Ahmet Vefik Paşa 1823 yılında İstanbul’da doğmuş, 1891 yılında vefat etmiştir. Tahsilini aydın bir çevrede yapmış olan sanatçı, babası Tercüman Ruhiddin Efendi ile Paris’e gitmiş ve öğrenimine orada devam etmiştir. Çeşitli devlet kademelerinde görev alan Ahmet Vefik Paşa; Bursa valiliği, Dâhiliye Nazırlığı ve Sadrazamlık yapmıştır. Sanatçı Türkçe, Farsça, Arapça, Fransızca, İngilizce, Latince, Yunanca gibi birçok dili çok iyi bilmekteydi. Tanzimat Dönemi’ndeki milliyetçi çalışmaların ilk temsilcilerinden biridir. Dil, tarih, folklor vb. alanlarda çalışmaları bulunmaktadır.
Ahmet Vefik Paşa, edebiyatımızda tiyatroya yaptığı hizmetleri ile iyi bilinmektedir. Moliere’den yaptığı çeviriler ve uyarlamalar ile tiyatromuzu geliştirmiştir. Türk insanının komedi anlayışını iyi analiz eden sanatçı, bu çalışmaları ile edebiyatımızdaki önemli gelişmelerde rol oynamıştır. Vefik Paşa ayrıca Victor Hugo’nun “Hernani” isimli dramını da tercüme etmiştir. Bursa Valisi olarak görev yaptığı zamanlarda Bursa’da bir tiyatro binası inşa ettirmiş ve tiyatroyu Anadolu’ya yaymaya çalışmıştır.
Eserleri:
• Şecere-i Türk: Ahmet Vefik Paşa bu eserde Orta Asya’daki Türk-Moğol tarihinin bilinmeyen yanlarını anlatmaktadır. Orijinali Ebulgazi Bahadır Han’a ait olan eser, Çağatay lehçesi ile yazılmıştır. Ahmet Vefik Paşa, eseri Çağatay lehçesinden Osmanlı Türkçesine çevirmiştir. Milli tarihin Osmanlı Devleti’nden çok önceye dayandığını göstermesi bakımından önemli bir eserdir.
• Lehçe-i Osmanî: Bu eser Ahmet Vefik Paşa’nın dil konusundaki milliyetçi tavrını gösteren en önemli kanıtlardan biridir. Ahmet Vefik Paşa, Lehçe-i Osmanî’de uzun zamanın ardından ilk defa Türkçe sözcükleri bir araya toplamıştır. Eserde Fransızcadan, Yunancadan, İtalyancadan girmiş yabancı kelimelere de yer vermiştir. Eserde ayrıca Türk lehçeleri hakkında da geniş bilgilere yer verilmiş ve lehçelerin dağıldığı yerler belirtilmiştir. Bu eserin, kendinden sonraki dil çalışmalarına yol gösteren bir çalışma olduğu söylenebilir.
• Darb-ı Mesel Mecmuası: Vefik Paşa’nın milliyetçilik görüşünün bir ürünü olan bu eserde yedi bine yakın atasözü vardır ve bu atasözleri harf sırasına göre verilmiştir.
• Hikmet-i Tarih: Ahmet Vefik Paşa’nın tarih anlayışını ortaya koyan bir eserdir. Tarih anlayışına dair fikir ve görüşlerini bu eserde toplamıştır.
• Fezleke-i Tarih-i Osmanî: Ahmet Vefik Paşa’nın, Osmanlı tarihini ele aldığı çalışmasıdır.
• Zor Nikâhı: Moliere’den yaptığı uyarlamadır.
• Zoraki Tabip: Moliere’den yaptığı uyarlamadır.
• Kocalar Mektebi: Moliere’den yaptığı çeviridir.
• Kadınlar Mektebi: Moliere’den yaptığı çeviridir.
• Hernani: Victor Hugo’dan yapmış olduğu tercümedir.
• Haydutlar: Schiller’den yapmış olduğu hece vezniyle manzum çeviridir.
Kaynakça:
Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, Kenan Akyüz, İnkılap Kitabevi
Yazar: Korhan Altunyay