Terleme, kişinin vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olan vücutta oluşan otomatik bir işlemdir. Bununla birlikte, bazı kişiler hiperhidroz yaşarlar ve bu da gereğinden fazla terledikleri anlamına gelmektedir. Birincil ve ikincil olmak üzere iki hiperhidroz türü vardır. Sekonder hiperhidroz, altta yatan tıbbi durumun veya bazı ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkmaktadır. Primer hiperhidrozun ise tam tanımlanabilir bir nedeni yoktur. Aşırı terleme genellikle rahatsız edici ve bir durumdur. Bununla birlikte, aşırı terleme yaşayan kişiler için çeşitli tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Bir dizi tedavi ve kişilerin evde deneyebilecekleri bazı terlemeyi yönetme ipuçları aşağıda yer almaktadır.
Terlemeyi Azaltmanın Yolları
Hiperhidroz tedavisi ciddiyetine bağlı olarak değişmektedir. Doktorlar, durumu tedavi etmek için tipik olarak adım adım yaklaşmaktadırlar. Hiperhidroz tedavisi ciddiyetine bağlı olarak tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir:
Hafif ve orta derecede hiperhidroz tedavisi: Alüminyum klorür hekzahidrat kremi, hiperhidroz tedavisine yardımcı olmaktadır. İlk tedavi seçeneği olarak, doktor Drysol gibi reçetesiz (OTC) alüminyum klorür hekzahidrat kremini önermektedir. Kişiler bu kremi ilk 3 veya 4 gece için geceleri uygularlar, daha sonra gerektiğinde ara sıra geceleri uygulayabilirler. Bazı kişiler hiperhidrozlarını kontrol etmek için ek ilaçlara ihtiyaç duymaktadırlar. Bunun için doktorlar, glikopirrolat gibi topikal antikolinerjik ilaçları veya oksibutinin gibi oral antikolinerjik ilaçları reçete etmektedirler.
Ciddi veya dirençli hiperhidroz tedavisi: Özellikle şiddetli hiperhidroz, başlangıçtaki standart tedavilere cevap vermeyebilir. Bu gibi durumlarda, doktor iyontoforez veya botulinum toksini A (Botox) enjeksiyonlarını önermektedir. İyontoforez, ayakları veya elleri sığ su tepsilerine batırmayı ve sudan küçük bir elektrik akımını geçirmeyi içerir. Uzmanlar iyontoforezin tam olarak nasıl çalıştığından emin değillerdir, ancak ellerde ve ayaklarda terlemeyi azalttığını bildirmektedirler. Bazı doktorlar ise terlemeyi azaltmaya yardımcı olmak için suya antikolinerjik bir ilaç eklemeyi önermektedir. Günümüzde, eller ve ayaklar iyontoforez tedavisi için en yaygın alanlar olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte, araştırmacılar günümüzde doktorların vücudun diğer alanlarını tedavi etmek için kullanabilecekleri iyontoforezi geliştirmektedirler.
Botox enjeksiyonları veya iyontoforez başarısız olursa, doktor terlemeyi azaltmak için cerrahi bir prosedür önermektedir ve başka bir seçenek sempatektomidir. Bu ameliyat türü, terlemeyi azaltmak için salgı bezlerinin sinir beslemesine zarar vermektedir. Göğüs boşluğu içindeki sempatik sinir vücutta terlemeyi kontrol eder. Alternatif olarak, bazı kişiler etkilenen ter bezlerinin cerrahi olarak çıkarılmasını ve bir sempatektomiden daha az invaziv olmasını tercih etmektedir. Ayrıca ne yazık ki, hiperhidrozlu kişiler ameliyat sonrası nüks yaşayabilmektedir.
Aşırı Terleme İçin Evde Yapılabilecek İlaçları
Kişilerin evde aşırı terlemeyi yönetmelerine yardımcı olabilecek bazı uygulamalar vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Terlemeyle ilgili not tutmak: Bazı durumlar aşırı terleme olaylarını tetikleyebilir. Bununla ilgili not tutmak, kişilerin tetikleyicilerini tanımlayabilmeleri ve terleme bölümlerini kaydetmelerini sağlamaktadır. Kişiler daha sonra mümkün olduğunda bu tetikleyicilerden kaçınmayı seçme imkânı yaşamaktadır.
Bazı yiyeceklerden kaçınmak: Kafeinli içeceklere alternatif bulmak terlemeyi önlemeye yardımcı olmaktadır. Bazı yiyecekler aşırı terlemeye neden olmaktadır. Hiperhidroz ile yaşayan kişiler, bazı yiyeceklerden kaçınmalı veya bunları sınırlandırmalıdır. Bu yiyecekler aşağıdaki gibidir:
• Monosodyum glutamat (MSG)
• Kafein
• Acı sos veya baharatlı yiyecekler
• Köri veya kimyon gibi baharatlar
• Alkol
Terlemeyi önleyici ürünler kullanmak: Aşırı terleyen kişiler, yalnızca ter kokusunu maskeleyen deodorant kullanmaktan kaçınmalıdır. Bunun yerine terlemeyi azaltan terlemeyi önleyici maddeler kullanmalıdır. Terlemeyi önleyici kullanmak için en iyi zaman geceleridir. Bazı doktorlar kuru koltuk altları için 3 ila 5 gün her gece reçeteli terleme önleyici ilaçlar kullanmayı tavsiye etmektedir. Daha sonra reçeteli terlemeyi önleyici kullanımını haftada bir veya iki kere düşürmektedirler.
Terli Ayaklarla Mücadele İçin İpuçları
Aşırı terleme veya ayak ıslaklığını azaltmaya yardımcı olabilecek bazı uygulamalar vardır. Bu uygulamalar aşağıdaki gibidir:
• Mümkün olduğunda sandalet giymek
• Ayakların düzgün şekilde havalandırılmasını sağlayan doğal malzemelerden yapılmış ayakkabılar kullanmak
• Ayakkabıların her aşınmadan önce tamamen kurumasını sağlamak
• Mümkün olduğunda ayakkabıları çıkarmak
• Ciltten nemi uzak tutan çoraplar giymek
• Islanmaları durumunda günlük veya daha sık çorap değiştirmek
• Çıkarılan çorapları tekrar giymeden önce yıkamak
• Yatmadan önce ayağa terlemeyi önleyiciler uygulamak ve sabaha karşı yıkamak
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Aşırı terleme yaşayan kişi doktordan randevu almalıdır. Doktor nedenini belirlemek için tanısal testler yapar ayrıca gerekirse bir dermatoloğa yönlendirebilir. Bazı kişiler, bazı ilaçların yan etkisi olarak aşırı terleme yaşamaktadır. Bu durumda kişi, ilaçlarını veya dozajını değiştirmek konusunda doktoruyla görüşmelidir. Ayrıca kişi hiperhidrozun nedenini bilmiyorsa, potansiyel tedavi seçeneklerini doktoruyla konuşmalıdır.
Ter Nasıl Oluşur?
Ter bezleri cilt içinde ter üretir, insanların iki tür ter bezi vardır, bunlar Ekrin ve Apokrin ter bezleridir.
Ekrin ter bezleri: Ekrin ter bezleri tüm vücutta bulunur ve vücut ısısını düzenlemede rol oynamaktadır. Vücut ısısı yükseldiğinde, ter bezleri suyu serbest bırakır ve su ciltten buharlaşırken, kişinin kan sıcaklığını düşürür ve vücudu soğutur.
Apokrin ter bezleri: Apokrin ter bezleri daha büyüktür ve çoğunlukla koltuk altları ve cinsel organlarda bulmaktadır. Apokrin ter bezlerinden gelen ter bakterilere maruz kaldığında kötü koku çıkarır ve bu bezler ergenlik döneminde aktif hale gelmektedir.
Yoğun Terleme Nedenleri
Ekrin bezlerinin aşırı uyarılması aşırı terlemeye neden olmaktadır. Kişilerin koltuk altı bölgesinde, yüz, avuç içi ve ayak tabanlarında aşırı terleme yaşama olasılığı daha yüksektir. Bu bölgeler ekrin bezlerinin en yüksek konsantrasyonuna sahiptir.
Sekonder Hiperhidroz
Sekonder hiperhidroz, bazı ilaçların ve zararlı madde tüketimlerinin yan etkisi olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Dopamin agonistleri
• Seçici serotonin geri alım inhibitörleri
• Antipsikotikler
• Alkol
• Ensülin
Bazı koşullarla yaşayan kişiler de ikincil hiperhidroz yaşayabilir ve bu koşullar aşağıdaki gibidir:
• Şeker hastalığı
• Hipertiroidizm
• Parkinson hastalığı
• Diğer nörolojik bozukluklar
• Feokromositoma ve lenfoma gibi tümörler
Bromidrosıs
Bromhidrozlu kişi kötü kokulu ter yaşamaktadır. Bromhidroz veya aşırı vücut kokusu (BO) terlemesi olan kişilerde aşırı terleme de olmaktadır. Bununla birlikte, bu ter türünün bakterilerin parçalanmasından dolayı kötü bir kokusu oluşturmaktadır. Apokrin ve Ekrin olmak üzere iki tür bromhidroz vardır.
Apokrin bromhidroz: Apokrin bromhidroz, apokrin ter bezleri tarafından salınan terin parçalandığında meydana gelmektedir.
Ekrin bromhidrozu: Ekrin bromhidrozu, ekrin bezlerinden ter ile yumuşatılmış keratinleri parçaladığında oluşmaktadır. Keratin ciltte bulunan bir proteindir ve bazı yiyecekleri tüketmek ekrin bromhidrozuna neden olmaktadır.
Birincil ve ikincil olmak üzere iki tür hiperhidroz vardır. İkincil hiperhidroz genellikle altta yatan tıbbi durumun veya ilacın yan etkisinin bir sonucudur. Ayrıca Primer hiperhidrozun tanımlanabilir bir nedeni yoktur. Doktorlar genellikle aşırı terlemeyi tedavi etmek için adım adım yaklaşır. Terlemeyi önleyici maddeler, alüminyum klorür kremleri veya antikolinerjik ilaçlar bazı kişiler için işe yaramaktadır. Özellikle şiddetli veya dirençli olan hiperhidroz daha yoğun tedavi gerektirmektedir. Bu gibi durumlarda, iyontoforez, Botoks enjeksiyonları veya cerrahi girişimler gerekli olmaktadır.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
aad.org
sweathelp.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu
konu kısa ve öz çok başarılı anlatılmış faydalı bir makale