İlik, kemiklerin içindeki süngerimsi dokudur. Kemik iliği kanseri, ilikteki hücreler hızlı bir şekilde büyümeye başladığında meydana gelir. Kemik iliğinde başlayan bu kanser türüne kemik iliği kanseri veya kan kanseri denir. Diğer kanser türleri, kemiklere ve kemik iliğine yayılabilir, ancak kemik iliği kanseri yayılmaz.
Kemik İliği Kanseri Tipleri
Multipl Miyelom: Multipl miyelom en sık görülen kemik iliği kanseri türüdür ve plazma hücrelerinde başlar. Bunlar vücudun yabancı istilacılardan korumak için antikor yapan beyaz kan hücreleridir. Vücudun çok fazla plazma hücresi üretmeye başladığında tümörler oluşur. Bu kemik kaybına ve enfeksiyonlarla mücadele yeteneğinin azalmasına neden olabilir.
Lösemi: Lösemi genellikle beyaz kan hücrelerini içerir. Vücut, olması gerektiği gibi ölmeyen anormal kan hücreleri üretir. Sayıları arttıkça, normal beyaz kan hücrelerini, kırmızı kan hücrelerini ve trombositleri sürerek, fonksiyon kabiliyetlerine engel olurlar. Akut lösemi, blast adı verilen olgunlaşmamış kan hücrelerini içerir ve semptomlar hızla ilerleyebilir. Kronik lösemi daha olgun kan hücrelerini içerir. Belirtiler ilk başta hafif olabilir, bu nedenle yıllarca bu hastalık fark edilmeyebilir. Birçok lösemi türü vardır ve bu türlerden bazıları aşağıdaki gibidir:
• Yetişkinleri etkileyen kronik lenfositik lösemi
• Çocukları ve yetişkinleri etkileyen akut lenfositik lösemi
• En çok yetişkinleri etkileyen kronik miyelojenöz lösemi
• Çocukları ve yetişkinleri etkileyen akut miyelojenöz lösemi
Lenfoma
Lenfoma lenf düğümlerinde veya kemik iliğinde başlayabilir ve iki ana lenfoma türü vardır. Bunlardan biri, spesifik B lenfositlerinde başlayan, Hodgkin hastalığı olarak da bilinen Hodgkin lenfomasıdır . Diğer tür ise B veya T hücrelerinde başlayan, Hodgkin dışı lenfomadır ve ayrıca birçok alt tip vardır. Lenfoma ile lenfositler kontrolden çıkar, tümör oluşturur ve bağışıklık sisteminin işlevini yapmasını zorlaştırır.
Kemik İliği Kanseri Belirtileri
Kemik iliği kanseri belirti ve semptomları kanser türüne göre değişmektedir. Aşağıda kanser türlerine göre belirti ve semptomları bulabilirsiniz.
Multipl miyelomun belirti ve semptomları aşağıdakiler gibidir:
• Kırmızı kan hücrelerinin yetersizliğine bağlı zayıflık ve halsizlik (anemi)
• Düşük kan trombositleri (trombositopeni) nedeniyle kanama ve morarma
• Normal beyaz kan hücrelerinin yetersizliğine bağlı enfeksiyonlar (lökopeni)
• Aşırı susuzluk
• Sık idrara çıkma
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Karın ağrısı
• İştah kaybı
• Uyuşukluk
• Kandaki yüksek kalsiyum seviyelerine bağlı konfüzyon (hiperkalsemi)
• Kemik ağrısı veya zayıf kemikler
• Böbrek hasarı veya böbrek yetmezliği
• Sinir hasarı nedeniyle periferik nöropati veya karıncalanma
Lösemi belirti ve semptomları aşağıdakiler gibidir:
• Ateş ve titreme
• Halsizlik ve yorgunluk
• Sık veya ciddi enfeksiyonlar
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Şişmiş lenf düğümleri
• Genişlemiş karaciğer veya dalak
• Sık burun kanaması dâhil olmak üzere kolayca morarma veya kanama
• Ciltte küçük kırmızı noktalar (peteşi)
• Aşırı terleme
• Gece terlemeleri
• Kemik ağrısı
Lenfoma belirti ve semptomları aşağıdakiler gibidir:
• Boyun, koltuk altı, kol, bacak veya kasıkta şişlik
• Büyümüş lenf düğümleri
• Sinir ağrısı, uyuşma, karıncalanma
• Midede dolgunluk hissi
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Gece terlemeleri
• Ateş ve titreme
• Düşük enerji
• Göğüs veya bel ağrısı
• Döküntü veya kaşıntı
Kemik İliği Kanserinin Nedenleri
Kemik iliği kanserine tam olarak neyin neden olduğu belli değildir. Katkıda bulunan faktörler şu şekildedir:
• Solventlerde, yakıtlarda, motor egzozunda, belirli temizlik ürünlerinde veya tarım ürünlerinde toksik kimyasallara maruz kalma
• Atomik radyasyona maruz kalma
• HIV, hepatit, bazı retrovirüsler ve bazı herpes virüslerini içeren belirli virüsler
• Bastırılmış bağışıklık sistemi veya plazma bozukluğu
• Genetik bozukluklar veya ailede kemik iliği kanseri öyküsü
• Önceki kemoterapi veya radyasyon terapisi
• Sigara içmek
• Şişmanlık
Kemik İliği Kanserinin Teşhisi
Kemik iliği kanseri belirtileri varsa, doktor hastanın tıbbi geçmişini gözden geçirecek ve fizik muayene yapacaktır. Bu bulgulara ve belirtilere bağlı olarak yapılacak tanı testi şunlardır;
• Tam kan sayımı, kimya profili ve tümör belirteçleri gibi kan testleri
• Protein seviyelerini kontrol etmek ve böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için idrar testleri
• Tümör varlığını araştırmak için yapılacak MRI, CT, PET ve X-ışını gibi görüntüleme çalışmaları
• Kanserli hücrelerin varlığını kontrol etmek için kemik iliğinin veya genişletilmiş lenf düğümünün biyopsisi
Biyopsi sonuçları kemik iliği tanısını doğrulayabilir ve spesifik kanser türleri hakkında bilgi verebilir. Görüntüleme testleri, kanserin ne kadar yayıldığını ve hangi organların etkilendiğini belirlemeye yardımcı olabilir.
Kemik İliği Kanseri Tedavisi
Kemik iliği kanseri tedavisi, kişiselleştirilecek ve teşhis için kanserin spesifik tipine, evresine ve diğer sağlık hususlarına dayanır. Aşağıdakiler kemik iliği kanseri için kullanılan tedavi yöntemleridir:
• Kemoterapi: Kemoterapi, vücuttaki kanser hücrelerini bulmak ve yok etmek için tasarlanmış sistemik bir tedavidir. Doktor hastaya belirli bir kanser türüne bağlı olarak bir ilaç veya ilaç kombinasyonu uygulayabilir.
• Biyolojik terapi: Bu terapi kanser hücrelerini öldürmek için kendi bağışıklık sistemi kullanır.
• Hedefli tedavi ilaçları: Bu ilaçlar belirli tipte kanser hücrelerine kesin bir şekilde saldırır. Kemoterapinin aksine, sağlıklı hücrelere zarar gelmesini önlerler.
• Radyasyon tedavisi: Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek, tümör boyutunu küçültmek ve ağrıyı azaltmak için hedeflenen bölgeye yüksek enerjili ışınlar gönderir.
• Nakil: Bir kök hücre veya kemik iliği nakli ile zarar görmüş kemik iliği bir vericiden alınan sağlıklı ilik ile değiştirilir. Bu tedavi yüksek doz kemoterapi ve radyasyon tedavisi içerebilir.
Klinik çalışmalara katılmak başka bir tedavi yöntemi olabilir. Klinik çalışmalar, henüz genel kullanım için onaylanmamış yeni tedavileri test eden araştırma programlarıdır. Genel olarak kesin uygunluk kurallarına sahiptirler. Doktor hastaya uygun olabilecek denemeler hakkında bilgi edinmesine yardımcı olabilir.
Kemik İliği Kanseri İçin Görünüm
Göreceli hayatta kalma istatistikleri, kanser teşhisi konan kişilerin sağ kalımlarını kanserli olmayanlarla karşılaştırır. Hayatta kalma oranlarına bakarken, kişiden kişiye farklılık gösterdiklerini hatırlamak önemlidir. Bu oranlar, yıllar önce teşhis edilen kişilerin hayatta kalmasını yansıtır. Tedavi hızla düzeldiğinden, hayatta kalma oranlarının bu rakamların gösterdiğinden daha iyi olması mümkündür.
Bazı kemik iliği kanseri tipleri diğerlerinden daha agresiftir. Genel olarak bakıldığında kanser ne kadar erken teşhis edilirse hayatta kalma şansı o kadar artar. Hastalığın seyri; hastanın genel sağlığı, yaşı ve tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiği gibi, kişiye özgü benzersiz faktörlere bağlıdır. Bu konuda doktoru ne beklenmesi konusunda daha fazla bilgi sağlayabilecektir.
Multipl miyelom için genel görünümü bakıldığında Multipl miyelom genellikle tedavi edilebilir bir hastalık değildir, ancak yapılacak tedavi ile genel yaşam kalitesini iyileştirebilir. Lösemi için ise genel görünüm bazı lösemi türleri tedavi edilebilir. Örneğin, akut lenfositik lösemili çocukların yaklaşık yüzde 90’ı tedavi edilir.2008 yılından 2014yılına kadar olan SEER verilerine göre, lösemi için beş yıllık göreceli hayatta kalma oranı yüzde 61,4’tür. Ölüm oranları 2006’dan 2015’e kadar her yıl ortalama yüzde 1,5 oranında düşmüştür. Lenfoma’da genel görünüm Hodgkin lenfoması çok tedavi edilebilir. Erken bulduğunda, hem yetişkin ve çocukluk Hodgkin lenfoma genellikle tedavi edilebilir.
Hastalık Teşhisinde Kişinin Bilmesi Gerekenler
Şayet kişiye kemik iliği kanseri teşhisi konduysa, muhtemelen ne yapacağın ilgili kafasında birçok sorun oluşturacak olabilir. İşte hastanın doktoruyla görüşmesi gereken birkaç konu:
• Kanserin spesifik tipi ve evresi
• Tedavi seçeneklerinin hedefleri
• Hastalığın ilerlemesini kontrol etmek için hangi testler yapılacak
• Belirtileri yönetmek ve ihtiyaç olan desteği almak için neler yapabilir?
• Bir klinik araştırmanın kişi için uygun olup olmadığı
• Teşhis ve genel sağlığa dayalı bakış açısı
Kişi hastalığını tanıması için ihtiyaç duyduğu konuları sormaktan ve açıklama istemekten çekinmemelidir. Onkoloğunun tanı ve tüm tedavi seçeneklerini anlamasına yardımcı olmak için bulunduğunu bilmesi gerekir. Doktorla yapılacak açık iletişim, tedavi için en iyi kararın verilmesine yardımcı olacaktır.
Kaynakça:
uihc.org
themmrf.orgs
cancer.gov
nhs.uk
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu