Yersinia Bakterisi: Veba, Gıda Zehirlenmesi ve Potansiyel Kanser Tedavisi

   Zararlı ve Potansiyel Olarak Yararlı Bakteriler

Yersinia cinsindeki bakteriler, korkunç bir üne sahiptir. Yersinia pestis bakterisi, veba salgınına neden olur ve tarihte kara ölüm olarak bilinen korkutucu olaydan sorumludur. Yersinia enterocolitica bakterisi, yersiniosis olarak bilinen bir tür gıda zehirlenmesine neden olur. Yersinia ruckeri bakterisi, balıklarda kızıl ağız hastalığına neden olur. Enfeksiyon ağız ve diğer vücut kısımlarında deri altı kanama üretir ve ölüm oranı çok yüksektir. Ancak yesinia ruckerinin, insanlar için çok önemli bir faydası vardır. Yersinia ruckeri bakterisi, kanserle savaşabilecek bir toksin üretir.

Yersinia Bakterilerinin Özellikleri

Yersinia cinsinin üyeleri, bazen oval veya küresel bir şekil geliştiren çubuk şeklindeki bakterilerdir. Bunlar fakültatif anaeroblardır. Yani oksijenin yanı sıra ortamda oksijen olmadan da yaşayabilirler. Ortam, oksijensiz olduğunda biyolojilerini değiştirirler.
Yersinia bakterileri, başka açılardan da çok yönlüdür. Mesela, yersinia enterocolitica bakterisi genellikle kamçılara sahiptir ve hareketlidir. Vücuda girdikten sonra veya vücut sıcaklığındaki bir ortamdayken kamçısını kaybeder. Yersinia enterocolitica bakterisi, buzdolabında ve vücut sıcaklığında yani düşük sıcaklıklarda yaşayabilir.
Yersinia, gram negatiftir. Gram boyası, 1884 yılında testi yapan bakteriyolog Hans Christian Gram’ın adını almıştır. Bakteriye özel kimyasalların eklenmesi sonucunda, gram pozitif bakteriler mor görünür, gram negatif bakteriler pembe görünür. Farklı sonuçlar, bakterilerin hücre duvarındaki farklı miktarlardaki peptidoglikandan kaynaklanır. Gram pozitif bakteriler, gram negatif olanlardan çok daha fazla peptidoglikan içerir. Bir gram boyamanın yapılması, bir bakterinin tanımlanmasında önemli bir adımdır.
Yersinia kemoorganotropiktir. Enerjisini, çevresinden emdiği organik kimyasallardan alır.

Veba Sebebi

Vebanın en büyük nedeni, yersinia pestis bakterisidir. Ancak, bakteri bir enfeksiyona neden olmak için kemirgen ve pirelerin yardımına ihtiyaç duyar. Kemirgenler, bakteri rezervuarı görevi görür. Bir pire, enfekte olmuş bir kemirgenin kanı ile beslediğinde, kanın yanı sıra bakterileri de çeker. Pire, daha sonra kan almak için bir insanı ısırırsa, bakteriler kişinin vücuduna geçer.
Bakterilerin, pirelerden insanlara geçmesinin bir nedeni, “bloke” denilen pirelerin varlığıdır. Tıkanma, sindirim sisteminde meydana gelir. Bir pirenin sindirim sistemi, ön bağırsak, orta bağırsak ve arka bağırsaktan oluşur.
– Ön bağırsak, ağız boşluğu ile başlar ve yemek borusu adı verilen boru şeklinde bir bölge ile biter.
– Proventrikül adı verilen kapak benzeri bir oda, yemek borusunun sonunda orta bağırsağa girdiği yerdedir.
– Orta bağırsak, gıda sindirim ve emilim bölgesidir.
– Arka bağırsak, sindirilmemiş gıdalardan elde edilen dışkı topağı üretim bölgesidir. Topaklar vücuttan atılır.
Bir kemirgen kanında elde edilen yersinia pestis bakterileri, proventrikülde ve sıklıkla orta bağırsakta çoğalarak yoğun bir kitle ve tıkanma oluşturur. Sonuç olarak, kanın sindirimi ve besin maddelerinin emilimi engellenir. Aç pire, sık sık yiyecek almak için insanları ısırır.

Enfeksiyon İçin Yersinia Pestis Adaptasyonları

Yersinia pestis bakterisi, pire bağırsağındayken, hücreleri bir balçık salgılarlar. Balçık bakterileri birbirine bağlar ve biyofilm adı verilen bir yapı oluşturur. Biyofilm, pire sindirim sistemini engellemeye yardımcı olur.
Yersinia pestis bir insana girdiğinde, kişinin bağışıklık sisteminin ona saldırmasını engelleyen çeşitli kimyasallar üretir. Bu, bakterinin hayatta kalmasını ve hastalığa neden olmasını sağlar.

Veba Türleri

Yersinia pestis bakterisi, üç tür vebaya neden olur. Bunlar hıyarcıklı veba, septikemik veba ve pnömonik vebadır. Her üç tür de ölümcül olabilir. Ancak, modern antibiyotikler genellikle etkili bir tedavi yöntemidir. Enfeksiyonda, özellikle pnömonik veba durumunda, tedaviye erken başlanmalıdır.
Vebalar ve sık görülen bazı veba belirtileri aşağıda listelenmiştir. Fakat, belirtilere başka durumlar da neden olabilir. Tanı koymak için, bir doktorun teşhisi gereklidir.

Hıyarcıklı Veba

Hıyarcıklı veba, en sık görülen veba türüdür. Hastalığın bu formunda bakteriler lenfatik sisteme girer. Boyun, koltuk altları veya kasıktaki lenf bezleri şişmiştir ve ağrılıdır. Enfekte kişi ayrıca, ateş, titreme, baş ağrısı ve halsizlik gibi grip benzeri belirtiler de yaşar. Bu hastalık şekli normal şartlarda bulaşıcı değildir. Ancak, hıyarcıklardan sızan sıvıya dokunmak hastalığı bulaştırabilir.

Septikemik Veba

Septikemik vebada, bakteriler kana girer. Kanama cildin altında veya organlarda meydana gelir ve bu da şoka yol açabilir. Kişi ayrıca karın ağrısı, ateş, titreme ve halsizlik yaşayabilir. Septisemik veba, kendi başına oluşabilir veya diğer veba türlerinden birine eşlik edebilir. Bazen parmaklarda, ayak parmaklarında ve burunda kangren oluşur. Bu hücreler ölürken siyaha döner, “Kara Ölüm” adı buradan gelmektedir. Hıyarcıklı veba gibi, septikemik veba da, enfekte olmuş kan veya dokuya dokunmadıkça bulaşıcı değildir.

Pnömonik Veba

Pnömonik vebada, bakteriler akciğerlere girer ve zatürreye neden olur. Bu, hastalığın en ciddi şeklidir. Kişi öksürük, nefes almada zorluk ve göğüs ağrısı çeker. Ayrıca, kan öksürürler. Diğer iki veba formlarının aksine, pnömonik veba bulaşıcıdır. Bakteri, akciğerlerden salınan havadaki damlacıklar yoluyla yayılır.

Kara Ölüm

Kara ölüm, Avrupa ve Asya’da korkunç sonuçlara yol açan yaygın bir yersinia pestis enfeksiyonudur. Enfeksiyondan ölen Avrupalıların yüzde tahminleri, nüfusun üçte ikisinden üçte birine kadar değişmektedir. En büyük salgın 1340’ların sonunda meydana gelmiştir ve genellikle kara ölüm olarak anılan, ancak yüzyıllar sonra ortaya çıkan daha küçük salgınlar olmuştur.
Kara ölümden ölenlerin, hıyarcıklı veba geçirdiği sık sık bildirilir. Durum buysa, hastalığın böylesine geniş bir alanda böylesine korkutucu bir hızla yayılması şaşırtıcıdır. Pire ısırıkları tek başına yeterli bir açıklama gibi görünmemektedir. Bakteri, veba tarafından ölen birinin vücudunu taşırken olduğu gibi, enfekte olmuş dokularla doğrudan temas yoluyla da bulaşabilir. Yine de, bazı araştırmacılar hastalığın çok hızlı yayılmasının nedeninin, hava yoluyla yayılmış olması ve çok sayıda insanın pnömonik veba geçirmiş olması olduğunu düşünmektedir.

Bugün Bakteri

Yersinia pestis bakterisi, bugün hala vardır. Zarar verme potansiyeli hala mevcuttur ve küçük salgınlar meydana gelse de, enfeksiyon şu anda geçmişte olduğundan çok daha az ciddidir. Bu durum, hastalığı tedavi etmek için antibiyotiklere sahip olmamızdan kaynaklanır.
Bilim adamları, kara ölüm döneminden itibaren yersinia pestis bakterisinin DNA’sını buldular ve önemli bir şekilde değişip değişmediğini görmek için, bakterinin mevcut versiyonundaki DNA ile karşılaştırdılar. Ancak, şu ana kadar önemli bir fark bulunamamıştır.
2017 yılında Madagaskar’da bir veba salgını meydana geldi. WHO’ya (Dünya Sağlık Örgütü) göre, 1 Ağustos-10 Kasım tarihleri arasında, 1618 pnömonik veba vakası, 324 hıyarcıklı veba vakası ve bir septikemik veba vakası tespit edildi. Ek olarak, WHO’ya 176 sınıflandırılmamış veba tipi bildirildi. Pnömonik vebadan, 72 kişi öldü. CDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri), Madagaskar’da neredeyse her yıl hıyarcıklı veba vakalarının teşhis edildiğini belirtmektedir.

Yersiniosis ve Belirtileri

Yersiniosis, gıda zehirlenmesi veya gıda kaynaklı bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri, hastanın yaşına bağlıdır. Çocuklar genellikle yetişkinlerden daha fazla etkilenir.
Yersiniosisin yaygın belirtileri arasında karın ağrısı, ishal ve ateş bulunur. İshal kanlı olabilir. Daha büyük çocuklarda ve erişkinlerde, ağrı karnın sağ tarafında olabilir ve ishal olmayabilir. Sonuç olarak, hastalık apandisit ile karıştırılabilir. Nadiren, enfekte olmuş bir kişi deri döküntüsü ya da eklem ağrısı yaşayabilir.
Yersiniosis belirtileri, genellikle bir ila birkaç hafta sürer. Döküntü veya eklem problemleri daha uzun sürebilir. Belirtilerin çoğu bir ay sonra kaybolsa da, eklem ağrısı altı ay kadar sürebilir.
Tanı ve tedavi için bir doktora danışılmalıdır.

Yersiniosis Nedenleri

Kuzey Amerika’da, yersinioisis genellikle yersinia enterocolitica bakterisi tarafından kirlenmiş yiyecekleri yemekten kaynaklanır. Bu yiyecekler, çiğ veya yetersiz pişirilmiş domuz, inek ve koyundan elde edilen etleri içerir. Domuz eti, daha problemli olarak görünür. Özellikle domuz bağırsakları tehlikelidir.
Pastörize edilmemiş süt ve arıtılmamış su içmek de dahil olmak üzere, başka yersiniosis nedenleri de vardır. Yetersiz gıda hijyeni, bakterinin bulaşmasına neden olabilir. Bakteri, konağın bağırsağında yaşar, bu nedenle bağırsak içeriği veya enfekte olmuş hayvanların ve insanların dışkısı ile kirlenmiş olan her şey tehlikeli olabilir. Enfeksiyon genellikle dışkı testi ile teşhis edilir.

Balıklarda Kızılağız Hastalığı

Kızılağız hastalığı, salmonidae ailesine ait balıklarda yaygındır. Bu ailedeki balıklar, somon ve alabalıktır. Hastalığa bir yersinia ruckeri bakterisinin enfeksiyonu neden olur.
Bakteri, balığın ağzında ve dilinde deri altı kanamasına neden olarak, parlak kırmızı görünmesini sağlar. Gözlerde, yüzgeçlerde ve ciltte deri altı kanama veya kanamalar görülebilir. Hastalığın geç evresinde, karın sıvısı ile şişebilir. Antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Ancak, ölüm oranı yüksektir.

Kanserle Savaşan Bir Yersinia Toksini

Yersinia ruckeri bakterisi, Afp18 adında bir toksin üretir. Toksin, RhoA adı verilen proteini devre dışı bırakan bir enzimdir. Protein, hem balıkta hem de insanda bulunur ve her organizmada benzer işlevlere sahiptir. Bir hücrede aktin filamentlerin üretiminde ve parçalanmasında rol oynar. Aktin filamentleri, hücre bölünmesi sürecinde gereklidir. Kanser hücreleri, normal hücrelerden çok daha fazla hücre bölünme oranına sahiptir ve aktin için yüksek bir talep vardır. Bu, bilim adamlarının AFP18’in hastalığın tedavisine yardımcı olabileceğinden şüphelenmelerini sağlamıştır.
Afp18, n-asetilglukozamin adlı bir şeker molekülünü, protein içerisinde bulunan bir amino asit olan tirozine bağlayarak RhoA’yı etkisiz hale getirir. Araştırmacılar, bunun alışılmadık bir tepki olduğunu söyler. Toksini, hızla bölünen hücreleri olan zebra balığı embriyolarına enjekte ettikleri zaman, embriyolardaki aktin filamentleri çöktü, hücreler bölünmeyi bıraktı ve embriyolar gelişemedi.
Prensipte, kanser hücresi çoğalmasını durdurarak kanseri tedavi etmek için Afp18’in kullanımı etkili gözükmektedir. Yine de, hücre bölünmesine müdahale etmekle ilgili bir sorun olabilir. İnsan vücudundaki bazı hücreler, hücre bölünmesinin yüksek bir oranına sahiptir, bu yüzden toksinden de etkilenebilir. Bu hücrelerin iki yeri, bağırsak astarı ve kırmızı kemik iliğidir. Bununla birlikte, toksin özellikle kanser hücrelerini etkilediğinde çok faydalı olabilir.

Kaynakça:
https://owlcation.com/stem/Yersinia-Plague-Food-Poisoning-and-a-Potential-Cancer-Treatment

Yazar: Katibe Melis Dinçer