1980’lerde Ronald Reagan tarafından “Özgürlük” adı verilen ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ‘dan on yıl içinde dünya yörüngesinde inşa etmesi istenen istasyon, 1990’larda çok yüksek olan maliyetleri düşürmek ve uluslararası katılımı sağlamak için “Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS)” olarak yeniden isimlendirildi. 1993’te Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya, ayrı ayrı geliştirmiş oldukları uzay istasyonu planlarının modüllerini birleştirmeyi ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) ve Japonya’nın çalışmalarının da aynı tesiste toplanması konusunda anlaştılar.
ISS’in İlk Modülleri ve İlk Ekibi
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun (ISS) yapımıı, 20 Kasım 1998’de, ABD’nin “Unity” modülü ile Rus kontrol modülü “Zarya”nın uzay mekiği astronotları tarafından yörüngede birbirlerine bağlanmalarıyla başladı. 2000’in ortalarında, bir habitat ve kontrol merkezi olan Rus yapımı Zvezda modülü buna eklendi ve 2 Kasım tarihinde ISS, Rus kozmonotlar Sergey Krikalyov ve Yuri Gidzenko ve Amerikan astronot William Shepherd’dan oluşan ilk yerleşik ekibini konuk etti. O zamandan beri de uzay araştırmalarının ara verilmeksizin sürdürüldüğü istasyon, bir mikrogravite laboratuvarı olan “Destiny” gibi çok sayıda modülün eklenmesiyle, geniş bir alana yayılmış, dev güneş enerjisi panelleri ve termal radyatörleri bulunan, çeşitli ülkelerden araştırmacıların gidip geldikleri ve yaşadıkları büyük bir komplekse dönüştü. İstasyonun bakımı ve geliştirilmesi, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’nın yanı sıra, Kanada, Japonya, Brezilya ve Avrupa Uzay Ajansı’nın on bir üyesi tarafından sürdürülmekte ve acil durumlar için bir Rus Soyuz uzay aracı “cankurtaran botu” olarak ISS’e bağlı beklemektedir.
Columbia Kazası ve Sonrası![Uluslararası Uzay İstasyonu İnşasının Aşamaları]()
ISS astronotlarının yaptığı ilk araştırmaların çoğu, ağırlıksız ortamda uzun süreli yaşama ve malzeme bilimlerine odaklanmıştı. Şubat 2003’te uzay mekiği “Columbia”nın yedi personelinin ölümüyle sonuçlanan kazası istasyondaki çalışmaları sekteye uğrattı. İstasyondaki mürettebat sayısı ikiye indirildi ve görevleri bakım statüsüyle kısıtlandı. 2006 yılında düzenli mekik seferleri yeniden başlayınca, istasyonu geliştirme çalışmaları yeniden başladı. Avrupa yapımı olan “Harmony” modülü, Ekim 2007’de “Destiny”nin devamına yerleştirildi. Şubat 2008’de, Avrupa’nın ilk uzun süreli mürettebatlı uzay laboratuvarı ve biyoloji ve akışkanlar dinamiği alanlarında deneyler yapılan “Columbus”, “Harmony”nin sancak tarafına monte edildi. “Ariane V” roketinin geliştirilmiş bir versiyonu, Avrupa’nın en büyük uzay aracı olan “Jules Verne Otomatik Aktarım Aracı”yla (ATV), ISS’ye 7,700 kg malzeme taşındı. Ayrıca, 2008 yılının Mart ayında, mekik astronotları, daha önce astronotların tehlikeli uzay yürüyüşleri yapmasını gerektiren görevleri gerçekleştirebilecek kadar gelişmiş olan Kanadalı robot Dextre’yi istasyona getirdi. Haziran 2008’de ise Japon laboratuvarı “Kibo”nun ana bölümü kuruldu.
Tam Faaliyete Geçiş![Uluslararası Uzay İstasyonu İnşasının Aşamaları]()
ISS, Mayıs 2009’da tam faaliyete geçerek altı kişilik bir mürettebata ev sahipliği yapmaya başladı ve Soyuz “cankurtaran botu” sayısı ikiye çıkarıldı. Mürettebat, üç Rus, iki Amerikalı ve Japonya, Kanada ya da bir ESA astronotundan oluşuyordu. 2009 yılının Temmuz ayında “Kibo” laboratuvarının ucuna bir dış platform yerleştirildi ve 2009 yılının Kasım ayında “Zvezda” modülüne bir Rus kenetlenme modülü olan Poisk eklendi. 2010’da üçüncü bir bölüm olan “Tranquility” ve bu modüle robotik iş istasyonu ve çok sayıdaki pencereleriyle harici operasyonları denetleyen astronotlara yardımcı olan bir kubbe monte edildi.
2011 yılında uzay mekiği hizmetten çekildi ve artık bu istasyona, Rusya’nın “Progress”, Avrupa’nın “ATV”, Japonya’nın “H-II” Transfer Aracı, SpaceX’in “Dragon” ve Orbital Sciences Corporation’ın “Cygnus” adlı araçları tarafından hizmet verilmektedir. İki yeni Amerikan kapsülü, SpaceX’in “Dragon 2” ve Boeing Company’nin “CST-100 Starliner”i de devreye girmeye hazırlanmış durumda. 2014 yılında, ticari uzay taşımacılığı sektörünün gelirleri 5,9 milyar dolar olarak tahmin edilmişti. Analistler, gelecekte her yıl ortalama 29 ticari uçuş yapılacağını tahmin ediyorlar.
Kaynakça:
– David Nixon, “International Space Station: Architecture beyond Earth”, Circa Press.
Yazar: Oben Güney Saraçoğlu