Şemsettin Sami, Arnavutluk’un Fraşer kasabasında doğmuştur. Öğrenimini Yunanistan’ın sınırları içinde kalan Yanya’da tamamlamıştır. Eski ve yeni Yunan dilinin yanı sıra Fransızca, İtalyanca, Türkçe, Arapça, Farsçayı bilmekteydi. Bir ara Bektaşi tekkelerine gitmiş, 1871’de İstanbul’a geldiğinde Matbuat Kalemi’nde çalışmaya başlamıştır. Ebuzziya Tevfik tarafından yayınlanan Siraç ve Hadika gazetesinde çalışmıştır. 1874 senesinde Fransızcadan çevirdiği İhtiyar Onbaşı adlı tiyatronun gördüğü teveccühten sonra Arnavutluk’taki meseleleri anlatan Besa adlı oyunu yazmış ve Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelemiştir. Bir ara Trablusgarp’a gitmiş, 9 ay sonra İtalya seyahati yapmış, İstanbul’a dönüp Mihran Efendi ile Sabah gazetesini yayımlamıştır. Rodos’ta mühürdar olarak çalışmış, 1880’de Teftiş-i Askeri Komisyonu’nda katiplik yapmıştır.
Şemsettin Sami, çeşitli gazetelerde görev almıştır. İlk yerli romanımız olan Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat’ın da yazarıdır. Sami’nin asıl ünü dil çalışmaları sayesinde olmuştur. Şemsettin Sami, Orhun Kitabeleri’ni ve Kutadgu Bilig’i Türkçeye çeviren ilk kişidir. Ayrıca Daniel Defoe’dan Robinson Crouse’u, Victor Hugo’dan Sefiller’i dilimize çevirmiştir. Dil alanında yaptığı çalışmalarla Abdülhamit tarafından “İftihar Madalyası” ile ödüllendirilmiştir.
• Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat: Edebiyatımızın ilk yerli romanı olan bu eserde Talat ve Fıtnat’ın aşkı anlatılmaktadır. 1872 yılında Hadika gazetesinden yayımlanmaya başlayan eser, 1873’te tamamlanmıştır. Eser, olay örgüsü, dili ve bakış açısı bakımından Batı roman tekniğine uygunluk göstermektedir.
• Besa yayut Ahde Vefa: Bir babanın geleneklere uyarak evladını katletmesinin konu edildiği tiyatro eseridir.
• Seydi Yahya: İslam tarihinden esinlenerek kaleme alınmış tiyatro eseridir. Sami, bu eseriyle Türk aydınlarının içinde bulunduğu psiko-sosyal durumu çok iyi bir şekilde yansıtmıştır.
• Kamus-ı Fransevi: Fransızca-Türkçe ve Türkçe-Fransızca olmak üzere hazırlanmış sözlük çalışmasıdır.
• Kamus-ı Türkî: Dilimizdeki Arapça ve Farsça sözcüklerin özgün anlamlarının yerine güncel dilde kullanılan anlamlarının ele alındığı sözlük çalışmasıdır. Sami, bu eserinde dilin sadeleşmesini savunmuştur.
• Kamus-ı Âlam: Altı ciltten oluşan tarihî, coğrafî bilgilere yer verilmiş ansiklopedidir. Eserde ünlü insanların hayatları da ansiklopedi tarzında işlenmiştir.
• Sefiller: Victor Hugo’dan yaptığı çeviridir.
• Robinson Cruose: Danil Defoe’dan yapmış olduğu çeviridir.
Kaynakça:
Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, Kenan Akyüz, İnkılap Kitabevi
Yazar: Korhan Altunyay