Unutkanlık,
beynin işlevleri arasında yer alan belleğin bozukluğu sonucunda gelişen bir sorundur. İleri yaşlarda bunama bulgusu olarak değerlendirildiğinden, ciddiye alınmalıdır. Ancak, yaşlılık nedeniyle oluşan ılımlı unutkanlık ilerlemediği sürece, herhangi bir hastalığa işaret etmez. Gençlerde görülen unutkanlık sorunları ise, psikolojik nedenlerle oluşmaktadır. Stres, depresyon, huzursuzluk, aşırı iş yükü gibi etkenler dikkati odaklamayı bozar ve unutkanlık sorunlarına neden olabilir.
Ayrıca tiroid, beyin tümörleri, beyin damarlarıyla ilgili bozukluklar, MS, Alzheimer, Parkinson, hipertansiyon, diyabet gibi çok sayıda hastalığın belirtileri arasında olduğundan, süreklilik ve gelişme gösteren unutkanlık tıbbi olarak acilen dikkate alınmasını gerektirir. Bunların yanı sıra, antidepresan ve antihistaminik ilaçların kullanılması, alkol, tütün ve uyuşturucular, B1 ve B12 vitamin eksiklikleri, başa alınan darbeler, uyku düzensizlikleri, yetersiz uyku süresi, düzensiz ve yetersiz beslenme, yapılması gereken işlerin çokluğu, aynı anda birden fazla işi yapmaya çalışmak unutkanlık nedenleri arasındadır.
Tanılama için vakanın unutkanlık seviyesi ve yakınlarıyla da görüşülerek günlük yaşamına etkisi araştırılır. Laboratuvarda kan ve idrar tahlilleri yapılarak, beyin tomografisi çekilerek (CAT veya MRI) ve nöropsikoloji testleri uygulanarak unutkanlığın nedenleri, türü ve şiddeti belirlenir. Vaka, tarih-zaman-mekan karışıklıkları yaşıyorsa, bildiği bir adresi bulamıyorsa, telefon numaralarını unutuyorsa, tanıdıklarının adlarını veya yüzlerini hatırlayamıyorsa, konuşma bozuklukları varsa, kişisel bakımında aksamalar oluyorsa sürekli gözlem altında bulundurulması gerekecektir. Çünkü artık söz konusu olan “unutkanlık” değil, “demans” (bunama) türleri veya bellekte depolanmış bilgiyi geri çağırma becerisinin kaybedildiği “amnezi”dir (bellek yitimi).
Demans ve amnezi, unutkanlığın anormal derecelere ulaştığı, geçmiş olayları hatırlayamama durumudur. Nedene bağlı olarak, bellek yitimi ani veya kademeli olarak başlayabilir ve kalıcı veya geçici olabilir. Bellek yitimi, yakın geçmişteki son olayları, uzak geçmişteki olayları ya da her ikisini birden bir araya getirememe ile ilgili olabilir. Geçici global amnezi, tüm hafızanın nadiren, geçici olarak ve tamamen kaybedilmesidir. Anterograd amnezi, bir travmanın ardından ortaya çıkan son olayların hatırlanamaması, ancak uzak geçmişteki olayların ayrıntılarıyla hatırlanmasıdır. Retrograd amnezi ise, bir travmadan önceki olayların hatırlanamamasıdır.
Kaynakça:
-Andrew E. Budson, Paul R. Solomon, “Memory Loss, Alzheimer’s Disease, and Dementia: A Practical Guide for Clinicians”, 2e, Elsevier, (2015).
-M.W.Eysenck, “Fundamentals of cognition”, New York: Psychology Press, (2012).
Yazar:Oben Güney Saraçoğlu