Romatologlar, eklemleri, tendonları, bağları, kemikleri ve kasları etkileyen durumları teşhis ve tedavi eden tıp doktorlarıdır. Sürekli eklem ağrısı veya sertliği yaşayan kişiler romatolog tarafından uygulanan tedavilere ihtiyaç duyabilirler. Bu makalede, romatologların görevleri, tedavi ettikleri sağlık koşullar ve uygulanan prosedürler hakkında bilgiler yer almaktadır.
Romatologlar, kas-iskelet sistemi rahatsızlığı olan kişilere de yardımcı olmaktadırlar. Romatolog eklemleri, tendonları, bağları, kemikleri ve kasları etkileyen enflamatuar durumları teşhis etme ve tedavi etme konusunda uzmanlaşmış dahili doktorlardır. Kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarını teşhis ve tedavi eder, ancak ameliyat yapmamaktadırlar. Bu koşulları tedavi etmeye başlamadan önce, bir romatolog uzmanlığı eğitim ve öğretim gerekliliklerini yerine getirmelidir. Bu eğitim ve öğretim gereklilikler aşağıdaki gibidir:
• 6 yıllık Tıp fakültesinden mezun olmak
• 4 yıl süre zarfında iç uzmanlığı eğitimi almak
• Son olarak 3 yıl romotoloji uzmanlığı eğitimi almak
Kişi romatoloji eğitimini tamamladıktan sonra kariyerleri boyunca devam eden eğitim kurslarına katılmak zorundadırlar. Romatolog belirli romatizma koşullarını tedavi etmeyi seçebilir veya romatoloji içinde belirli bir alana veya alt uzmanlığa odaklanabilir. Romatoloji bölümünün tanı koyduğu hastalıklar aşağıdaki gibidir:
• Otoimmün ve enflamatuar durumlar
• İnflamatuar olmayan dejeneratif eklem koşulları
• Yumuşak doku hastalıkları
• Kronik ağrı
• Kemiği etkileyen metabolik bozukluklar
• Pediatrik veya genç romatizmal durumlar
Hangi Koşulları Teşhis ve Tedavi Ederler?
Romatologlar eklemleri, tendonları, bağları, kemikleri, kasları ve kan damarlarını (vaskülit) etkileyen otoimmün ve enflamatuar koşulları tedavi etmektedirler. Bu koşullar aşağıdaki gibidir:
• Diz, kalça veya omuzların inflamatuar artriti
• Tendinit
• Romatoid artrit
• Osteoartrit
• Psoriatik artrit
• Osteoporoz
• Sistemik lupus eritematozus (lupus)
• Bursan iltihaplanması
• Dev hücreli arterit
• Behçet hastalığı
• Skleroderma
• Polimiyalji romatika
• Polimiyozit
• Dermatomiyozit
• Paget hastalığı
• Ankilozan spondilit
• Reiter sendromu
• Reaktif artropatiler (bağırsak bozukluklarına, cilt hastalığına veya enfeksiyonlara sekonder)
• Gut
• Sjögren sendromu
• İdiyopatik çocuk artriti
• Sarkoidoz
Hangi Prosedürleri Uygularlar?
Romatologlar, romatizmal durumların teşhis ve tedavi etmelerine yardımcı olan muayeneleri ve prosedürleri gerçekleştirmektedirler. Bu prosedürler aşağıdaki gibidir:
Fiziksel testler: Genellikle kişi romatologa ilk defa gittiyse veya güncel bir tedavi programının sonuçlarını gözlemlenmek isteniyorsa tam bir fizik muayene gerekmektedir. Fiziksel muayene sırasında, romatolog kişinin nabzını kontrol ederek, ciğerlerini ve kalplerini dinleyerek ve şişmiş lenf bezleri kontrol ederek genel fiziksel durumunu değerlendirirler. Kişilerin acı ya da sertlik hissi yaşadığını bildirdikleri alanları incelemek için ekstra zaman harcarlar. Kişiden bu bölgeleri bükmesini, esnetmesini veya uzatmasını isteyebilirler. Ayrıca, bedeni, iltihaplanmanın şiddetini, hareket aralığını ve fonksiyonunu karşılaştırmak için vücudun her iki tarafındaki eklemleri de incelerler. Artritli kişiler vücudun bir tarafındaki bir veya daha fazla eklemde semptomlar yaşarken, bazıları vücudun her iki tarafındaki bir veya daha fazla eklemde ağrı ve sertlik hissedebilmektedirler. Romatolog da bu kapsamlı görüşme sırasında kişinin tıbbi geçmişini, mevcut tıbbi koşullarını ve aile geçmişini gözden geçirmektedirler.
Teşhis testi: Romatologlar sistemik enflamatuar hastalıkları ve kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarını teşhis ederler. Kişinin semptomlarının altında yatan nedenini belirlemek için çeşitli testler uygularlar. Bazı potansiyel inflamasyon nedenleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Çevresel riskler
• Genetik
• Enfeksiyonlar
• Otoimmün koşullar
• Anormal ürik asit metabolizması
Ayrıca romatolog, osteoporoz ve osteoartrit dâhil olmak üzere kemik veya kıkırdak kaybına neden olan koşulları da teşhis etmektedirler.
Görüntüleme testleri
Romatolog eklem hasarının belirtilerini aramak için görüntüleme testleri uygulamaktadırlar. Doktor veya romatolog, eklem hasarı belirtileri aramak için farklı görüntüleme testleri kullanırlar. Yapabilecekleri bazı görüntüleme testleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Röntgen
• Ultrason
• MRI taraması
• CT tarama
Laboratuvar testi: Laboratuvar testleri kan, idrar veya eklem sıvısı numuneleri almayı ve bu numuneleri daha fazla analiz için laboratuvara göndermeyi içermektedir. Romatolog, normalden yüksek seviyede enflamatuar bileşikler, antikorlar veya beyaz kan hücreleri gibi enflamasyon belirtileri ve enfeksiyon belirtilerini tanımlamak için laboratuvar test sonuçlarını kullanmaktadırlar. Bu test sonuçlarını, kişinin spesifik otoimmün veya enflamatuar durumlar
riskini artırabilecek spesifik genetik belirteçleri aramak için de kullanırlar. Örneğin, Amerikan Romatoloji Koleji’ne göre, Avrupa kökenli ve romatoid artritli kişilerin yaklaşık % 60-70’i, bağışıklık sistemine bağlı HLA-DR4 adlı bir geni taşımaktadırlar. Son yıllarda, araştırmacılar ayrıca ankilozan spondilit ile ilişkili birkaç genetik markör keşfetmişlerdir. Bunlar HLA-B27, ARTS 1 ve IL23R’yi içermektedir.
Romatizma koşullarını tedavi etmek
Romatologlar birçok romatik rahatsızlık için tedavi önermektedirler ve sağlamaktadırlar. Ayrıca birçok durumda danışmanlık hizmeti de sunmaktadırlar. Önerebilecekleri tedaviler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Ortak enjeksiyonlar ve gözlemler: Romatolog, doğrudan enfekte olmuş eklemin içine kortikosteroid gibi bir anti-enflamatuar ilaç enjekte ederek veya eklemin aspire edilmesiyle eklem iltihabı ve ağrısını tedavi etmektedirler. Romatolog eklemi aspire ettiğinde, aşırı eklem sıvısını çıkarmak için şırıngaya bağlı bir iğne kullanırlar. Hastaların eklem şişliklerini, ağrılarını azaltmak ve eklem sıvısını teşhis protokolünün bir parçası olarak analiz etmek için eklem aspirasyonunu kullanmaktadırlar.
İlaçlar: Romatolog, bağışıklık sistemi aktivitesini azaltan veya romatizma rahatsızlıklarının ilerlemesini yavaşlatan hastalık modifiye edici antiromatizmal ilaçları reçete etmektedirler. Ayrıca ibuprofen, naproksen, meloksikam ve aspirin gibi steroidal olmayan antienflamatuar ilaçlar da eklem iltihabını hafifletebilir ve eklemlerdeki ağrıyı azaltmaktadır.
Rutin Muayenede Uygulanan İşlem Nedir?
Romatoloğun yaptığı rutin muayene işleminin prosedürü, yardımcı olduğu tedavinin durumuna veya şikâyete bağlı olarak değişmektedir. Standart bir muayene aşağıdakileri içermektedir:
• Kişinin tıbbi, aile geçmişini ve ayrıca önceki test veya laboratuvar çalışmalarının sonuçlarını gözden geçirmek
• Sistemik iltihap belirtileri aramak için fizik muayene yapmak
• Şiş, sert veya ağrılı olan tüm eklemleri, kasları veya kemikleri özellikle incelemek
• Kan çalışması, röntgen veya MRI taraması gibi başka laboratuvar testlerinin istemek
• Tedavi önerileri yapmak veya ilaç ya da fizik tedavi önermeden önce laboratuvar çalışmalarını incelemek
Ne Zaman Romatologa Görünmelidir?
Kişi de eğer ağrı veya sertlik kronik ise doktorlar, birinci basamak romatologlara yönlendirmektedir. Birçok kişi zaman zaman eklem ve kas ağrısı yaşamaktadır. Bununla birlikte, birkaç hafta içinde düzelmeyen ağrı veya sertlik olduğunda, kişiler önce birinci basamak doktorlara gitmelidirler. Birinci basamak doktoru, kişinin semptomlarını değerlendirir ve daha ileri değerlendirme için kişileri romatologlara yönlendirmeleri gerekip gerekmediğine karar verirler. Birinci basamak doktoru, kişiyi şu durumlarda romatologlara yönlendirebilir:
• Kişinin sistemik enflamatuar durumu olduğunun teşhisinde veya şüpheli olunan durumlarda ikinci bir görüş almak için
• Kişinin romatizma semptomları ve ailede romatizmal hastalık öyküsü olduğunda
• Kişinin semptomları tedaviden sonra iyileşme gösterdiğinde ve ilaç almayı bıraktıktan sonra şikayetler geri döndüğünde
• Kişinin semptomları tedaviye cevap vermediğinde veya zamanla kötüleştiğinde
• Kişi açıklanamayan ateş, döküntü veya yorgunluk gibi beklenmeyen komplikasyonlar geliştirdiğinde
• Kişinin alışılmadık laboratuvar test sonuçları olduğunda
Romatologlar artrit ve otoimmün durumlar da dâhil olmak üzere romatizmal hastalıkların teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış uzman doktorlardır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) 2013-2015 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki 54,4 milyon yetişkinin bir tür artrit teşhisi geçirdiğini bildirmiştir. Prevalans kadınlarda % 23,5 erkeklerden %18,1 daha yüksektir ve yaşla birlikte artmaktadır. Romatologlar, kapsamlı araştırmayla, kişinin tıbbi öyküsünü öğrenerek, tam fizik muayene yaparak, laboratuvar ve görüntüleme test sonuçlarını inceleyerek romatizma durumları teşhis etmektedirler. Teşhis esnasında eklem koşullarını tanılamaya ve tedavi etmeye yardımcı olmak için lomber ponksiyonlar, bursal enjeksiyonlar, eklem enjeksiyonları ve eklem aspirasyonu dâhil olmak üzere çeşitli işlemler yapmaktadırlar.
Kaynakça:
bmj.com
cdc.gov
rheumatology.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu