Stres yaşamımızın her alanında yaşadığımız ve bizi psikolojik olarak derinden etkileyen bir duygudur. Bizim başetmekte zorlandığımız stres faktörlerinin küçücük beyinleri ne kadar etkilediğini düşünebiliyor musunuz? Çocuklar anne karnından başlayarak strese maruz kaldıklarında hem fiziksel, hem ruhsal, hem de bilişsel gelişimleri açısından gelişme geriliği yaşamanın eşiğine gelebilirler.
Uzmanlar çocukların maruz kaldığı stresi düzeylerine göre üç farklı türde incelemektedirler.
Olumlu Stres Düzeyi: Çocuğun belirli bir sorumluluğu gerçekleştirebilmek için harcadığı çaba ve bununla birlikte yaşadığı heyecan duygusudur. Bu stres düzeyi çocuğun beyin gelişimi üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Mesela, çocuğun oyun oynarken yaşadığı deneyim, beyninin daha farklı çalışmasını ve hızla gelişmesini sağlamaktadır.
Baş Edilebilir Stres Düzeyi: Çocuğun endişelendiği, korktuğu bir durum karşısında yakın çevresinin ona destek olması ve bu yolla kaybolan strestir. Bu stres düzeyi, kaygı ve korku anında çocuğa doğru davranış gösterilirse, çocuğun ailesine yakın çevresine olan güvenini artırır. Örneğin bir ses duyarak irkilen, korkan çocuğa anne-babasının sarılması, onu sakinleştirecek güven dolu sözler söylemesi, çocuğun stresini azaltacaktır.
Ağır Stres Düzeyi: Çocuğun sözlü, fiziksel ya da duygusal anlamda baskı ve şiddet görmesinden kaynaklanan strestir. Çocuğa uygulanan ceza, tehdit, dayak bu türe örnek olarak gösterilebilir. Çocuğun beyin gelişimini olumsuz anlamda en çok etkileyen stres düzeyidir. Çocuğa kesinlikle uygulanmaması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda, okul öncesi dönem içerisinde ve yaş grubu içerisinde olan, strese maruz kalarak büyüyen ve strese maruz kalmadan büyüyen iki çocuğun beyin gelişimi incelendiğinde, strese maruz kalan çocuğun beyin gelişiminin diğer çocuğa göre daha geri olduğu tespit edilmiştir. Bu tespit çocuğun sinir (nöron) bağlantılarının sayısına göre ölçülmektedir. Bağlantı sayısının fazla olması, çocuklarda beyin gelişiminin daha hızlı olduğunun göstergesidir. Bu nedenle, sağlıklı bir gelişimi için anne karnından başlayarak çocuğa stressiz bir ortam yaratılmaya çalışılmalıdır. Anne ve babalar farklı etkinliklerle çocuklarının beyin gelişimini destekleyebilirler. Bunu her yaşta uygulayabilirler. Örnek verecek olursak; 3-6 yaşlarında bir çocuğun beyin gelişimi için onunla sık sık konuşmak, birlikte yürüyüş ve spor yapmak, bir oyun hakkında değerlendirme yapmak, birlikte müzik dinlemek, tiyatro ve sinemaya gitmek ve sonrasında seyredilen film-oyun hakkında yorumlar yapmak, doğa ile baş başa kalmak ve toprakla, çamurla oynayarak çocuğun yaratıcılığını artırmasını sağlamak, çocuğun beyin gelişimine büyük katkı sağlamaktadır. Çocuğun kendimi güvende ve mutlu hissettiği her türlü etkinlik onun beyin gelişimine destek olmaktadır.
Çocuğunuz Stres Yaşadığında Ona nasıl Davranmalısınız?
Çocuğunuzun beyin gelişiminin sağlıklı olması için, onun farklı nedenlerle yaşadığı stresi bir an önce üzerinden atmasını sağlamakla mümkün olabilir. Bunun için sizlere bahsedeceğimiz uygulanması basit ancak etkili noktalar, çocuğunuzun stresten daha kolay kurtulmasını sağlayabilir.
– Çocuğunuzun sizinle, bir arkadaşı ile ya da kendi kendisine oyun oynamasını sağlayacak bir ortam yaratabilirsiniz.
– Çocuğunuzla baş başa geçirecek zamanlar yaratabilirsiniz. Özellikle çalışan aile çocukları bu tür etkinliklere çok ihtiyaç duymaktadırlar.
– Çocuğunuzda stres ve sıkıntı yaratan durumu size anlatmasını sağlayabilir, bu konuda onu rahatlatıcı konuşmalar yapabilirsiniz.
– Stres kaynağının kendi yaptığı bir hata olması durumunda, ona hata yapmanın ne kadar doğal olduğunu, doğruyu bu yolla bulabileceğini ve hatasını tekrarlamaması için neler yapabileceğini uygun bir dille anlatabilirsiniz.
– Ona stres yaratan olayı canlandırabilirsiniz. Örneğin oyuncak paylaşımında sıkıntı yaşadığı bir arkadaşıyla yaşadığı diyaloğu ve bu diyalog sırasında neler yapabileceğini bir tiyatro oyunu gibi canlandırarak ona yön verebilirsiniz.
– Yaşadığı stres konusunda yalnız olmadığını anlaması ve bunu yaşamasının doğal olduğunu kavraması için benzer durumlar ile ilgili hikaye ve masallar anlatabilir, hatta bu hikayeleri kendiniz uydurabilirsiniz.
– Beslenmesine ve bol bol dinlenmesine dikkat etmeniz de stresin ona vereceği fizyolojik zararların azalmasında büyük katkı sağlayacaktır.
Okuyor, okuduklarınızı deneyimlerinizle birleştirerek uyguluyor, çocuğunuzun arkadaş çevresinden ve öğretmeninden destek alıyor ancak yine de onun yaşadığı stresin azalmasını sağlayamadığınızı düşünüyorsanız; bir uzmandan (psikolog, pedagog, psikolojik danışman) destek almanız faydalı olacaktır.
Çocukların yaratacağı yepyeni bir dünya ve güzel yarınlar için onlara destek olalım. Unutmayın ki; yarınlarımız onların minik ellerinde büyüyerek varolacak.
Kaynakça:
Açev (Anne Çocuk Eğitim Vakfı) Ebeveyn Destek Semineri
Eda Şahan’ın Günlüğünden Notlar
Yazar:Eda Şahan