Büyük boy cips, patlamış mısır ya da patates kızartması yiyen herkes tuzlu yeme isteğine dayanmanın zor olduğunu bilir. Birleşik Devletler ‘deki çoğu kişi diyetlerinde çok fazla tuz tüketse de, tuz istekleri hala yaygın bir sorundur. Bazı kişiler tuzlu yiyecek tüketme arzusunun vücutta olan bir eksiklikten kaynaklandığına dair bir işaret olduğuna inanmaktadır, ancak bu genellikle böyle değildir. Çoğu tuzlu yeme isteği, az veya hiç beslemeyen sağlıksız yiyeceklere bağlanır.
Tuz istekleri sık görülür ve genellikle can sıkıntısı veya stres gibi faktörlerin bir sonucudur. Nadiren, tuza özlem tıbbi bir duruma veya sodyum eksikliğine bağlanabilir. Aşağıda uyku eksikliği, aşırı terleme ve bazı tıbbi nedenler dâhil olmak üzere, tuz isteğini artıran yedi koşul hakkında bilgiler bulunmaktadır:
1. Stres
Tuz isteği, stresin bir sonucu olabilir. Stres seviyeleri yükseldiğinde, birçok kişi rahat olması için en sevdiği yiyecekleri tüketmek isterler. İnsanların sıkça istedikleri yiyecekler genellikle sodyum, yağ olarak da bilinen yağ, şeker veya tuz bakımından yüksektir. Rahat bilinçsizce yemek yeme alışkanlığı bir insanın genel sağlığını azaltabilir. Sağlık Psikolojisi Dergisi’ndeki bir makale, kronik stres düzeyleri, yiyecek istekleri ve yüksek vücut kitle indeksi (BKİ) arasında anlamlı bir ilişki olduğunu tespit etmiştir. Başka bir çalışmada stres ve ghrelin hormonunun daha yüksek seviyeleri arasında da bir bağlantı bulunmuş, bu da açlığı arttırmaktadır. Çalışmanın sonuçları, grelin’in yiyecek isteklerini artırabileceğini ve kilo almaya yol açabileceğini göstermektedir.
2. Uyku Eksikliği
Yeterince uyuyamayan insanlar tuzlu, gevrek yiyecekler gibi yüksek memnuniyet düzeyine sahip atıştırmalıkları isteyebilir. Sleep dergisindeki bir araştırma, uykudan mahrum bırakılmış kişilerin, en sevdikleri sağlıksız yiyecekler için isteklere daha az direnç gösterebildiklerini tespit etmiştir ve bu durumda kilo alımı ile bağlantılıdır. Uykusuzluk, diğer sağlık problemleriyle de bağlantılı olabileceğinden, sürekli olarak yetersiz kalan kişiler bunu doktorlarıyla tartışmaları gerekebilir. Uyku bozuklukları, stres ve yoğun programlar sıklıkla suçlanır, ancak bir sağlık uzmanı açık bir teşhis ve potansiyel tedavi planı sunabilir.
3. Can Sıkıntısı
Can sıkıntısı nedeniyle tuzlu yiyecekler yemek stres yemeye benzer. Can sıkıntısı nedeniyle yemek yeme, stres anında yemek yemeye benzer duygusal bir beslenme davranışıdır. Bir tuza olan isteğin can sıkıntısından mı yoksa açlıktan mı kaynaklandığını belirlemek için, vücudun açlık ipuçlarını aramak yardımcı olacaktır. Gerçek açlık, bir insanın vücudunun yiyeceğe ihtiyacı olduğunda ortaya çıkar. Bir kişi birkaç saat yemek yemediyse, açlığı olabilir. Diğer açlık belirtileri şunlardır:
• Mide guruldaması
• Neredeyse herşeyi yeme isteği
• Zamanla güçlenen bir yemek yeme arzusu
Bu işaretler, bir yemek yeme veya atıştırma zamanı gelebileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, tuzlu, yüksek yağlı yiyecekler nadiren besleyici bir seçimdir. Bunun yerine, kişi çiğ meyve veya sebzeler gibi gevrek ve tadı olan bir şey tercih edilmelidir. Bu seçeneklerden, gevrek gibi tatmin edici yiyecekler arzusunu yatıştırırken tuz alımını minimumda tutabilir.
4. Aşırı Terleme
Ter tuz içerir, yani bir insan terlediğinde, sodyum seviyeleri düşer. Çoğu kişi için terleme endişelenecek bir şey değildir. Sodyum seviyeleri günlük terleme ile önemli ölçüde düşmez ve tipik olarak bir antrenmandan sonra sıvıları değiştirmek için sadece su gerekir. Bununla birlikte, dayanıklılık sporcularının veya çok sıcak ortamlarda çalışanların, aşırı veya uzun süreli terlemeyle kaybedilenin yerine geçmek için daha fazla tuz tüketmeleri gerekebilir.
Bir kişi çok fazla sodyum kaybettiğinde, vücutları tuz kullanmaya başlayabilir. Yapılan bir çalışma, sıcak koşullarda 10 saat çalışan kişilerin 15 gram kadar tuz kaybedebileceğini bulmuştur, ancak bu sayı kişiden kişiye değişebilir. Elektrolitle arttırılmış içecekler veya sporlu içecekler aşırı egzersiz yapan veya sıcak bir ortamda uzun saatler geçiren kişiler için tavsiye edilebilir. Bu içecekler ter içinde kaybolanların yerine geçen sodyum ve diğer elektrolitler içerir.
5. Premenstrüel Sendrom (PMS)
Bir kadın, adet dönemine kadar geçen günlerde çeşitli fiziksel ve duygusal değişiklikler yaşayabilir. Bu değişiklikler premenstrüel sendrom (PMS) olarak bilinir. Tuzlu yiyecekler için istek duymakta dâhil olmak üzere, yiyecek istekleri yaygın bir semptomdur. Bu istek hormonal dalgalanmalarla ilgili olabilir. PMS ile ilişkili istek yaşayan kadınlar aşağıdaki yolları denemek isteyebilirler:
• Kalsiyum ve B-6 vitamini: 2016 tarihli bir çalışmada, 500 mikrogram (mg) kalsiyum ve 40 mg B-6 vitamini alan kadınların, yalnızca B-6 vitamini alanlardan daha az PMS semptomları olduğu bulunmuştur. Kalsiyum ve B-6 vitaminleri sağlık mağazalarında, eczanelerde ve çevrimiçi olarak satın alınabilir.
• Akupunktur ve şifalı bitkiler: Çalışmaların gözden geçirilmesi, akupunktur ve bitkisel ilaç alan kadınların, PMS semptomlarında% 50’lik bir azalma olduğunu bulmuştur.
• Vitex (chasteberry): Bu bitki bazı PMS semptomlarını iyileştirebilir. Hormon kullanan, doğum kontrol hapı kullanan veya hormona duyarlı bir tıbbi durumu olan kadınlar tarafından alınmamalıdır. Vitex sağlık mağazalarında, eczanelerde ve çevrimiçi olarak satın alınabilir.
• Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları): Doğum kontrol hapları, 2016’daki yakın tarihli bir çalışmaya göre PMS semptomlarını iyileştiriyor gibi görünmektedir. Bununla birlikte, doğum kontrol haplarının bir doktorla tartışılması gereken yan etkileri ve riskleri olabilir.
6. Addison Hastalığı
Böbreküstü bezleri yeterli hormon üretmediğinde, bu tuzun aşınmasına neden olabilir. Addison hastalığı veya adrenal yetmezlik, adrenal bezler yeterince hormon üretmediğinde ortaya çıkmaktadır. Bu hormonlar vücudun strese karşı tepkisini kontrol etmektedir ve kan basıncını düzenlemektedir. Sonuç olarak, Addison hastalığı çok düşük kan basıncına ve tuz için ani isteklere neden olabilir. Tuz isteklerinin yanı sıra, Addison hastalığı olan kişiler aşağıdaki belirtileri yaşayabilirler:
• Halsizlik
• Uzun süreli yorgunluk
• İştahsız veya plansız kilo kaybı
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı, kusma veya ishal
• Düşük tansiyon nedeniyle baş dönmesi veya bayılma
• Düşük kan şekeri yani hipoglisemi
• Depresyon veya sinirlilik
• Baş ağrısı
• Düzensiz veya eksik adet dönemleri
Addison hastalığına, şu koşullar neden olabilir:
• Otoimmün bir hastalık
• Tüberküloz
• HIV ve AIDS
• Bazı bakteri veya mantar enfeksiyonları
• Hipofiz bezi problemleri
• Uzun süreli steroid ilaçları durdurmak
Addison hastalığı, adrenal bezlerin üretmediği hormonları değiştirmek için tıbbi bir bakım süreci gerektirir. Ciddi durumlarda, bir kişi adrenal krize girebilir. Bu vücuttaki kortizol seviyeleri tehlikeli seviyelere düştüğünde olur. Adrenal kriz tıbbi bir acil durumdur.
7. Bartter Sendromu
Bartter sendromu doğumda mevcut olan genetik bir durumdur. Bartter sendromu olan kişiler böbreklerinde sodyum alamazlar. Sonuç olarak, idrarlarında çok fazla sodyum kaybederler ve bu da potasyum ve kalsiyum kaybına neden olur. Düşük sodyum seviyeleri nedeniyle, Bartter sendromu olan kişiler tuz isteyebilir. Ayrıca şunları deneyimleyebilirler:
• Çocuklarda görülen yavaş kilo alımı
• Kabızlık
• Sık sık idrara çıkma ihtiyacı
• Böbrek taşı
• Düşük kan basıncı
• Kas krampları ve zayıflığı
Bu sendrom genellikle bebeklik veya çocuklukta idrar ve kan testleri ile teşhis edilir. Potasyum, tuz ve magnezyum takviyeleri ile yönetilebilir.
Çok sık olarak, tuz isteği stres, yorgunluk, can sıkıntısı veya PMS nedeniyle oluşan tuzlu yiyecek tüketme istekleridir. Bununla birlikte, devam eden tuz istekleri belirli tıbbi durumların bir göstergesi olabilir. Tuz isteği için bariz bir neden bulunamıyorsa veya böbrek veya adrenal problemler için risk faktörleri varsa, o zaman bir kişi doktoruyla konuşmalıdır.
Kaynakça:
niddk.nih.gov
ghr.nlm.nih.gov
onlinelibrary.wiley.com
academic.oup.com
acog.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu