Çiğdem: Güzel Çiçekler, Safran Baharatı ve Kolşisin

   Güzel ve Faydalı Çiçekler

Çiğdemler, bir tür safran olarak bilinen egzotik ve pahalı baharatı üretir. Çiğdem çiçeği, gut tedavisi de dahil olmak üzere, tıpta zehirli bir kimyasal olarak kullanılan kolşisini de üretir.
Bitki yetiştirme teknikleri çok çeşitli çiğdemler üretmiştir. Çoğu fincan şeklinde çiçeklere sahiptir, ancak bazıları yıldız şeklinde de olabilmektedir. Çiçekler mor, mavi, lavanta, pembe, turuncu, sarı veya beyaz renklidir.

Çiğdem Çiçeği ve Bitkileri

Çiğdemler, iris ailesinin bir parçası olan Crocus cinsine aittir. Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’ya özgüdür, ancak dünyanın birçok yerinde de büyür.
Çiğdem bitkileri sıklıkla renkli çiçeklere sahiptir. Bitki, türlere bağlı olarak kış, ilkbahar veya sonbaharda çiçek açar. Bazı çiçekler yerde kar olsa bile görünür. Bitkiler genellikle ortalarından geçen beyaz bir çizgiye, uzun ve dar yapraklara sahiptir.
Çiğdemin uyuyan yeraltı şekli, çevresel koşullar uygun olduğunda yeni yapraklar ve yeni çiçekler üreten bir soğandır. Çiğdemler hem bahçelerde hem de iç mekanlarda, kaplarda yetiştirilebilir.
Çiğdemlerin soğanı zehirli değildir. Ancak, onları çocuk ve evcil hayvanlardan uzak tutmak gerekir. Çünkü soğanlar yenirse, mide ve bağırsak rahatsızlıkları yaşanabilir.

Ampuller ve Soğanlar: Fark Nedir?

Ekilen bir çiğdem parçası genellikle ampul olarak adlandırılır, ancak teknik olarak bir soğandır. Hem ampuller hem de soğanlar genellikle yuvarlaktır ve yeraltında gelişen bitki için yiyecek depolayan sağlam bir yapıdır. Her ikisi de yeni yapraklar, saplar ve çiçekler üretme yeteneğine sahiptir.
Benzer işlevlerine rağmen, ampuller ve soğanlar arasında farklılıklar vardır. En dikkat çeken, ampullerin de soğan gibi bir dizi katmandan veya ölçeklerden oluşmasıdır.

Çiğdem Safranı

Safran olarak bilinen baharat, sonbaharda çiçek açan bir bitkiden üretilir. Doğada var olan diğer çiğdemlerin, seçici olarak yetiştirilmesiyle geliştiği düşünülmektedir. Yunanistan’da ya da Güneybatı Asya’da ortaya çıktığı görülmektedir.
Bazı insanlar safran bitkisini, bahçelerinde yetiştirir. Çiçekler mor, mavi, pembe veya beyazdır. Çiçekler sterildir. Bitki soğanı, yeni soğanlar yapmak için bölünebilir.

Safran Baharatı

Safranın lezzeti, aroması ve rengi ile değerlendirilir. Safran baharatı, kumaş boyası olarak da kullanılır. Tepecikler genellikle elle toplanır. Bu durum fazla emek harcandığı için, baharatı pahalı hale getirir. Aslında, dünyanın en pahalı baharatı olduğu söylenir. Yiyecekleri tatlandırmak için küçük bir miktar yeterlidir.

Safranın Kullanımı

Safran, farklı insanlar tarafından farklı algılanan karmaşık bir tada sahiptir. Lezzet, baharatın kalitesi ve tazeliğinin yanı sıra bireyin damak tadına da bağlıdır. Ayrıca, baharat çok küçük miktarlarda kullanılmalıdır.
Safran Arap, Türk, Hint ve İspanyol mutfaklarında çok popülerdir. Baharat köri, paella ve diğer pirinç yemekleri, içecekler, dondurma, pudingler ve unlu mamüller gibi ürünleri tatlandırmak için kullanılır.

Sonbahar Çiğdemleri

Sonbahar çiğdemleri, güzel çiçekleri olan başka bir bitkidir. Ancak çiçekler, Crocus cinsine ait değildir. Sonbahar çiğdeminin bilimsel adı, Colchicum Autumnale’dir. Gerçek çiğdemler iris ailesine aittir, sonbahar çiğdemleri zambak ailesine aittir.
Sonbahar çiğdemleri için alternatif isimlerden biri “çıplak bayanlar”dır. Bu isim çiğdem çiçeklerine, yapraksız oldukları için verilmiştir. Yapraklar ilkbahar ve yaz aylarında görülür, fakat sonbaharda çiçek açtığında görülmez. Sonbahar çiğdeminin soğanları balmumu bir yüzeye sahipken, gerçek çiğdemlerin kuru, kırma yüzeyleri vardır.

Çekici Bir Bahçe Bitkisi

Tehlikelerine rağmen sevilen sonbahar çiğdemleri, güzel bir bahçe bitkisidir. Bitki eylül ayında çiçek açar. Çiçekler genellikle pembe veya mavi-pembe renktedir, bazen beyaz da olabilir. Bitki tipik olarak, nemli çayırlarda yetişir ve çayır safranı olarak da bilinir. Avrasya’ya özgüdür, ancak gerçek çiğdemler gibi dünyanın başka yerlerinde de yetişir.

Sonbahar Çiğdemi, Kolşisin ve Gut

Sonbahar çiğdemi, zehirli alkaloitler içerir. Bitkinin tüm parçaları zehirlidir, ancak toksinler en çok soğanında bulunur. Bitkideki ana zehir kolşisindir. Yüksek konsantrasyonlarda kolşisin tehlikeli ve hatta ölümcül olabilir. Düşük dozlarda, tıbbi yararları vardır.
Kolşisin, gut ataklarını tedavi etmek için kullanılan reçeteli bir ilaçtır. Gut aynı zamanda gut artriti olarak da bilinir, çünkü diğer artrit tipleri gibi eklemleri etkiler. Hastalığa kandaki aşırı ürik asit neden olur. Asit eklemlerde iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihabın belirtileri kızarıklık, sıcaklık, şişlik ve ağrıdır. Bir gut atağı aniden ortaya çıkar, saatlerce veya günlerce sürer ve genellikle çok acı vericidir.
Kolşisin, 1820 yılında sonbahar çiğdeminden izole edilmiştir. Bu süreden çok önce bitki, gut da dahil olmak üzere çeşitli sağlık problemleri için tıbbi olarak kullanılmıştır. Ancak, kullanımı risklidir.

Kolşisin Özellikleri

Tıbbi dozlardaki kolşisin, gut ağrısını ve iltihabını hafifletir. Gut ataklarını önlemek ve tedavi etmek için kullanılır. Aspirin gibi steroid olmayan, iltihap önleyici ilaçlar alamayan hastalar için faydalıdır. Kolşisin, ağrıyı azalttığı veya ortadan kaldırdığı halde, ağrı kesici olarak sınıflandırılmaz.
Kolşisinin her ne kadar yardım etme potansiyeli olsa da, zarar verme potansiyeli de vardır. Bir hastanın kolşisini sadece doktor rehberliğinde kullanması gerekmektedir. Bir kişinin belirli sağlık sorunları varsa veya belirli ilaçları kullanıyorsa, kolşisin kullanmamalıdır.

Olası Yan Etkiler

Kolşisin yan etkilere neden olabilir. En yaygın olanlar mide bulantısı, kusma, mide ağrısı ve ishaldir. Bazen daha ciddi yan etkiler ortaya çıkabilir, örneğin:
– Kas ağrısı
– Zayıflık
– Uyuşma
– Morarma
– Sıra dışı kanama
– Boğaz ağrısı, ateş ve titreme
– Gri dudaklar, gri dil
Belirtilerden herhangi biri ciddi ise, bir doktora danışılmalıdır. Etkiler, bir kolsişinin aşırı dozundan dolayı ortaya çıkabileceği gibi, normal bir dozun yan etkileri de olabilir.
Toksik bir kolşisin dozunun diğer belirtileri, yavaş nefes alma ve yavaş kalp atışıdır. Şiddetli zehirlenmelerde düşük tansiyon, böbrek ve karaciğer yetmezliği olabilir. Çok ağır vakalarda, kalp atışlarını durdurabilir. İlacın çocuklardan ve evcil hayvanlardan uzak tutulması önemlidir.

Kaynakça:
https://owlcation.com/stem/Crocus-Beautiful-Flowers-Saffron-Spice-and-Colchicine

Yazar: Katibe Melis Dinçer