Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Lityum Karbonat Nedir?

0 552

Lityum reçete edilen bir kişi, yan etkiler konusunda endişe duymalıdır. Lityum, Dünyada ki kaya ve minerallerde doğal olarak bulunan kimyasal bir elementtir. Aynı zamanda, 1940 yıllarında geri kullanılmaya başlayan ilk psikiyatrik ilaçtır. İlaçlar ve takviyeler içindeki lityum normalde vücutta stabilite ve emilimi artıran tuzlarla birleştirilir. Ayrıca Lityum tuzunun ana örneği lityum karbonattır (Litobid). Lityum karbonat, ilaçlarda en yaygın kullanılan lityum şeklidir. Bipolar bozukluk ve depresyon gibi psikiyatrik durumları tedavi etmek için kullanılmaktadır.
Diğer lityum formları arasında, sıvı formülasyonlarda kullanılan lityum sitrat ve popüler bir ek olan lityum orotat bulunmaktadır. Lityum karbonatın dar bir terapötik penceresi vardır; bu, kan konsantrasyonlarının güvenli bir şekilde çalışması için dar bir aralıkta olması gerektiği anlamına gelmektedir. Kişinin Lityum seviyeleri çok yükselirse, yan etkiler ve toksisite oluşmaktadır. Ayrıca seviyeleri çok düşükse, ilaç etkisiz hale gelmektedir. Lityum seviyeleri ve testleri, yüksek dozda reçeteli lityum anlamına gelen yan etkilerine aşağıda de yer almaktadır. Ayrıca kişi düşük dozda lityum orotat alıyorsa, bu tamamen farklı bir durumdur.

Lityum Karbonatın Yan Etkileri

Lityum Karbonat Nedir?Lityum karbonatın hafif ve ciddi anlamda yan etkileri bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
Yaygın yan etkileri: Hafif yan etkiler lityum ilaçlarında oldukça yaygındır. Bazı tahminlere göre, lityum tedavisi alan hastaların yaklaşık % 67-90’ı bir noktada en az bir yan etki yaşamaktadır. Bu yaygın yan etkileri aşağıdaki gibidir:
• Artan susuzluk
• Artan idrara çıkma
• Ağız kuruluğu
• Mide bulantısı
• İshal
• Genellikle ellerde titreme
• Kilo alma
• Mide rahatsızlığı
• Uyuşukluk
• Kabızlık
• Akne
Yan etkilerin çoğu ilacı ilk kez almaya başladığında ortaya çıkar ve zamanla azalmaktadır. Kişi de bu yan etkilerden biri devam ederse veya daha da kötüye giderse, doktoruna bildirmesi gerekmektedir. Titreme ve bulantı gibi bu yan etkilerden bazıları, ciddi lityum toksisitesinin bir işareti olmaktadır.
Ciddi yan etkileri: Çok daha az yaygın olsa da, lityum ilaçlar birçok ciddi yan etkiye neden olmaktadır. Bu ciddi yan etkiler aşağıdaki gibidir:
• Bozulmuş koordinasyon
• Bozulmuş biliş
• Konuşma bozukluğu
• Bulanık görme
• Kulaklar da çınlama
• Karışıklık
• Nöbetler
• Halüsinasyonlar
• İdrarda büyük bir artış
Ayrıca bu yan etkilerden herhangi biri meydana gelirse, derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Bu yan etkilere genellikle lityum seviyesindeki yükselmelere neden olmaktadır. Bu, bu yan etkiler ile toksisite veya aşırı doz belirtileri arasında önemli bir örtüşme olduğu anlamına gelmektedir. Ancak diğer faktörler de lityum toksisitesini etkiler, ayrıca aşırı doz belirtileri aynı etkilememektedir.

Nasıl Yönetilir ve Azaltılır

Doktor yan etkileri azaltmaya yardımcı olmak için deneyebileceği birkaç strateji vardır. Bu stratejiler aşağıdaki gibidir:
• Doz düşürme
• Günün farklı bir saatinde lityum alma
• Lityum formülasyonunun değiştirilmesi (sürekli salım için kapsüller)
• Yan etkileri tedavi etmek için ilaç ekleme
Bulantı ve ishal dâhil olmak üzere lityumun bazı yan etkileri tolere edilmektedir. Bazı durumlarda doktor yan etkilerin kendi başlarına azalıp azalmayacağını gözlemlemek için bekleyebilir. Öte yandan, bazı ciddi yan etkiler doktorun tavsiyesine göre lityumun kesilmesine neden olmaktadır. Her durumda, bu yöntemlerden herhangi birini kişi kendi başına yapmaya çalışmamalı ve ilaçlarını nasıl kullanacağını değiştirmeden önce doktoruna danışmalıdır. Bununla birlikte, yan etkileri en aza indirmek için kişisel olarak atabilecek adımlar vardır. Bu adımlar aşağıdaki gibidir:
• Her gün 8 ila 10 bardak su içmek
• Tuz ve kafein alımını her gün sınırda tutmak
• Alkollü içeceklerden uzak durmak
• Yiyecek veya sütle lityum almak
Her gün tutarlı olarak su alımı, kısıtlı tuz, kahve alımı ve alkolden kaçınması, yanında ayrıca bu konuda istikrarlı olunmak lityum seviyelerinin sabit kalmasına yardımcı olmaktadır. Yiyecek veya sütle birlikte lityum almak, ishal, bulantı ve karın ağrısı gibi mide ile ilişkili yan etkileri iyileştirmektedir. Doktorun bilgisi doğrultusunda Hafif ve yaygın yan etkileri yönetmek için bazı doğal tedaviler de denenebilir. Bu doğal tedavilere örnekler aşağıdaki gibidir:
• Kabızlığı azaltma
• Biliş ve beyin sisi iyileştirilmesi
• Karşı kilo alımı
• Artan enerji seviyeleri ve uyanıklık

Yan Etkiler İçin Risk Faktörleri

1) Lityum seviyesi: Kanda ki yan etkiler ve lityum seviyeleriyle doğal olarak bağlantılıdır. Genel olarak, daha yüksek lityum seviyeleri (> 1.2 mmol/L), yan etkilerin sayısını ve ciddiyetini artırmaktadır. Ancak, normal veya terapötik olarak kabul edilen lityum seviyelerinde bile yan etkiler görülmektedir.
2) Yaş: Yan etkiler yaşla birlikte daha yaygın hale gelmektedir. Daha yaşlı bireyler, genellikle düşük lityum seviyelerinde bile yan etkilere daha duyarlıdır. Bu nedenle, doktorlar yaşlıları tedavi ederken tipik olarak daha düşük bir lityum seviyesini hedef almaktadır.
3) Diğer ilaçlar: Bazı ilaçlar kandaki lityum konsantrasyonunu artırır ve potansiyel olarak daha fazla yan etkiye neden olmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Tiazid diüretikler (hidroklorotiyazid)
• Döngü diüretikler (furosemid)
• ACE inhibitörleri (lisinopril , benazepril)
• ARB’ler (losartan, valsartan)
• NSAID’ler (aspirin, ibuprofen)
Lityum Karbonat Nedir?Tetrasiklin, metildopa, fenitoin, haloperidol ve laktuloz gibi diğer ilaç etkileşimlerinin çeşitli vaka raporları da bulunmaktadır. Kişinin muhtemel etkileşimler halinde doktoruna, aldığı tüm ilaçlar ve takviyeler hakkında bilgi vermesi her zaman önemlidir. Kişi özellikle ilacı ilk kez almaya başladığında, hafif yan etkiler lityum karbonatta sık görülmektedir. Neyse ki, bu yan etkilerin bazıları vücudun tolerans oluştururken zamanla azalmaktadır. Kişi de herhangi bir semptom devam ederse veya daha da kötüleşirse doktoruna bildirmelidir, çünkü bu bir lityum toksisitesi işareti olabilmektedir. Ayrıca yan etkileri önlemenin iyi bir yolu, kandaki lityum seviyelerinin sabit kalmasını sağlamaktır. Bu, her gün bol miktarda su içmeyi, günlük kafein ve tuz alımını kısıtlı tutmayı içermektedir.

Kaynakça:
medlineplus.gov
cancer.gov
cks.nice.org.uk

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku