İncik kemiği veya tibia, alt bacakta diz ile ayak arasında bulunan uzun kemiktir. Tibia kırıkları yaygın bir durumdur ve genellikle kemikteki bir yaralanma ya da tekrarlayan zorlanma nedeniyle oluşabilmektedir. Bazı vakalarda, küçük bir çatlağın tek belirtisi yürürken zorlanma ve ağrı iken, daha ciddi vakalarda ise tibia kemiği deriden dışarı çıkabilmektedir. Tibia kırıkları için iyileşme ve iyileşme süresi farklıdır, çünkü kırığın tipine ve ciddiyetine bağlıdır. Çatlaklar tıbbi bir profesyonel tarafından tedavi edilebilir ve evde yapılan egzersizler kişinin iyileşmesini hızlandıra bilmektedir. Bu makale de tibia kırıklarının tipleri, semptomları, tedavisi ve iyileşme süreleri ile birlikte ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
Tibia Kırığı Nedir?
Tibia alt bacakta ki en büyük kemiktir ve vücut ağırlığını desteklemede kilit bir rol oynamaktadır. Amerikan Ortopedi Cerrahları Akademisi’ne göre, tibia vücutta kırığı en yaygın olan uzun kemiktir. Tibia kırığı, tibia kemiğindeki herhangi bir çatlak veya kırılmaya karşılık gelmektedir. Tibia alt bacağı oluşturan iki kemikten biridir ve diğeri ise fibuladır. Tibia bu iki kemikten en büyüğüdür. Tibia vücut iskeletinde kilit rol oynamaktadır, çünkü:
• İki alt bacak kemiğinden en büyüğüdür
• Vücut ağırlığının çoğunu desteklemekle sorumludur
• Diz ve ayak bileği eklemleri için hayati bir rol oynar
Ayrıca kırık tibia kemiği sıklıkla yakındaki kaslara veya ligamentlere diğer doku hasarları ile birlikte ortaya çıkmaktadır. Her zaman tıbbi bir uzman tarafından kontrol edilmelidir.
Tibia Kırığı Tipleri
Kırılan kemiğin nedenine bağlı olarak kırığın şiddeti ve tipi değişebilmektedir. Çatlak kemik boyunca yatay veya eğik olan, çatlak açılı olduğu anlamına gelen enine bir kırılma olabilmektedir. Proksimal kırıklar, tibianın üst kısmını etkileyenlerdir. Tibia şaftı kırığı bu alanın altında meydana gelmektedir. Kişiler farklı tibia kırık tiplerine sahip olabilir ve bu kırık tipleri aşağıdaki gibidir:
• Stabil kırılma: Stabil kırık, kemiğin çoğunu sağlam ve normal pozisyonda bırakan kemikte bir çatlağı içermektedir. Tibia’nın kırılan parçaları, iyileşme sürecinde sıralanır ve doğru pozisyonlarını korur. Buna yerinden edilmiş olmayan bir kırılma denmektedir.
• Yerinden ayrılmış kırık: Yerinden kırılmış kırıkla, kemikteki bir çatlak, kemiğin bir kısmını artık hizalanmayacak şekilde hareket ettirmektedir. Bu tür bir kırılmayı düzeltmek ve kemikleri tekrar birlikte hizalamak için çoğunlukla ameliyat gerekmektedir.
• Stres kırığı: Saç çizgisi kırıkları olarak da adlandırılan stres kırıkları, büyük yaralanmalar sonucu oluşabilmektedir. Bu kırıklar kemikte küçük ve ince çatlaklara neden olmaktadır.
• Spiral kırık: Bir bükülme hareketi kırılmaya neden olduğunda, kemiğin spiral şeklinde kırılması olabilmektedir.
• Parçalanmış kırık: Kemiğin üç veya daha fazla parçaya bölündüğünde parçalanmış kırık meydana gelmektedir.
• Çoklu kırık: Tibia kemiğinin diğer fibula kemiği ile birlikte kırılmasından meydana gelmektedir, ayrıca çoğunlukla tibia kemiği tek başına kırılmamaktadır
Kemikler kırıldığında ya derinin altında kalabilir ya da cildi delerek yüzeye çıkabilmektedir. Açık kırıklar, kırık bir kemiğin deriden kırıldığı kırıklardır. Kapalı kırıklarda kemik, cildi yarmaz fakat yine de iç doku hasarına neden olabilmektedir.
Tibia Kırıklarının Nedeni
Vücuttaki uzun kemikler esnektir, ancak kişinin tibia kırığı yaşama olasılığı için birçok sebebi vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Motorlu taşıt kazaları veya düşmeleri gibi travmatik yaralanmalar
• Uzun mesafeli koşu gibi kemiğin incinmesine tekrar tekrar etkisi olan sporlar
• Amerikan futbolu gibi temaslı sporlardan kaynaklanan yaralanmalar
• Kemikleri normalden daha zayıf yapan osteoporoz
Tibia Kırığı Belirtileri
Tibia kırığı olan kişiler bazı belirtiler yaşayabilmektedir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Tibia bölgesinde lokalize veya birden fazla kırık varsa birkaç alanda ağrı
• Alt bacak şişmesi
• Ayakta durma, yürüme, ağırlık taşıma zorluğu veya yetersizliği
• Bacak deformitesi veya düzensiz bacak uzunluğu
• İncik kemiği etrafında morarma veya renk değişikliği
• Ayaktaki duyu değişiklikleri
• Deride çıkıntılı kemik
• Cilt kemik tarafından yukarı itildiğinde çadır benzeri bir görünüm alır.
Tibia Kırığı Tanısı
Tibia kırığını teşhis etmek için, doktor kişinin tıbbi geçmişi ve yaralanmanın nasıl olduğu hakkında bilgiler elde eder. Yaralanma derecesini ve kemiğin kırılıp kırılmadığını değerlendirmek için fiziki muayene ve tanı testleri yapmaktadır. Bu, en iyi tedavi yöntemini belirlemek için önemlidir. Yapılan tanı testleri aşağıdaki gibidir:
• Tibia görüntüsüne sahip röntgen
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, aynı zamanda bir X-ışından daha güçlü olan ve kemiğin 3-D görüntüsünü veren, CAT taraması
• Tibia etrafındaki kasların, bağların ve kemiklerin ayrıntılı bir görüntüsünü almak için manyetik rezonans görüntüleme ( MRG ) taraması
Ayrıca diğer taramalar sorunu teşhis edemediğinde, MRI taraması sıklıkla kullanılmaktadır.
Tedavi
Tibia kırığını tedavi etmek için ameliyat uygun değilse alçı, destek veya atel kullanılmaktadır. Kırığın tedavisi, kişinin yaralanma sırasındaki genel sağlığı, yaralanmanın nedeni, ciddiyeti ve tibyayı saran yumuşak dokulara hasarın varlığı veya kapsamı dâhil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır. Ciddi durumlarda, kemiğin doğru şekilde iyileştiğinden emin olmak için ameliyat gerekebilmektedir. Uzman bir cerrah, metal vidaları ve plakaları kemiğe doğru yerde tutmak için yerleştirerek minimum uzun vadeli hasar ile iyileşmesini sağlamaktadır. Ayrıca cerrah, tibia içine yerleştirilmiş çubuklar veya kırığın üstündeki ve altındaki kemiklerden geçen pimler de kullanabilmektedir. Bunları kemiği yerinde tutmak için harici fiksatör adı verilen sert bir çerçeveye bağlanmaktadır. Cerrahinin gerekli olmadığı veya mümkün olmadığı durumlarda, örneğin kişinin sağlığı nedeniyle, doktor kırık tibia için farklı tedavileri uygulayabilmektedir. Bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
• Kemiği yerinde tutmak, hareket etmesini durdurmak ve iyileşmesini sağlamak için atel veya alçı. Bir atel kolayca çıkarılabilir ve bu yüzden cerrahi olanlardan daha esnek tedavi seçeneğidir.
• İyileşirken kemiği yerinde tutmak için daha az şiddetli kırılma durumlarında kullanılan çekiş veya fonksiyonel destek.
Birçok durumda, tibia kırığı olan kişi, ayakların yeniden kullanmalarına yardımcı olmak için fizik tedavi ve koltuk değneği veya bir yürüteç gerektirmektedir.
Kurtarma
Tibia kırığında iyileşme, kırığın ciddiyetine göre değişmektedir ve genellikle kişi de 4-6 ay içinde iyileşme görülmektedir. İyileşme süresi, kısmi bir süreye kıyasla tam bir dinlenme için daha uzun olabilir ve eğer kişi de başka sağlık problemleri varsa iyileşme daha uzun sürebilmektedir. Ayrıca kişinin normal faaliyetlerine geri dönebilmesi bu süreden daha uzun sürebilmektedir. Bu kırılmayı yaşayan kişiler bacak kırılmasından sonra yürümeye, egzersize ve diğer fiziksel aktivitelere dönme konusundaki önerilerini daima takip etmelidir. Uylukları, baldırları ve kalçaları, güçlendiren bazı egzersizler gibi tibia kemiğinin baskısını önlemeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca bu koruma türü, daha sonraki yaralanmaların gerçekleşmesini de önleyebilmektedir.
Komplikasyonları
Tibia kırığı yaşayan kişiler bazı komplikasyonları geliştirebilir. Bu komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:
• Ameliyattan kaynaklanan komplikasyonlar veya daha fazla ameliyat gerekliliği
• Sinir, kas veya kan damarı hasarı
• Kompartman sendromu, bacağın kan dolaşımında şişlik nedeniyle azalma olan ciddi bir durumdur
• Kemik enfeksiyonu denilen osteomiyelit
• Kemiğin iyileşmediği bir birliktelik gelişimi
Çoğu durumda, tibia kırığı komplikasyonsuz başarıyla iyileşebilmektedir. Tibia veya incik kemiği kırıkları yaygındır ve pek çok durumdan kaynaklanabilmektedir. Kemik boyunca herhangi bir yerde oluşabilir ve kırık tipinde birçok varyasyon içerebilmektedir. Çatlaklar küçük olabilir ve kısa bir süre içinde iyileşebilir, daha ciddi olabilir ve kapsamlı cerrahi ve iyileşme süreleri gerektirmektedir. Tibia kırığı için uzun vadeli görünüm genellikle iyidir, ancak yaralanmanın ciddiyetine ve diğer sağlıkla ilgili faktörlere bağlıdır. Doktorlar, değerlendirme ve iyileşme sürecinde bacakları kurtardıklarında uzun süreli bir bakış açısı sağlayabileceklerdir.
Kaynakça:
childrenshospital.org
aaos.org
emoryhealthcare.org
orthoinfo.aaos.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu