TME bozuklukları, çenenin kontrol edilmesini sağlayan kasları ve çene eklemini etkiler. Bu eklemin ne kadar karmaşık olmasından dolayı teşhis ve tedavi etmekte zorluk yaşanabilir. Günümüzde kişilerin yaklaşık yüzde 12’si herhangi bir zamanda TME rahatsızlığı yaşamaktadır. Kadınlar erkeklerden daha sık etkilenir, her 9 erkekten 9’u şiddetli ağrı ve kısıtlı çene hareketi yaşamaktadır. TME bozuklukları için mevcut nedenleri, semptomları ve tedavi seçeneklerini anlamak hem hastalar hem de doktorlar için esastır.
Temporomandibular Eklem Nedir?
Temporomandibular eklem hem yatay hem de dikey hareket eden karmaşık bir eklemdir ve kafatasının tabanında bulunur. Genelde TME olarak adlandırılan, çiğneme ve konuşma için gereken harekete izin verir. Eklem, alt çene olan mandibula ve kafatasının yan tarafındaki geçici kemiğe bağlanır. TMJ hem yukarı hem aşağı hem de yandan yana harekete izin verdiğinden, vücuttaki en karmaşık eklemlerden biridir. Bu şiddetli TME rahatsızlıklarının etkili bir şekilde tedavi edilmesini zorlaştırabilir.
TME Bozuklukları Nelerdir?
TME bozuklukları, TME’yi spesifik olarak etkileyen durumlardır. Farklı miktarlarda rahatsızlığa neden olabilecek çeşitli olası semptomlar vardır. TME rahatsızlıkları geniş bir kategoridir ve terimi birçok olası nedeni içerir. Bu nedenle, çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Doktorlar, çene etrafındaki kalıcı ağrı ve sınırlı çene hareketi dahil olmak üzere bir dizi belirtiye dayanarak TME rahatsızlıklarını teşhis edebilir. TME rahatsızlıklarının çoğu, kendi kendine birkaç ay içinde kısa bir süre içinde iyileşebilmektedir. Bununla birlikte, bazı vakalar devam etmekte ya da tekrarlanmaktadır.
Nedenleri
TME rahatsızlıklarının olası birçok nedeni vardır. Bazı bilinen nedenler şunlardır:
• Fiziksel yaralanma
• Artrit
• Uyku sırasında dişlerin gıcırdatılması veya sıkılması
• Otoimmün hastalıklar
• Diş ameliyatı
• Enfeksiyonlar
Diğer nedenler genetik, hormonal veya çevresel olabilir. Örneğin, kemancıların TME bozukluklarını genel popülasyondan daha yüksek oranda yaşadıklarına dikkat çektiler, çünkü çalışmaları çenenin altında bir enstrüman tutmayı içermektedir. Bu, TYA bozukluklarına yol açan gerginliğe neden olabilir. Kadınların TME bozukluklarını erkeklerden daha yüksek oranda yaşadıkları görülmüştür, bu nedenle araştırmacılar şu anda TME için hormonal nedenler aramaktadırlar. Nedeni tam olarak anlaşılmamasına rağmen, araştırmacılar kadınlık hormonu östrojen ve TME bozuklukları arasındaki bağlantıyı araştırmanın yararlı olacağını umut etmektedirler.
Belirtiler
Aşağıdakiler dahil, TMJ ile bağlantılı bir dizi semptom vardır:
Ağrı: Bir TME rahatsızlığının en belirgin semptomlarından biri, çeneyi kullanırken hissedilen ağrıdır. Bununla birlikte, bir TME rahatsızlığı ile ortaya çıkabilecek diğer semptomlar arasında baş ağrısı veya migren, boyun ağrısı veya sırt ağrısı ve kulaklara yanaklara yayılan kulak çevresindeki kulak ağrıları veya ağrıyı içerir. Ağrı çenenin yakınında değilse, doktor bir TME rahatsızlığını teşhis etmeden önce sıklıkla diğer semptomları araştıracaktır.
Ses: Yaygın ancak çoğu zaman ağrısız bir semptom, yemek yerken, konuşurken veya basitçe açarken meydana gelebilecek olağandışı bir kırılma, tıklatma veya hatta taşlama gürültüsüdür. Çeneyi hareket ettirirken ortaya çıkan sesler her zaman TME rahatsızlıklarının bir belirtisi değildir. Aslında, çene sesleri oldukça yaygındır. Sesler yalnızca ağrı ile birlikte veya çenenin sınırlı bir şekilde hareket etmesi durumunda tıbbi yardım gerekebilir. Kulaklardaki çınlama veya uyuşukluk, vızıldama, görülebilir ve bu belirtiler aynı zamanda TME şikâyetleri ile de ilişkili olabilir.
Sınırlı hareket: Çenenin belirli yönlere hareketinde ve ağzın tamamen açılmasında kısıtlı hareket görülebilir. Ve bu durum, günlük yaşam kalitesini düşüren önemli rahatsızlıklara sebep olabilir.
Tedavi
Çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.
Öz bakım ve yaşam tarzı değişiklikleri: Birçok durumda, kişiler evde TME rahatsızlıklarını başarıyla tedavi edebilir. Öz bakım ve yaşam tarzı değişiklikleri hafif-orta şiddette semptomları gidermek için yeterli olabilir. Önerilen kişisel bakım tedavileri, çenenin hareketinin azaltılmasını içerebilir. Dinlenme önerildiğinde, bu şunları içerebilir:
• Sakız çiğnemekten kaçınmak
• Sadece yumuşak yiyecekler yemek
• Çeneyi sıkmaktan veya zorlamaktan çekinmek
Diğer yandan, çeneyi hafifçe germek gibi hafif egzersizler önerilebilir. Çene etrafındaki etkilenen kaslara masaj yapmak da yardımcı olabilir. Hem dinlenme hem de hafif egzersizin bir kombinasyonu önerilebilir. Bir sağlık uzmanı, TME bozukluğu semptomlarını hafifletebilecek diğer yaşam tarzı değişikliklerinin yanı sıra izlenecek en uygun egzersizleri önerebilir. Buz veya sıcak su kompresi uygulamak semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.
Mevcut koşullarda tedavi: Tedavi ağrıyı ve şişliği azaltmak için bir steroid enjeksiyonu içerebilir. Önceden var olan koşulların neden olduğu TME bozuklukları için, daha spesifik tedavi seçenekleri mevcut olabilir. Örneğin, TME bozukluğuna uyku sırasında diş gıcırtdatma, sıkma neden oluyorsa, bir ağız koruyucu belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir. Bir diş hekimi uygun olduğunda bir ağız koruyucu sağlayabilir. TME rahatsızlıklarına osteoartrit gibi dejeneratif koşulların neden olduğu durumlarda, steroid enjeksiyonları önerilen bir tedavi seçeneği olabilir.
Eklemin içine enjekte edilen steroid, şişkinliği hafifletmeye, ağrıyı ve diğer semptomları azaltmaya yardımcı olacaktır. Çoğu durumda, bir hafta içinde bir ağrı azalması yaşanır. Bazı durumlarda, bir enjeksiyon TME rahatsızlıklarının semptomlarını kalıcı olarak çözebilir ve bazılarında geçici bir düzeltme olabilir. Kısa süreli reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar rahatsızlığı azaltabilir.
Cerrahi Operasyon
Daha aşırı TME bozukluğu vakalarında cerrahi, ağrı ve kısıtlı hareket için en etkili tedavi olabilir. Bir TME rahatsızlığına eklemin kendisinin, çenenin çevresindeki kasların zarar görmesi veya başka bir durum neden olabilir. Ameliyat sadece asıl eklemde yanlış bir şey olduğunda tavsiye edilir. Çenenin hareketinin aşırı derecede kısıtlandığı ve semptomların uzun süren çok şiddetli TME rahatsızlıklarında eklemin değiştirilmesi gerekebilir. Ancak bu tedaviye nadiren ihtiyaç duyulur. İnsanlar kendi kendine bakım ve temel yaşam tarzı değişikliklerini içermesine rağmen, herhangi bir tedavi hakkında her zaman profesyonel tıbbi tavsiye almalıdır.
TME bozuklukları çoğunlukla ciddi değildir ve birkaç ay sonra düzelir. Belirtiler genellikle hafiftir ve sadece minimum rahatsızlığa neden olma eğilimindedir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, TME rahatsızlıkları ciddi ve uzun süreli olabilir. Durum yaşam kalitesini düşürdüğünde, durumu yönetmek veya çözmek için mümkün olan en kısa sürede teşhis ve tedavi yapılmalıdır. Durumun hafif veya ciddi olmasına rağmen, TME bozukluklarının tedavisinde her zaman profesyonel tavsiye gereklidir.
Kaynakça:
aaom.com
nras.org.uk
nidcr.nih.gov
nhs.uk
tmj.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu