Hepatit A, karaciğerde enfeksiyon ve iltihaplanmaya neden olan bir virüstür. Toksinlere maruz kalındığında, aşırı alkol kullanıldığında, bağışıklık hastalıkları veya enfeksiyona maruz kalındığında karaciğer iltihaplanır. Nadiren ciddi karaciğer hasarı veya ölümüyle sonuçlanır ve kronik karaciğer hastalığı gelişmez. Bazı virüsler hepatit vakalarının çoğuna neden olur. HAV, Hepatit B veya C’den farklı olarak, kronik karaciğer hastalığına yol açmaz, ancak yaşamda önemli ölçüde gelir kaybı ve eksikliğe yol açabilir. Hepatit A virüsünün (HAV) enfeksiyonundan kaynaklanan ve genellikle tedavi gerektirmeyen akut (kısa süreli) bir hepatit türüdür. Bir kişi Hepatit A’ya sahip olduktan sonra, bağışıklık kazanır ve bir daha asla enfekte olmaz. hepatit A virüsü (HAV) yeterli sağlık eksikliği ile düşük sosyoekonomik alanlarda daha yaygındır. Kirlenmiş yiyecek ve su ile ya da kişiden kişiye yakın temas yoluyla yayılır ve çocuklar Hepatit A’dan sıklıkla etkilenir.
Hijyen, halk sağlığı politikaları, su kaynakları ve 1995 yılında bir aşının tanıtılması konusundaki gelişmeler dünya genelinde vaka sayısını azaltmıştır, ancak, salgınlar hala devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütüne göre, Dünya da her yıl 1,4 milyon hepatit A vakası görülmektedir. Aralık 2016 yılında, ABD’de, bir dizi dondurulmuş çilek grubuna bağlı olarak 143 kişiyi etkileyen çok aşamalı bir salgın yaşanmıştır fakat bu salgın sonucunda ölüm olmamıştır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) bu enfeksiyonun ve hastalığın yayılmasını önlemek için aşılamayı teşvik etmektedir. Bu hepatit türü aşırı derecede bulaşıcıdır, bulaşmış yiyecek veya suyoluyla yayılabilir. Genelde ciddi değildir, uzun süreli etkilere neden olmaz ve bir hepatit A enfeksiyonu genellikle kendiliğinden geçmektedir.
Belirtileri
Hepatit A, karaciğeri etkileyen akut viral bir enfeksiyondur. HAV bulaşan birçok insanda hiçbir semptom göstermez, ancak bazı semptomlar ortaya çıkarsa, genellikle 15 ila 50 gün sonra ortaya çıkabilmektedir. Çoğu yetişkin gribe benzer semptomlar yaşayabilirler ve bu yaşanan semptomlar aşağıda ki gibidir:
• Mide bulantısı, iştah kaybı ve kusma
• Karın ağrısı özellikle sağ üst karında ve ishal
• Ateş
• Kırgınlık ve halsizlik
• Eklem ağrısı
• Sarılık, cildin ve gözlerde ki beyazların sararması
• Koyu renkli idrar ve açık renk dışkı
• Bilinmeyen kilo kaybı
6 yaşın altındaki çocuklar bu virüsü aldıklarında genellikle semptom göstermezler. 6 yaştan daha büyük çocuklar, gençler ve yetişkinler genellikle hafif semptomlar geliştirir. HAV kapan kişileri etkileyecek yaş arakları ve yüzdeleri aşağıda ki gibidir;
• 6 yaşın altındaki çocukların yüzde 10’undan azı
• 6-14 yaşları arasındaki çocukların yüzde 40 ila 50’si
• 14 yaşından büyüklerin yüzde 70 ila 80’i
Hepatit a belirtileri çoğunlukla enfeksiyondan ilk 3 ila 6 ay sonra geçebilmektedir, fakat HAV’li kişilerin yaklaşık yüzde 15’inde, 6 ila 9 ay süresince devam eden veya nükseden 
belirtiler görülür. HAV yaşlı hastalarda ve kronik karaciğer hastalığı olan kişilerde ölümcül dahi olabilir.
Nedenleri
HAV’lu bir kişi virüsü salgı da veya dışkı da salgılar. Enfekte olmayan bir kişi, enfekte olmuş bir kişinin salgısıyla kirlenmiş yiyecek veya su tükettiğinde bu virüsü kapabilir. Bu virüsler deniz suyu, tatlı su, atık su ve toprakta bir ay veya daha uzun süre yaşayabilirler. Enfeksiyonların çoğu, geçici temas yoluyla değil, enfekte bir ev üyesi veya partneriyle yakın kişisel temastan geçer. Ayrıca gıda kaynaklı HAV salgınları bazen, virüsü taşıyan gıda işleyicileri yoluyla ortaya çıkabilir.
Risk Faktörleri
Bireyler HAV virüsünü aldıktan sonra hepatit A enfeksiyonu geliştirir. Tipik olarak bu virüs, virüsü içeren dışkı maddesi ile kontamine olmuş yiyecek veya sıvının alınması yoluyla bulaşır. Bir kere bulaşınca, virüs kan dolaşımından karaciğere yayılır, iltihaplanma ve şişmeye neden olur. HAV içeren yiyecek ya da içme suyundan bulaşmasının yanı sıra, virüs bulaşmış bir kişiyle yakın temasla da yayılabilir. HAV bulaşıcıdır ve hepatit A olan bir kişi, aynı evde yaşayan diğer bireylere de kolayca geçirebilir. Ayrıca en sık bildirilen risk faktörü uluslararası seyahattir. Lüks otellerde kalan insanlar arasında bile her ay her 1.000 kişiden 3’ü HAV virüsüne enfekte olmaktadır. Aşılanmamış veya daha önce enfekte olmuş kişiler bu virüsü alma olasılığı daha yüksektir. HAV virüsüne yakalanma riskini artıran diğer faktörler şu şekildedir:
• Enfekte bir kişiyle cinsel ilişki yaşarken korunma yöntemlerini kullanmamak
• Enfekte olmuş hane halkı ile temasta bulunmak
• Bir toplulukta ikamet etmek veya yaşamak
• Günlük bakım merkezinde çalışmak veya bulunmak
• Eşcinsel aktivite
• İlaç enjekte etmek, özellikle iğneler paylaşıyorsa
• Diğer ilaç kullanımları
• Gıda işleme
• HAV enfekte primatlarla veya HAV ile bir araştırma laboratuvarında çalışmak
• Gıda veya su kaynaklı salgınlara maruz kalmak
• Pıhtılaşma faktörü bozuklukları olan kişilerle temasta olmak
• Hepatit A virüsü olan biri tarafından hazırlanan yiyecekleri yemek
• Yemek yenilecek olan yiyeceğe dokunmadan önce katı el yıkama rutinlerine uymayan hazırlayıcılar tarafından maruz kalmak
• Salgı ile kirlenmiş ham kabuklu deniz ürünleri yemek
Kişi bu virüsü aldıktan iki hafta sonra belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bulaşıcı dönem belirtileri ortaya çıktıktan yaklaşık bir hafta sonra sona erer. ABD’de, tüm bebeklerin rutin aşılanması 1999 yılında başlanmıştır. 2006 yılında, CDC, ABD’deki tüm çocuklar için 12 ila 23 ay arası aşıların genişletilmesini önermiştir ve bBu önerme sonucunda, enfeksiyon sayısı yüzde 95’lik bir azalma sebep olmuştur. Bununla birlikte, enfeksiyon riski daha yüksek olanları ve aşı uygulamasını kaçıran ergenleri etkileyebilir. Ve bağışıklığı olmayan yerlerde bir salgının birden başlamasına sebep olabilir. 1988 yılında Şangay’daki tek bir salgın 300.000 kişiyi etkilemiştir. Hepatit A genellikle kişiden kişiye bulaşır ve bazı faktörler yakalanma riskini artırır. Sağlık standartlarının düşük olduğu ülkelerde yaşayan çocukların yüzde 90’ından fazlasının 10 yaşına kadar hepatit A enfeksiyonu geçirdiği bildirilmektedir.
Teşhisi
Hepatit A virüsü alan kişi belirtilerini doktorla görüştükten sonra, doktor viral veya bakteriyel enfeksiyon varlığını kontrol etmek için kan testi isteyebilir. Bir kan testi, hepatit A virüsünün varlığını veya yokluğunu ortaya çıkartır. Antikorlar hem akut enfeksiyonu hem de geçmiş bir enfeksiyonu tespit edebilir. HAV ile akut enfeksiyonlar, hastalığın daha fazla yayılmasını önlemek için yerel halk sağlığı otoritelerine rapor edilmelidir. Bazı kişiler sadece birkaç belirtiye sahiptir ve sarılık belirtisi yoktur. Görünür sarılık belirtileri olmadan, herhangi bir hepatit durumunu fizik muayene ile teşhis etmek zordur. Semptomlar minimal olduğunda, hepatit A teşhis edilmeden kalabilir ve teşhis yetersizliğine bağlı komplikasyonlar nadirdir.
Hepatit A, çok nadir durumlarda akut karaciğer yetmezliğine yol açar. Bu komplikasyon ileri yaşlı yetişkinlerde ve kronik karaciğer hastalığı olan kişilerde en yaygın olanıdır. Akut karaciğer yetmezliği rahatsızlığı olursa, kişi tedavi için hastaneye yatırılır. Karaciğer yetmezliği durumlarında bile, tam bir iyileşme olasıdır ve çok nadiren karaciğer nakli gereklidir.
Tedavi
Spesifik bir tedavisi yoktur, ancak destekleyici tedavi konfor seviyelerini iyileştirebilir, dehidratasyon ve halsizlik gibi komplikasyonlarını önleyebilir. Kendi başına iyileşen kısa süreli viral bir enfeksiyon olduğundan, tedavi tipik olarak semptomları azaltmaya odaklanır. Hepatit A’nın semptomları hasta birkaç hafta dinlendikten sonra, genellikle iyileşmeye başlar. Belirtileri hafifletmek için yapılması gerekenler aşağıdakilerdir:
• Beslenme ve sıvıların yenilenmesi
• Alkolden uzak durmak
• Dinlenmek
• Gerektiğinde reçetesiz (OTC) ağrı kesiciler alınması
Önemli olan mide bulantısı ve kusması olan hastalar, intravenöz (IV) sıvılar için hastaneye yatırılır. Bu komplikasyonlar nadirdir ve çoğu kişi tamamen iyileşir. HAV bulaşmış kişilerin yaklaşık yüzde 85’i 3 ay içerisinde tamamen iyileşir ve çoğu kişi 6 ayda tamamen bu virüsten kurtulur. Hasta dinlenmenin ardından haftalar veya birkaç ay içinde hepatit A’dan tamamen temizlenir. Çoğunlukla virüse sahip olmanın uzun vadeli olumsuz sonuçları yoktur. Hepatit A ile enfekte olan kişinin vücudu bu hastalığa karşı bağışıklık kazanır. Sağlıklı bir bağışıklık sistemi, tekrar virüse maruz kalırsa, hastalığın gelişmesini önler.
Önleme
Bu hastalığın önleme aşılama ve iyi hijyen uygulamalarına bağlıdır. Önleme yollarını aşağıdakiler gibidir:
Aşılama: CDC, bir yaşın altındaki tüm çocuklara, maruz kalma riski olan veya kronik karaciğer bozukluğu olan yetişkinlere rutin HAV aşılarını önermektedir. 6 ila 12 ay arayla iki doz aşı enjeksiyon şeklinde verilir. Çoğu kişi, tek bir dozdan sonra 1 ay içerisinde koruyucu antikor seviyelerine sahip olur ve ikinci ise doz güçlendirici olarak işlev görür. Hepatit A 
bulaşmasının daha sık olduğu bir ülkeye seyahat edilecekse, seyahatten en az iki hafta önce aşı yaptırılması hastalık riskini minimize eder. Vücudun hepatit A’ya bağışıklık kazanmaya başlaması ilk enjeksiyondan sonra genellikle iki hafta süre alır. Şayet en az bir yıl seyahat edilmeyecekse, seyahate gitmeden önce her iki enjeksiyonu yaptırmak en iyisidir.
El yıkama: HAV parmakların ucunda 4 saate kadar dayanabilir, böylece el yıkama ve güvenli gıda uygulamaları bulaşmayı önleyebilir. El yıkama, banyoyu kullandıktan sonra, çocuk bezini değiştirdikten sonra, yemek hazırlamadan veya yemeden önce yapılmalıdır. Çevresel yüzeyler, taze hazırlanmış 1: 100 oranında seyreltilmiş ev ağartıcı çözeltisi ile temizlenebilir.
Yiyecek ve içecek: Gezginler çiğ kabuklu deniz hayvanlarından, pişmemiş yiyeceklerden ve kirli suda yıkanmış olabilecek yiyeceklerden uzak durmalıdır. İçme suları hijyenik olarak şişelenmeli veya en az 1 dakika boyunca en az 185 ° Fahrenheit (F) veya 85 ° Santigrat’a (C) kaynatılmalıdır. Suya iyot eklenmesi veya klor ile işlemden geçirilmesi de virüsü öldürür. Sokak satıcılarından ziyade kurulan saygın restoranlarda yemek yemek, sağlık ve hijyen standartlarının düşük olduğu bir alanda soyulmuş, çiğ meyve veya sebzeler tüketmemek HAV virüsüne yakalanma riskini azaltır. HAV karaciğeri etkileyebilen akut bir enfeksiyondur ve birkaç hafta veya ay sürebilir. Aşıların ortaya çıkmasından bu yana alma riski önemli ölçüde azalmıştır. Sosyoekonomik durumu düşük olan ülkelere seyahat edenlere, gitmeden önce aşı yaptırmaları için tavsiye edilir.
Kaynakça:
britishlivertrust.org
mayoclinic.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu