• Kıyafetleri çıkartıp tekrar giymek
Ciddi durumlarda, psikomotor ajitasyon yaşayan bireyler kendi kendine zarar verebilirler. Örneğin dudaklarına, tırnaklarına veya vücudunda ki diğer bölgeler de yani deri yüzeyinde kan akıncaya kadar yırtılabilir, ısırabilir veya tırnaklayabilirler. Pek çok kişi tekrarlayan hareketler veya alışkanlık dışı davranışlar yapabilir. Bununla birlikte, psikomotor ajitasyon yaşayan biri, bazı davranışları göründüğü şekilde gösterebilir, bu davranışlar aşağıdaki gibidir:
• Kontrol edilemezlik
• Amaçsızlık
• Aynı şeyleri tekrarlama
• Çok hızlı hareket etme
• Sarsıntı yaşama
• Hayal kırıklığına uğrama
Psikomotor ajitasyondan ciddi şekilde etkilenen kişiler, vücutlarına biraz zarar verebilecek şekilde davranabilir, bu yaygın olan zararları şu şekilde sıralayabiliriz:
• Kan akana kadar dudaklarını ısırmak
• Cildi dudaklarından dolaştırmak
• Tırnaklarının çevresinden deriyi çekmek
• Yanaklarının içini çiğnemek
Nedenleri
Kişiler hafif ila ağır arasında değişen psikomotor semptomlar yaşayabilir. 2008 yılında yapılan bir çalışma sonucuna göre, duygu durum bozukluğu olan kişiler de ruh halleri ile vücut hareketleri arasında dinamik bir bağlantı olduğunu bulmuşlardır. Psikomotor ajitasyon belirtileri gösteren bireyler, fiziksel olarak ortaya çıkan zihinsel gerginlik ve kaygı yaşıyor olabilirler. Bu zihinsel gerginlik ve kaygıları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
• Hızlı veya tekrarlayan hareketler
• Amacı olmayan hareketler
• Kasıtlı olmayan hareketler
Bu faaliyetler bilinçaltı zihnin gerginliği azaltmak için yapılan çalışma şeklidir. Genellikle psikomotor ajitasyon yaşayan kişiler hareketleri kasıtlı olarak yapmadıklarını hissederler. Bununla birlikte nadiren, psikomotor ajitasyon zihinsel gerginlik ve endişe ile ilgili değildir.
2010 yılında yapılan bir çalışmaya göre, psikomotor ajitasyon nikotin, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı arasında da bir bağlantı olduğu bildirilmiştir. Diğer durumlarda ise, psikomotor ajitasyonuna antipsikotik ilaçlar neden olabilir. Ayrıca bazı araştırmacılar TBI’li kişilerde akatizi ve psikomotor ajitasyon arasında bir bağlantı olduğunu bulmuşlardır. Akatizi, huzursuzluk ile işaretlenmiş bir hareket bozukluğudur.
İlgili Koşullar
Psikomotor ajitasyon nispeten yaygın bir semptomdur özellikle bipolar bozukluk tanısı konan kişilerde görülür. Ek olarak, bir dizi başka durumla ve hastalıları teşhis edilen bireyleri de etkileyebilir, bu durum ve hastalıklardan bazıları aşağıda ki gibidir:
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Panik ataklar
• Yaygın anksiyete bozukluğu
• Depresyon
• Şizofreni
• Alkol yoksunluğu
• Klostrofobi
• Parkinson hastalığı
• Travmatik beyin hasarı (TBI)
• Bunama
• Aşırı dozda ilaç çekme veya geri çekilme
• Şiddetli major depresif bozukluk
• Bazı antipsikotik ilaçların etkileri
• Madde bağımlılığı
Psikomotor Ajitasyon ve Bipolar Bozukluk
Psikomotor ajitasyon, bir tür duygu durum bozukluğu olan bipolar bozukluğun ortak bir özelliğidir ve bipolar depresyonun sık görülen bir belirtisidir. Çoğunlukla manik ataklarda görülür, fakat aynı zamanda depresif ataklarda da görülür. Genellikle diğer hiçbir yıkıcı olmayan hipomanik semptom ve intihar düşüncesiyle bağlantılıdır. Hipomanik semptom belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Ağlama
• Uyku problemi
• Zihin karışıklığı
• Zor karar verme
• Birinin zarar vereceğini sanmak
• Şişirilmiş öz-önem duyguları
• Olmayan sesleri veya gürültüleri duymak
Psikomotor semptomları, bir manik atak sırasında, karışık afektif atak (depresyon ve mani) veya depresif atak sırasında meydana gelmelerine bağlı olarak değişir. Manik bir bölüm sırasında, bir kişi amaçsızca hareket etmeye benzer. Örneğin, hızlandırabilir, ellerini sıkabilir veya parmaklarına dokunabilirler. Hasta karışık, duygusal veya depresif bir olay sırasında, gerginliği ve stresi azaltmak için hareketler yapabilir. Kişi endişelenebilir, üzülebilir, sinirlenebilir ve huzursuz hissedebilir. Bipolar bozukluk teşhisi konan kişiler manik, karma ve depresif olarak adlandırılan üç farklı bölüm yaşayabilir. Psikomotor ajitasyon üç bölümün de bir belirtisidir. Bununla birlikte, psikomotor ajitasyonun doğası, hangi türün olduğuna bağlı olarak değişebilir. Bu üç bölüm aşağıdaki gibidir:
• Manikür bölümü: Psikomotor ajitasyonuna hızlı düşünme eşlik edebilir. Bu hızlı düşünme karşısında bunalmış hissetmek, insanların anlamsız hareket etmelerine ve hızlı bir şekilde konuşmalarına neden olabilir. Manik bir bölümde psikomotor ajitasyonunun neden olduğu hareketler kaotik görünebilir.
• Karışık duygusal bölüm: Bu, bir kişinin depresif ve manik semptomların bir karışımını yaşadığı durumlar özellikle savunmasız bir durumdur. Çok düşük hissetmenin yanı sıra, rahatsız ve sinirli hissedebilirler. Bu, duygularını sarsmaya çalışmak için tekrarlayan hareketler yapmalarına neden olabilir.
• Depresif dönem: Depresif dönemdeki kişiler kendilerini oldukça bitkin, umutsuz ve ağlamaklı hissedebilirler. Psikomotor ajitasyon belirtileri olan bazı hareketler yapabilirler, ancak bunlar sinirlilikten ziyade çaresizlik duyguları tarafından tahrik edilebilir.
Psikomotor Ajitasyon Yönetme
Bir kişi psikomotor ajitasyona maruz kalıyorsa veya çevresinde böyle bir rahatsızlığı olan biri varsa, bir doktorla görüşmek en iyi fikirdir. Doktor psikomotor ajitasyonun nedenini belirleyebilir ve en iyi şekilde yönetilmesi konusunda tavsiyede bulunabilir. Ayrıca bipolar bozukluktan mı yoksa başka bir ruh sağlığı durumundan mı kaynaklandığını belirleyebilir. Belirtileri yönetmeye ve en iyi tedavi planına karar vermeye yardımcı olur. Psikomotor ajitasyon semptomlarında değişiklikler olduğu fark edilirse, doktorla muhakkak görüşülmelidir. Motor aktivitedeki değişiklikler, durumun altında yatan nedenin değişimini veya ilerlemesini gösterebilir.
[ajitasyon 3]Doktor psikomotor ajitasyonuna ilaca verilen tepki neden olduğunda, alternatif bir tip reçete edebilir. Ve zihinsel bir sağlık durumundan kaynaklanıyorsa, etkilenen kişiye doğru türde yardıma erişmesine yardımcı olabilir. Psikomotor ajitasyon ile ilişkili çoğu zihinsel sağlık durumu ilaç tedavisi ile tedavi edilir. Reçeteli ilaçların tipi duruma bağlı olacaktır. Bipolar bozukluğa yardımcı olabilecek tedaviler, duygu durum düzenleyicileri ve anti-psikotik ilaçları içerebilir.
2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre, benzodiazepinler adı verilen bir ilaç türü, psikozdan kaynaklanıyorsa psikomotor ajitasyonuna da yardımcı olduğu bildirilmiştir. Psikoz, bipolar veya şizofreni tanısı konan kişileri etkileyebilir. İlaç tedavisinin yanı sıra, bir terapisti görmek, kişilerin psikomotor ajitasyon ile ilişkili ruh sağlığı koşullarını yönetmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, yaşam tarzı değişikliklerini rutinlerine sokmak bir kişinin kaygı düzeylerini azaltmasına yardımcı olabilir. Bu rahatlama teknikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
• Düzenli egzersiz
• Yoga ve meditasyon
• Derin nefes egzersizleri
• Haftada bir veya iki kez bir konuşma terapisti ile görüşme
Bir bireye zihinsel sağlık durumu tanısı konulduğunda, bu yaşam tarzı 
değişiklikleri doktor tarafından verilen tedavilerle birlikte en iyi şekilde kullanılır. Psikomotor ajitasyonunu sadece rahatlama teknikleriyle yönetmek zor olabilir.
Psikomotor ajitasyondan sıkıldığını hissetmek normaldir, ancak doğru tedavi ile tedavi edilebilir. Psikomotor ajitasyon için tedavi arayışı, bir kişinin akıl sağlığının diğer yönlerini yönetmesine yardımcı olabilir. Henüz teşhis veya tedavi edilmemiş olan altta yatan durumdan etkilenebilirler. Psikomotor ajitasyon için tedaviye erken başlamak, bunun ve ilişkili koşulların birinin hayatı üzerindeki etkilerini azaltmanın en iyi yoludur.
Kaynakça:
onlinelibrary.wiley.com
nejm.org
dovepress.com
ncbi.nlm.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu