Antibiyotiklere dirençli bakteriler, tedavi edilmesi oldukça zor olan enfeksiyonlara neden olabilirler ve bazı durumlarda kişinin hayatı tehlikeye girer. Ancak yaratıcı yeni bir yaklaşım, bu tür bakterilere karşı yeni bir potansiyel silah sunabilir.
Birkaç bilimsel rapora dayanan güncel bir yayın, birkaç bakteri ırkının global bir krize neden olabilecek şekilde antibiyotiklere direnç geliştirdiğini öne sürüyor. Güçlü antibiyotiklere karşı cevap vermeyen dirençli bakterilere karşı araştırmacılar, alternatif yöntemler araştırmaya başladılar.
Son çalışmalarda; İrlanda toprağında yaşayan spesifik bir bakteri ve yeni ilaç kombinasyonlarının denenmesi dahil antibiyotik direncine sahip bakterilere karşı yeni yöntemlerin faydası araştırıldı.
Günümüzde Pittsburgh Üniversitesi ve Howard Hughes Medical Enstitüsü’nde çalışan bilim insanları, tehlikeli bakteri enfeksiyonları ile savaşmak için farklı bir yaklaşım önerdiler.
Pittsburgh Üniversitesi’nde çalışan Prof. Graham Hatfull ve meslektaşları bakteriyofajlar ya da basitçe fajlar üzerinde çalışıyorlardı. Bakteriyofajlar (bakteri yiyen anlamına gelir), farklı bakteri ırklarını yok eden, enfekte eden ve hedefleyen virüslerdir. Ancak, farklı fajlar farklı bakteri ırklarını hedefler. Bu nedenle hangi fajın hangi bakteriyle eşleştiğini bulmak zorlu bir denemedir.
Eski Bir Fikri Canlandırmak
Enfeksiyonlara karşı bakteriyofajları kullanmaya faj terapisi denir. Bu yöntem yaklaşık 100 yıldır biliniyor. İngiliz, Fransız ve Rus bilim insanları, klinikte fajlarla 20.yüzyılın başlarında deney yapıyorlardı. Ancak akademisyenler, yıllardır faj terapisinde neden başarısız olunduğunu açıkladılar. Bunun sebebi o yıllarda, araştırmacıların sahip olduğu bilgi ve bilimsel kaynakların sınırlı olmasıydı. Günümüzde ise faj araştırmalarına olan ilgi, yeni bir 
tedavi yönteminin ortaya çıkmasını sağlayabilir.
Prof. Hatfull ve çalışma grubu, dikkatle seçtikleri fajları kullanarak, 15 yaşındaki bir hastada bulunan ciddi bir enfeksiyonu tedavi edebildiler. Hasta; özellikle akciğerlerde kalın bir mukus birikmesinin olduğu, tedavisi olmayan bir hastalık olan kistik fibroza sahipti. Bu hastalık da kişiyi enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirir. 2017 yılında aynı hastaya çift akciğer transplante edildi. Fakat ameliyattan kısa bir süre sonra hastanın doktorları, hastanın yarasının kırmızı ve sert göründüğünü fark ettiler. Karaciğer enfeksiyonu ve vücudunda küçük şişlikler vardı. Bu şişlikler, deriden yüzeye çıkmaya çalışan bakterileri içeriyordu.
Virüsleri Bakterilere Saldırmak İçin Kullanmak
Doktorlarla birlikte bilim insanları, 15 yaşındaki hastada ve başka bir kistik fibroz hastası gençte bulunan belirli bir bakteri türüne saldıran bakteriyofajları aradı. Diğer hastaya da akciğer nakli yapılmıştı ve ciddi bir enfeksiyon geçiriyordu. İki hasta da antibiyotiklere yanıt vermemişti. Bu enfeksiyonlar yeni değildi. Birkaç yıl önce de hastalar, ameliyat sonrasında tehlikeli enfeksiyonlar geçirmişti.
Hastalarda enfeksiyona neden olan bakteriler, antibiyotiklere cevap vermiyorlardı ve ilaca dirençli bakteri türleriydi. Bu nedenle bilim insanları bakteriyofajları, antibiyotik gibi kullanmaya karar verdiler. Prof. Hatfullu’ın ana ilgi alanı, faj çalışmaları ve tüberküloz (akciğerlere yerleşen bir bakteriyal enfeksiyon) tedavisiydi. Londra’daki meslektaşları kendisiyle her iki hasta için de temas kurdular. Çünkü her iki hastadaki enfeksiyonlar, tüberkülozla da ilişkili olan Mycobacterium ırklarından kaynaklıydı.
Doktorlar Prof. Hatfull’a hastalardaki enfeksiyonlardan sorumlu bakteri ırklarının örneklerini gönderdiler. Böylece Prof. Hatfull ve arkadaşları hangi fajların, gönderilen bakterileri yok edebileceğini tanımlayabileceklerdi. Birkaç ay içerisinde, hastalardan birini enfekte eden bakteriyle eşleşebilen bir dizi faj buldular. Fakat bu keşif geç kaldı. Çünkü aynı ay hasta, keşifen önce hayatını kaybetti.
15 yaşındaki hastaya yardım edebilecek fajlarla ilgili yapılan çalışmada düzenli bir ilerleme olmadı. Başlangıçta araştırma grubu, üç adet potansiyel olarak faydalı olabilecek 
bakteriyofaj buldu. Fakat bunlardan sadece bir tanesi hedef bakteriyi enfekte etmede etkiliydi. Buna çözüm olarak Prof Hatfull ve arkadaşları, bakteriye daha etkili bir şekilde saldırabilmeleri için diğer daha az etkili olan fajların genomlarını modifiye etmek gibi bir çözüm buldu. Etkili ve güvenli fajlardan oluşan bir karışım elde ettiklerinde doktorlarla temas kurdular. Doktorlar da karışımı, hastaya iki günde bir verdi. Her doz bir milyar faj partikülü içeriyordu. Bu yenilikçi tedaviden altı ay sonra doktorlar, hastanın karaciğer enfeksiyonunun tamamen kaybolduğunu gördüler.
Faj terapisi yaklaşımı, ciddi ve dirençli enfeksiyonların tedavisinde kullanılabilir. Fakat her bir bakteri enfeksiyonu için, doğru faj karışımının belirlenmesi zorlu bir işlemdir. En iyi faj terapisinin bulunabilmesi için yapılacak daha çok çalışma vardır.
Kaynakıa:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/325132.php
Yazar: Ayça Olcay