Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Yaşlılarda Sindirim Sistemiyle İlgili Değişimler ve Hastalıklar

0 532

Sindirim sistemi, vücudun kullanması için yiyecekleri bileşenlerine ayırmaktan sorumlu olan hayati bir sistemdir. Yaşlandıkça, diyet, yaşam tarzı, hastalıklar ve ilaçlardan yıllarca süren etkilerin doruk noktası nedeniyle sindirim sisteminde bir şeylerin yanlış gitme riski gittikçe artmaktadır. Yaşlı kişide, divertiküler hastalık veya kolorektal kanser ya da uzun süreli gibi koşullar, kötüleşme dispepsi, irritabl bağırsak sendromu, enflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit), çölyak hastalığı ve GERD gibi yeni tıbbi sorunlar gibi ortaya çıkabilir
Bu yazıda yaşlandıkça sindirim sağlığını korumanın yollarının yanı sıra yaşlı bireyleri sıklıkla etkileyen bozukluklara, bu durumların tedavisi ve yönetimlerine dair bilgiler bulunmaktadır.

Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşlılarda Sindirim Sistemiyle İlgili Değişimler ve HastalıklarSağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürmek, genel sindirim sağlığın büyük faydalar sağlayabilir. Birçok sağlıkla ilgili hazırlanmış kitap ve yayınlara bakıldığında besleyici yiyecekleri seçilmeli ve diyet çeşitlendirilmelidir. Kabızlık, ishal ve divertiküler hastalığı olumlu yönde etkilemek için yeterli lif almak önemlidir. 50 yaşından büyük kadınlar günde 21 g lif hedeflemeli ve bu yaş grubundaki erkekler 30 g hedeflemelidir.
Yeterli D vitamini almak özellikle kış aylarında hayati önem taşır ve yaşlandıkça ihtiyaç artar. 51-70 yaş arası olanlar günde 400 IU (10 mikrogram) D vitamini almalı ve 71 yaş ve üstü olanlar günde 600 IU (15 mikrogram) almalıdır. Takviye almak kesinlikle gereklidir, çünkü yeterli miktarda diyet kaynaklarında alınamayabilir. Mesela Kanada’da gibi ülkelerde yaşayanlar kendi D vitaminini sentezlemek için yıl boyunca yeterli güneş ışığı alamamaktadır 1.200 mg tüketmesi gereken yaşlılar için kalsiyum alımı da çok önemlidir. Günde üç porsiyon süt veya alternatiflerini tüketerek veya takviyelerle günlük gereken kalsiyum miktarı alınmalıdır.
Kişinin yaşam boyunca aktif kalmak önemlidir. 50 yaşından büyük bir kişi, her hafta en az iki buçuk saat orta ila kuvvetli aerobik aktiviteye katılmalı ve bunları on dakika veya daha uzun seanslara şeklinde yayarak yapmalıdır. Bu yürüyüş, bisiklet ve yüzme gibi aktiviteleri içerebilir. Haftada en az iki kez kas ve kemik güçlendirme aktivitelerini de egzersiz listesine ekleyebilir.
Yeterli uyku almak da sindirim sağlığına ve fonksiyonuna fayda sağlayabilir, bu yüzden yeterli saat uyuyarak uykuyu almak önemlidir. Stres ayrıca sindirim semptomlarının kötüleşmesine katkıda bulunabilir ve söylenenden daha kolay olsa da, stresi hafifletmeye odaklanmak kişinin sağlığını korumasına yardımcı olabilir. Stresi yönetmek için bazı teknikler arasında düzenli egzersiz, kendine zaman ayırmak, gülmek, daha iyi bir nefes almak ve olumsuz düşüncelerden uzaklaşmak yer alır.

Disfaji

Yutma güçlüğü (disfaji) yaşlı bireylerde yaygındır. Çünkü tükürük üretiminin azalması, üst özofagus sfinkterindeki azalmış güç, sinirlerin ve kasların dejenerasyonu (Parkinson ve inmenin ortak bir sonucu olan) ve yutma sürecinin bozulmuş koordinasyonu dahil olmak üzere buna katkıda bulunan birkaç faktör vardır. Bu belirtiler yaşlandıkça daha sık görülür. Yutma güçlüğü yaşanıyorsa, semptomları azaltmak için birkaç teknik vardır. Kapsamlı çiğneme, iyi diş sağlığı, protezlerin uygun şekilde takılması, yavaş yemek ve yemek yerken dik oturmak yardımcı olabilir.

Fonksiyonel Dispepsi

Fonksiyonel dispepsi (FD), üst sindirim sisteminde popülasyonun yaklaşık% 20-45’ini etkileyen kronik bir durum ve hareket bozukluğudur (peristalsis). Semptomlar tekrarlayan üst karın ağrısı, bulantı, geğirme, şişkinlik, erken dolgunluk ve hazımsızlığı içerir. Fonksiyonel dispepsi nedeni bilinmemektedir; bununla birlikte, hiçbiri FD ile tutarlı bir şekilde ilişkilendirilemese de, birkaç hipotez bu durumu açıklayabilir. Aşırı asit salgısı, mide veya onikiparmak bağırsağı iltihabı, gıda alerjileri, yaşam tarzı ve diyet etkileri, psikolojik faktörler, ilaç yan etkileri (steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçlar ve aspirin gibi ilaçlardan) ve Helicobacter pylori enfeksiyonunun ile ilgili ilaçlar gösterilebilir.

Gastroözofageal Reflü Hastalığı

Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), sindirim sisteminin üst kısmı düzgün çalışmadığında ortaya çıkar ve mide içeriğinin yemek borusuna geri akmasına neden olur. GERD’nin en yaygın semptomu asit reflüdür ve diğer semptomlar arasında mide ekşimesi, asit veya gıda yetersizliği, sürekli boğaz ağrısı, kronik öksürük, göğüs ağrısı ve ağız kokusu bulunur.

Dispepsi ve GÖRH Yönetimi

Yaşlılarda Sindirim Sistemiyle İlgili Değişimler ve HastalıklarBu iki üst GI bozukluğunun yönetimi benzerdir. Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaçların bir kombinasyonunu içerir. Tükettiğinde semptomları kötüleşen yiyeceklerin tespit edilmesi önemlidir. FD ve GERD için bazı yaygın tetikleyici gıdalar yağlı gıdalar, baharatlar, alkol ve kafeindir, ancak her bir birey benzersizdir bu yüzden bir yiyecek birini rahatsız ederken diğerini etmeyebilir. Bu yiyeceklerden kaçınmak veya sadece küçük miktarlarda tüketmek semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Obezite ve nikotin, özofagus sfinkter arızalanmasına katkıda bulunabileceğinden, sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak ve sigarayı bırakmak veya azaltmak da yardımcı olabilir. Yedikten hemen sonra uzanmaktan kaçınılmalı ve uyurken yatağın başını altı inç yükseltme denenmelidir. Mide ekşimesini azaltmaya yardımcı olan ilaç türleri vardır ve bunlar mide asidi nötralize eden maddeler vardır. Bunlar genellikle sadece kısa süreli (iki hafta veya daha az) kullanım içindir.

NSAID Komplikasyonları

Steroid olmayan anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) bir tür ağrı kesici ilaçtır. Bunlardan en yaygın olanları asetilsalisilik asit (Aspirin®, ASA), ibuprofen (Advil®) ve naproksendir (Aleve®). Bu ilaçlar ağrıyı hafifletmede etkilidir ve nispeten düşük bir yan etki gösterdiği için üst sindirim sisteminde hasara neden olabilirler. Yaşlandıkça, mide ülseri gibi komplikasyon gelişme riski artar. Diğer risk faktörleri arasında yüksek dozlar veya NSAID’lerin sık kullanımı, önceki GI kanaması, eşlik eden steroid kullanımı, kardiyovasküler hastalık ve çoklu NSAID’lerin karıştırılması yer alır. NSAID’lerden gastrointestinal hasarı önlemek için, midedeki asidi azaltan H2RA’lar ve PPI’lar veya mideyi asitten korumak için mukozal etkili mide koruma ilaçlar alınabilir. Alternatif NSAID’ler de var, COX-2 inhibitörleri gibi, ancak bunların kendi riskleri vardır. Bu seçeneklerin hiçbiri işe yaramazsa, NSAID’leri sınırlamayı veya bunlardan kaçınma denenebilir. NSAID kullanımı ve potansiyel komplikasyonları hakkında endişeler varsa, uzman bir doktora danışılması tavsiye edilmektedir.

Bağırsak Alışkanlıkları Nasıldır?

Normal bağırsak alışkanlıkları kişiden kişiye değişir ve odaklanılması gereken önemli durum kişinin kendini rahat hissedip hissetmesidir. Tipik olarak, haftada üç kez bağırsak hareketine sahip olmak normal kabul edilir, ancak bu aralık dışına çıkılıyor ve şikayetler kişi için sağlıklı olmayabilir. Fakat bu aralığın dışında kalınıyor, ancak başka semptom yoksa, problem olmaz. Sağlıklı bir bağırsak hareketi sorunsuz, acısız geçerken dışkı çok gevşek ve sulu veya çok sert ve topaklı değildir. Kişi zorlanmamalı tuvalete gitmesi gerektiğinde rahatsızlık verici düzeyde hızlı olmamalıdır.

İshal

İshal, sindirim sistemi maddeyi çok hızlı bir şekilde ittiğinde ortaya çıkar (hızlı kolon geçiş süresi). Bu, kalın bağırsağın suyu kolondan yeterince uzaklaştırması için yeterli zamanın olmadığı ve artan sıvı, hacim ve bağırsak hareketlerinin sıklığına yol açtığı anlamına gelmektedir. Karın rahatsızlığı da oldukça yaygındır. İshalin birçok nedeni vardır, bazıları geçici etkilerden kaynaklanırken bazıları kronik hastalıklardan kaynaklanır. Örnekler arasında enfeksiyon, ilaç yan etkileri, laktoz intoleransı, çölyak hastalığı, irritabl bağırsak sendromu ve inflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit) bulunur. İshal, yaşlıların yaklaşık % 7-14’ünü etkileyen bir durumdur.

İshalin Önlenmesi ve Yönetilmesi

İshali hafifletmeye yardımcı olabilecek iki ilaç grubu vardır. İlk grup, dökme şekillendiriciler, dışkı gevşekliğini ve sıklığını azaltmak için bağırsaktaki suyu emerek çalışır. Ve safra tuzu bağlayıcıları bulunur. İkinci grup, bağırsağın kas aktivitesini değiştiren, geçiş süresini yavaşlatan, bağırsağın dışkıdan daha fazla su emmesine izin veren ilaçları içerir. Bunlar arasında loperamid gibi narkotik olmayan diyare önleyici maddeler, narkotik anti-diyare önleyici maddeler ve anti-spazmodik maddelerin ter aldığı ilaçlardır.

Kabızlık

Kabızlık fekal madde sindirim sisteminde çok uzun süre hareket ettiğinde oluşur (yavaş kolon geçiş süresi). Bu, kalın bağırsağın dışkıdan fazla suyu emmesine, sert, kuru dışkılara, azaltılmış frekansa, gerilmeye, rektal basınca veya dolgunluğa, şişkinliğe, karın ağrısına ve eksik tahliye hissine neden olur. Bu belirtiler iştahsızlık, sırt ağrısı ve genel halsizliklere neden olabilir. Nedenleri arasında lif ve sıvı bakımından çok düşük bir diyetin tüketilmesi, yetersiz fiziksel aktivite, ilaç yan etkisi (opiatlar, trisiklik anti-depresanlar, kalsiyum kanal blokerleri), bazı takviyeler (kalsiyum ve demir), irritabl bağırsak sendromu, bağırsak tıkanıklıkları veya darlıklar bulunur. Bu tıkanıklıklar ve darlıklar cerrahi, diyabet, inme, hipotiroidizm ve Parkinson hastalığından kaynaklı olabilir. Kabızlık genel nüfusunun% 15’ini etkiler, ancak yaşlı bireylerde çok daha yaygındır.

Kabızlığın Önlenmesi ve Yönetilmesi

Yaşam tarzı ve diyet modifikasyonlarının bir kombinasyonu, birçok durumda kabızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir. Yeterli lif tüketmek ve bol miktarda sıvı tüketimine dikkat etmek, dışkıya hacim kazandırır, bu da sindirim sisteminde daha hızlı hareket etmesini sağlar. Kuru erik, kabızlığın tedavisinde etkili olan ve genel sağlık için besin içeren yüksek lifli bir besindir. Yeterli fiziksel aktivite elde etmek, dışkıyı kolonda daha hızlı hareket ettirmeye de yardımcı olabilir. Hemoroid gibi kabızlık komplikasyonları ılık duş almak zorlanmamaya sağlayarak da şikâyetleri azaltabilir. Dışkılma esnasında Ayakları hafif yükseltmek ve öne eğilmek, rahat dışkı geçişi için kolonunu daha ideal bir konuma getirebilir.
Yaşlılarda Sindirim Sistemiyle İlgili Değişimler ve HastalıklarBu yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmadığında, kabızlığı önlemek ve rahatlatmak için dışkının geçiş süresini hızlandırmaya yardımcı olabilecek birçok ilaç vardır. Bunlar arasında dışkı yumuşatıcıları, yağlayıcılar, uyarıcılar ve salin, laktuloz, gliserin ve polimer dahil olmak üzere hiperosmotikler gibi çok çeşitli laksatifler bulunur. Ayrıca lavmanlar bazı kişilere de yardımcı olabilir. Daha ciddi vakalarda, linaklotid adı verilen reçeteli bir ilaç, bağırsak sıvısı sekresyonunu artırarak dışkı tutarlılığını artırabilir. Bu, dışkının sindirim sisteminden geçişini kolaylaştırmaya ve ilişkili semptomları hafifletmeye yardımcı olur.

Divertiküler Hastalık

Divertiküler hastalık, kolon astarında dış kolon duvarından balon oluşturan küçük keseye benzer dış keseler oluştuğunda ortaya çıkar. Divertikül (sadece bir ise divertikül) adı verilen bu torbaların çapı genellikle 0,5-1 cm’dir, ancak nadir durumlarda çok daha büyük olabilir. En sık kolonun alt kısmında bulunurlar. Divertiküler hastalık yaşlıların bir hastalığıdır. 40 yaşından küçük Batı yetişkin nüfusunun % 5’ini etkiler, ancak 60 yaş ve üstü kişilerin % 50’sini etkiler ve 85 yaş ve üstü olanlarda % 65’e yükselir.
Divertiküler hastalıkta iki ana durum vardır: divertikül osis ve divertikül itis. Divertiküloz, divertikül mevcut olduğunda ortaya çıkar, ancak iltihaplanmadılar. Genellikle semptomlar olmadan (zamanın % 85’i) bulunur ve yeterli lif ve su alımı ve ılımlı egzersiz de dâhil olmak üzere sağlıklı beslenme alışkanlıklarıyla yönetilebilir. Divertikülit, alevlenme sırasında, divertikül iltihaplandığında veya enfekte olduğunda ortaya çıkar ve divertiküler hastalık vakalarının % 10-25’inde görülür. Semptomlar diyare, kramp ve bağırsak iritabilitesinde artış, ayrıca kanamanın, şişkinliğin, ateşin ve karın sol alt kısmında yoğun ağrı ve hassasiyette olabilir. Divertikülit tedavisi, bağırsak dinlenmesine izin vermek için düşük lifli veya sıvı bir diyet içerir ve bazen antibiyotik veya cerrahi gereklidir.

Kolorektal Kanser

Kolorektal kanser, hayatı tehdit eden ciddi bir hastalıktır. Yaşlılarda gençlerden daha yaygındır, ancak yine de düşük bir yaşam boyu gelişme riski vardır. Nüfusun yaklaşık% 5-6’sında kolorektal kanser gelişir ve erkeklerde kadınlardan daha yaygındır. Kolonda on yıldan fazla ülseratif kolit veya Crohn hastalığı olan ve ailede kolorektal kanser öyküsü olan bireyler de artmış bir risk altındadır. Yıkıcı bir hastalık olsa da, erken yakalanırsa tedavi çok etkilidir.
Kolorektal kanserin bir polipten gelişmesi on yıla kadar sürer. Bu nedenle her on yılda bir kolonoskopi önerisi etkilidir. Bu, doktorların kanserli hale gelmeden önce riskli polipleri çıkarmasına izin verir. Diğer bir seçenek, yıllık veya iki yılda bir dışkı testine sahip olmaktır, Testte doktor anormal bir şey görürse kolonoskopi önerebilir. Bununla birlikte, çoğu doktor 75 yaşına geldiğinde veya önemli sağlık sorunları yaşıyorsa kolon taramasının kesilmesi tavsiye edilir.
Yaşlandıkça sindirim hastalıkları ve bozuklukları geliştirme riski orta derecede artmaktadır. Fakat dengeli bir diyet, egzersiz ve düzenli doktor kontrolleri sindirim sisteminin sağlıklı işlevini sürdürmesinde uzun bir yol kat edilmesini sağlayabilir.

Kaynakça:
https://badgut.org/information-centre/a-z-digestive-topics/aging-digestive-tract/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku