Topraklama ;Konut ya da işyerlerinde TT tipi bir tesisat düzeneği yapmak için, güç panosunda bulunan faz ve nötr uçlarına ek olarak, başka bir toprak ucunun oluşturulması ve bu yeni ucun, yeterince kalın olan bir kablo ile, toprağa gömülmüş iletken bir plakaya sarmak gerekir. İletken plaka zamanla oksitlenip eriyeceği için bakır gibi paslanmaz bir metalden yapılmasına dikkat etmek gerekir. Bakır da oksitlenir, ama üzerinde oluşan oksit tabaka, bir kez oluştuktan sonra, altında bulunan metali korur. Fakat bakır bir plaka dahi, toprakta bulunan nemle temas halindeyken yük aktarımı elektroliz süreçleri nedeni ile zamanla aşınacağı için yeterince kalın olmak zorundadır. Bakır pahalı bir metal olduğu için plaka yerine bir bakır çubuk da kullanılabilir. Hem de çubuğu dar bir yerde ve fazla derin bir çukur açmak zorunda kalmadan gömmek mümkündür.
Ancak, bu bakır çubuğun iletkenlik yüzeyi daha az olacağı için aynı performansı almak adına birim yüzeye düşen aşınma miktarı daha yüksek olacaktır. Bu nedenle, plaka ile çubuk arasında geçici bir çözüm olarak, çok fazla uca sahip olan çatal şeklinde bir iletkenin kullanımı da tercih edilebilir. İletken olan bir çubuk, galvanize bir demir ya da bir boru da kullanılabilir. Nitekim tesisat boruları galvanizli demirlerden yapıldığı zamanlarda, toprak hatları bu borulara bağlanırdı. Demirin yerini plastik yapılar aldığından, bu imkan ortadan kalktı. Galvaniz olan katmanın zedelenmesi durumunda, yüzeyinde bulunan aşınmayı bir seviyeye kadar, yük aktarımı esnasında gerçekleşecek galvanik süreçler ile kendi kendine tamir etme yeteneği vardır. Fakat yüzeysel düzeyde olan aşınma derin bir hal alıp genişledikçe, kendi kendini tamir etme hızı yetersiz kalır ve altında bulunan demir metaller paslanmaya başlar. Dolayısı ile, bu çubuklar zaman içinde atılarak yerlerine yeni çubuklar konulur.
Öte yandan, toprak zemin kurudukça iletkenlik de azaldığı için iletken çubuk gömülürken, çevresi toprak iletkenliğini yükselten bir toz ile doldurulur. Her ihtimale karşı; topraklama çubuğu, nasıl bir malzemeden yapılmış olursa olsun, toprağın daima nemli olan bir yerine ya da yeterli bir derinliğe gömülmelidir. Gömü yerini arada bir ıslatmakta yarar bile vardır.
Konut ya da işyerimizde bulunan böyle bir TT tipi tesisata sahip olan bir aygıtın toprak bağlantısı, güç panosundaki bağımsız toprak ucu aracılığı ile, TT sisteminde yer alan ikinci T’nin kendi topraklama çubuğuna bağlı olmaktadır. Nötr olan bağlantı ise, önceki TN düzeninde olduğu gibi, panoda yer alan nötr uç üzerinden direk tepesindeki ya da yer altındaki tesisata bağlanıp, oradan topraklamaya gider. Bu uygulamada çubuğun topraklama yetisi direğin yetisi kadar iyi düzeyde olmadığı için; topraklama ayağının genel anlamdaki direncini oluşturan empedans’ı, nötr ayağın empedansından daha büyüktür. Bu nedenle, T ayağı ile topraklanmış bir aygıtın faz bağlantısından bir kaçak olması durumunda, şasi daha büyük bir empedans ile karşı karşıya kalacaktır. Bu, toprak hattını şasiden alarak toprağa aktardığı elektriğin düşük olacağı anlamına gelir.
Kaynakça:
Bilim ve Teknik Dergisi
Yazar: Taner Tunç