Rahmin düz adale hücrelerinden kaynaklanan iyi huylu oluşumlarına, miyom denir. Üreme çağındaki kadınlarda sıktır. Kadınlık hormonu olan östrojen etkisi ile büyürler. Menopoz döneminde kadınlık hormonun azalmasına bağlı olarak miyomlar küçülür. Gebelikte de büyüyebilirler. Doğumdan sonra eski boyutlarına dönerler.Çok farklı boyutlarda olabilirler. Sayıları değişkendir. Sıklıkla rahim duvarı içinde yer alırlar. Rahmin iç yüzeyinde veya dış yüzeyinde yerleşebilirler.İyi huylu tümörlerdir. Kanserleşme ihtimali çok düşüktür.Kadınlarda hayat boyu miyom görülme sıklığı %75 gibi oldukça yüksek bir orandadır. Korkulacak bir rahatsızlık olmayıp ek yakınmaya neden olmadığında düzenli kontroller ile izlemi yapılır.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
Küçük miyomlar belirti vermeyebilir.Düzensiz kanamalar, adet kanamasının miktar olarak fazlalaşması, adet dönemleri arasında lekelenme tarzı kanama, ilişki sırasında ağrı ve ilişki sonrası kanama gibi şikayetlere neden olurlar. Kanama nedeniyle kansızlık gelişir.Miyom çok büyürse, karında dolgunluk hissi verir. İdrar torbasına baskı yaparsa sık idrara çıkma şikayeti olur. Bağırsaklara baskı yaparsa kabalık ve gaz yapar. Bel ve sırtta ağrılar olabilir. Tüplere baskı yaparsa kısırlık nedeni olabilir.Gebelikte büyüyen miyomlar ise erken doğum, düşük ve kanamalara neden olur. Gebelikte miyomlar hormonların etkisine bağlı olarak hızlı büyürler. Hızlı büyümeye bağlı olarak kan damarları gelişimi yetersiz kalarak miyomu besleyemez ve yapısal olarak bozulur. Şiddetli karın ağrısına neden olur.Yapılacak olan ultrasonla miyom tanısı konabilir. Gerekirse MR gibi tetkikler istenir.
TIBBİ TEDAVİ
Çok hızlı büyüyen miyomlar, kanamaya ve kısırlığa neden olanlar, kanserleşme eğilimi gösteren miyomlar ameliyatla çıkarılır. Gebelik düşünen ve miyomu olan kadınlarda miyomun çıkartılması gerekebilir. Çıkartılan miyomların patolojik incelemesi yapılır.Hastaya zarar verilmeden yapılan MR eşliğinde ultrasonografik yöntemde ağrı-sızı-yara olmadan ses dalgalarıyla miyom küçültülür, hastane yatışı gerekmez.Rahim arterinin tıkanması ile miyomun beslenmesinin engellenmesi, lazer veya elektrik akımı ile yapılan myoliz işlemi, laparoskopik veya robotik yöntemle miyomun çıkarılması, histeroskopik yöntemle miyomun çıkarılması, karın cerrahisi ile miyom veya rahmin çıkarılması gibi prosedürler hastanın durumuna göre seçilerek tedavi yapılmaktadır.Belirti vermeyen miyomlar doktor kontrolü ile takip edilir. Miyom ağrıları için steroidal olmayan ağrı kesiciler (naproksen, ibuprofen gibi) yararlı olabilir.GnRH analogları gibi ayda bir veya 3 ayda bir enjeksiyon ile uygulanan ilaçlar miyomları küçültmek için kullanılır. Kemik erimesi, menopoz şikayetleri gibi yan etkileri vardır. Genelde ameliyat öncesi miyomları küçültmek için kullanılmaktadır.Progestin hormonu salan rahim içi araçların takılması ile miyom kanamaları hızlı bir şekilde kontrol altına alınabilir. Fakat miyomu tedavi etmezler, sadece yakınmayı giderirler.Kansızlık gelişmişse demir ilaçlarına başlanır.
DİYET DEĞİŞİKLİKLERİ
Östrojenin metabolizması karaciğerden olur. Karaciğer fonksiyonlarının bozulması, vücutta aşırı östrojenin dolaşmasına neden olur. Bu nedenle, karaciğerin zehirsizleştirme fonksiyonu desteklenmelidir.Güne, sabah yataktan kalktıktan hemen sonra 250-500 ml su içilerek başlanması vücut dolaşımını ve karaciğer detoksunu destekler. Gün içinde 8-10 bardak su tüketilmelidir.Karahindiba kökü ve yaprağı, zencefil kökü ve zerdeçal kökü sofrada bulunması gereken, karaciğeri destekleyen detoks gıdalarıdır. Günde bir iki tatlı kaşığı zencefil kökü, 1-2 tatlı kaşığı zerdeçal baharat olarak gıdalara, salatalara katılarak tüketilebilir veya çayı içilebilir.Alkol ve kafeinli içecekler karaciğerin işlevlerini değiştirebileceği veya bozabileceği için yoğun tüketilmemelidir. Gazoz ve kola gibi karbonatlı içecekler de tüketilmemelidir.Antioksidanlar karaciğere destek olur. C vitamini, E vitamini, selenyum, çinko ve magnezyum gibi antioksidanların portakal, karpuz ve kabak gibi gıdalarda bol bulunması nedeni ile sofrada bulunmalıdır.
Parçalayıcı enzimler vücutta nedbe dokusunun ve fibroid dokuların iyileşmesine yardımcı olur. Bromelain enzimi ananasta, papain enzimi de yeşil papaya da bulunur. Sabahları su içildikten sonra kahvaltıda bu meyveler 1 su bardağı tüketilebilir.Yüksek yağlı, işlenmiş karbonhidrat içeren gıdalar düşük yağlı, meyve ve sebze ağırlıklı, işlenmiş karbonhidrat oranı düşük lifli gıdalara döndürüldüğünde vücutta östrojen düzeyi azalır. Kabak, brokoli, lahana, karalahana ve Brüksel lahanası gibi gıdalar düzenli tüketilmelidir.Hormon veya ilaç kullanımına bağlı olarak et, süt ve tavukta östrojenik maddeler bulunabilmektedir. Bu nedenle organik tüketim tercih edilmelidir.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Gençlik dönemlerinde yumurtlamanın olmadığı adetlerin olması, östrojenin fazlalığına, progesteronun azlığına neden olarak miyom riskini artırır. Genç kadınların yumurtlama fonksiyonlarının ve adet döngülerinin normal olup olmadığı konusunda jinekologdan yardım alınmalıdır.Kadınlarda 30’lu yaşlardan sonra yumurtalıklarda hormon üretiminde azalma olur. Progesteron azalması, östrojen azalmasından daha fazla olduğu için miyom riski artar.Krem, sprey, deodorant, hava temizleyiciler, koku salanlar, şampuan, losyon ve kozmetik ürünlerinde kimyasal östrojen etkili maddeler vardır. Meyve ve sebzelerin üzerinde östrojenik etkili böcek öldürücü ilaç kalıntıları bulunur. Bunlar miyom riskini artırır. Bu nedenle kimyasallara maruz kalma riski aza indirilmelidir.
Stres, böbrek üstü bezinin aşırı çalışmasına ve progesteron hormonunun azalmasına neden olur. Stresi azaltmak için nefes egzersizleri gibi gevşeme egzersizleri yararlı olabilir.
Şişmanlık, yağ dokusunda daha fazla östrojen üretilmesine neden olarak miyom riskini artırır. Aşırı kilo alımının engellenmesi için egzersiz ve beslenme programı yardımcı olur.
Egzersiz yapılması vücutta hormonal dengenin korunmasında yararıdır. Düzenli yapılan günlük 30 dakikalık yürüyüşün birçok sağlık yararı vardır. Ostrojen seviyelerinin düşürülmesinde, aşırı kilonun kontrol altına alınmasında faydalıdır.
ÖNERİLEN BESİN TAKVİYELERİ
Kalsiyum D-glukarat: Östrojenin ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak amacıyla günde 400-500 mg alınması önerilmektedir.
İndol-3-karbinol: Östrojenin ortadan kaldırılmasında yardımcı olur. Günde 200-400 mg dozda alınması önerilir.
Pankreatik enzimler: Normal sınırların dışında doku ve hücre büyümesini önlemeye yardımcı olurlar. Günde 3 kez pankreatik enzim içeren kapsül şeklinde preparatın yemek aralarında alınması önerilir.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Hayıt meyvesi: Hormon seviyelerini düzenlemek için günde 160-240 mg standart ekstresini içeren preparatlardan yararlanılması önerilir. 1 çay kaşığı ezilmiş hayıt meyvesi 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10-15 dakika demlenip süzülür. Günde 2 çay fincanı içilmesi önerilir.
Ahududu: Yaprakları astrenjan özelliktedir. Rahimde iltihap gelişimi ve fibroid oluşumuna engel olabilir. Günde 500-1.000 ml çayının içilmesi önerilir. 2 çay kaşığı parçalanmış ahududu yaprağı bir bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenip süzülür. Ahududu çayı astrenjan ve idrar artırıcı özelliktedir.
Yazar: Enes Eker