Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Dünyanın En Büyüleyici ve Şaşırtıcı 16 İnanılmaz Çölü

0 534

Bir çöl biyomunun en belirgin özelliği son derece az yağış alması ve uçsuz bucaksız büyüklüğe sahip olmasıdır. Çöllerin bu en belirleyici özelliği, peyzajı, orada yaşayan bitkileri, hayvan türlerini ve bunların etkileşim biçimlerini yakından etkiler. Çöller kurak ve görünüşte çorak topraklar olmasına rağmen, bitkiler ve hayvanlar bu zorlu çevreye uyum sağladıkça, oldukça çarpıcı biyolojik çeşitlilik içeren yerle de olabilir. Bu yazıda Dünyanın en büyüleyici ve şaşırtıcı çöllerinden bazıları üzerine bilgiler bulunmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri Mojave Çölü

Engebeli dağlar ve derin havzalar, Kaliforniya’nın Sierra Nevada silsilesinin doğusundan güney Nevada’ya uzanan Mojave’nin başlıca manzaralarını oluşturur. Mojave, Kuzey Amerika’nın dört çölünün en küçüğüdür, daha sıcak Sonoran çölü ile daha soğuk Büyük Havza arasında bir geçiş bölgesidir. Volkanik alanlar, kum tepeleri ve koni şeklindeki alüvyon yelpazeleri veya bajadalar diğer öne çıkan özelliklerdir.
Mojave, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en alçak, en kurak ve en sıcak yer olan Ölüm Vadisi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Dikkat çekici bir şekilde, ikonik Joshua ağacı da dahil olmak üzere binlerce bitki ve hayvan türü burada yaşamlarını devam ettirmektedir. Hayvanlar arasında kemirgenler, tavşanlar, çakallar, çöl kaplumbağaları, akrepler, yılanlar, büyük boynuzlu koyunlar ve dağ aslanları bulunur.

Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika Sonoran Çölü

Sonoran Çölü, güney Arizona’nın yanı sıra Sonora, Meksika, güneydoğu Kaliforniya ve Baja California’nın çoğunu kapsar. Ancak bu geniş alanın içinde kendine özgü irtifalara, iklimlere, jeolojiye, bitki örtüsüne ve vahşi yaşama sahip alt bölümler vardır. Sembolik saguaro kaktüsü ve mesquite ağacı öne çıkan flora arasındadır. Daha büyük memeliler arasında cirit, Meksika kurtları, çakallar, büyük boynuzlu koyunlar ve vaşaklar bulunur. Boynuzlu kertenkeleler, kaplumbağalar, gila canavarları, tarantulalar ve akrepler burada bulunan yaban hayvanı çeşitleri arasındadır.

Amerika Birleşik Devletleri Büyük Havza Çölü

Bu yüksek irtifaya sahip Büyük Havza Çölü, Kuzey Amerika’daki tek soğuk çöldür ve yazları sıcak, kışları ise soğuktur. Nevada’nın çoğunu, Kaliforniya, Oregon, Idaho ve Utah’ın bazı kısımlarını kapsar ve Büyük Tuz Gölü de dâhil olmak üzere değişen dağlardan ve havzalardan oluşur. Adaçayı havzalarına hâkimken, her sıradağ, çam, ladin ve titrek kavak gibi türlerle izole edilmiş bir biyolojik çeşitlilik adasıdır. Büyük Havza, geyik ve antilopun yanı sıra yabani mustang’a da ev sahipliği yapmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika Chihuahuan Çölü

Dünyanın En Büyüleyici ve Şaşırtıcı 16 İnanılmaz ÇölüABD-Meksika sınır bölgelerini kapsayan ve orta Meksika’ya kadar uzanan Chihuahuan Çölü, Batı Yarımküre’deki en çeşitli ve Kuzey Amerika’daki en büyük çöldür. Orta New Mexico’dan güneye White Sands Ulusal Parkı ve Guadalupe Dağları’na kadar uzanır , Chihuahua ve diğer beş Meksika eyaleti boyunca devam eder. Mesas ve dağlar, agav, alçıtaşı ve 400’den fazla kaktüs türüne ev sahipliği yapan çöl vadilerini sınırlar. Dağ aslanları, nesli tükenmekte olan Meksika kurtları, kara kuyruklu çayır köpekleri, tilkiler ve katır geyiği dahil olmak üzere çeşitli vahşi yaşama ev sahipliği yapmaktadır.

Kolombiya Guajira Çölü

Guajira çölü; yemyeşil, tropik manzaralar ve sisli bulut ormanlarıyla ilişkili bir ülke olan Kolombiya’nın Venezuela’ya geçen Guajira yarımadası çıkışındadır. Güney Amerika kıtasının tepesinde, Karayipler’e uzanan dar bir kara parçası üzerinde, La Guajira’nın kırmızı-turuncu kum tepeleri, tuz düzlükleri ve kayalık kıyı uçurumları vardır. Bunlara dâhil olmak üzere çeşitli yaşamı destekleyen flamingolar ve denizler dahil ara sıra yemyeşil sulak alanları ile tezatlık oluşturmaktadır. La Guajira’da opossum, tavşanlar, geyikler, düzinelerce sürüngen ve 145 kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Öne çıkan bitki örtüsü baklagiller, dikenli çalı ağaçları ve çeşitli kaktüsleri içerir.

Şili Atacama Çölü

Bin mil boyunca Atacama çölü, Şili’nin kuzey kıyısı boyunca uzanır, Peru, Bolivya ve Arjantin’e kadar ilerler. Dünyadaki en kurak yerlerden biridir ve çok az yaşamı destekler. Ancak bazı türler aşırı zorlu koşullara rağmen buraya uyum sağlayabilmektedir. Örneğin akrepler, kelebekler, yaban arıları, atacama kurbağası, lav kertenkeleleri ve iguanalar çöl faunası gibi. Mineral bakımından zengin manzaralar arasında tuz düzlükleri ve gayzerler, volkanik oluşumlar ve hatta serçeler, sinek kuşları ve Andrean flamingoları da dâhil olmak üzere birçok kuşun yaşadığı veya göç ettiği lagünler bulunur. Kıyı boyunca Humboldt penguenleri, foklar ve denizaslanları da görülebilir.

Arjantin Patagonya Çölü

Patagonya çölü, And Dağları’ndan Arjantin’in Atlantik kıyılarına kadar yüksekliği azalan bir dizi plato olan bir soğuk çöl bozkırıdır. Bazı kısımlar son derece kuru ve kayalıktır, diğerleri yıl boyunca kuru rüzgârlara ve dona adapte olmuş çalılık bitkiler ile kaplıdır. Buradaki en sıra dışı türlerden biri, yumuşak yosundan oluşan büyük, engebeli bir yastığa benzeyen yastık bitkisidir. Burada yaşayan memeliler arasında gelincikler, keseli sıçanlar, tilki, puma ve lamanın yakın akrabası olan guanaco bulunur.

Antarktika Antarktika Çölü

Yeryüzündeki tüm çöller arasında belki de en şaşırtıcı olanı Antarktika’dır. Ama burada neredeyse hiç yağmur ya da kar yağmaz ve yağdığında, burası o kadar soğuktur ki, kar erimek yerine buz olarak birikir. Kıyı alanları dışında ağaç veya çalı yoktur, sadece aşırı soğuğa adapte olmuş yosun ve algler vardır. Antarktika yaban hayatı, birkaç penguen, deniz kuşu, balina ve fok türünü içerir. Bununla birlikte, kıyıdan uzakta, uçsuz bucaksız kıta büyük ölçüde cansızdır.

Namibya Namib Çölü

Namibya’da Angola ve Güney Afrika’ya ulaşmak için yukarı ve aşağı uzanan bu dünya dışı kum, kaya ve dağ manzarası, sert sörf ve yoğun sisin neden olduğu gemi enkazlarıyla ünlü İskelet Sahili’ne ev sahipliği yapmaktadır. Ancak bu sis, bu kurak bölgeyi yaşama elverişli hale getirmektedir. Namib Çölünde yaşayan canlılar buraya iyi adapte olmuşlardır. Sis, topraktan ve havadan yetersiz gelen nem ile hasat böceklerine ve aynı zamanda uzun ömürlü olan Welitschia mirabilis gibi bitkilerde, burada en iyi şekilde yaşamaktadırlar. Belki de en dikkat çekici olanı, aslanlar, dağ zebraları ve su bulmak için olağanüstü bir yeteneğe sahip çöl filleri de dahil olmak üzere, bu acımasız topraklardaki megafaunadır.

Güney Afrika Kalahari Çölü

Botsvana, Namibya ve Güney Afrika’nın bazı bölgelerine uzanan Kalahari, Güney Afrika’nın en büyük çölüdür. Buradaki endemik bitkiler, aşırı yüksek sıcaklıklarda gelişen Hoodia kaktüsü, yaban hayatı için önemli bir besin ve gölge kaynağı olan bir akasya olan deve dikeni ağacını içerir. Bir aslanın alt türü olan sert Kalahari, adaptasyonları nedeniyle benzersiz özelliklere sahiptir ve gemsbok adlı bir antilop haftalarca susuz yaşayabilir. Mirketler akrepleri, yılanları ve diğer zehirli canlıları zehirlenmeden tüketirler.

Kuzey Afrika Sahra Çölü

Dünyanın En Büyüleyici ve Şaşırtıcı 16 İnanılmaz ÇölüKuzey Afrika’da 11 ülkeyi işgal eden Sahra, dünyanın en büyük sıcak çölüdür. En kuzeydeki bölge dağları, volkanik alanları, ikonik kum tepelerini ve vahaları içerir. Doğu Sahra’da verimli Nil Vadisi uzanırken, aşırı kuru merkezi bölge büyük ölçüde bitki örtüsünden yoksundur. Ceylanlar, Afrika yaban köpekleri, develer, çakallar, Cezayirli kirpiler, Afrika yaban eşekleri, sırtlanlar, Sahra çitası, leopar ve Kuzey Afrika devekuşu gibi nesli tükenmekte olan türler ile birlikte Sahra’da yaşamaktadırlar.

Orta Doğu Suriye Çölü

Suriye Çölü, çoğunlukla kayalık ve kumlu platoların geçiş alanı olan Mezopotamya çalı çölü ekolojik bölgesi içinde, doğu Ürdün, güney Suriye ve batı Irak’ı kapsar. Ürdün ayrıca petrogliflerin bulunduğu volkanik bazalt taşlarla dolu Kara Çölü de içerir. Bu daha önce bol miktarda su ve ağaç olduğunun göstergesidir. Suriye Çölü, dayanıklı, becerikli bir vahşi hayata ev sahipliği yapmaktadır, ancak kuraklık, aşırı otlatma ve çatışma tehdidi altındadır. Çitalar, devekuşları ve kurtlar da dâhil olmak üzere önemli biyolojik çeşitlilik kaybına uğramıştır.

Arap Yarımadası Arap Çölü

Arap Çölü kumulları, Arap Yarımadası’nın çoğuna uzanır, flora ve faunadan yenilikçi uyarlamalara sahiptir. Ghaf ağacının, yüzeyin derinliklerindeki suya erişmek için yaklaşık 100 fit uzunluğunda kökleri vardır. Ovalanmış Ghada, kum tepelerini dengeler ve birçok hayvana gölge sağlar. Yaban hayatı, oriks, ceylanlar ve becerikli kum kedilerini içerir. Yüzeysel su kaynakları nadirdir, ancak çöl geniş bir akiferin üzerinde yer alırken, ferahlatıcı havuzlar ve palmiyelerle dolu sayısız vaha içerir.

Çin ve Moğolistan Gobi Çölü

Gobi Çölü, Himalayalar ve iki küçük sıradağ boyunca yuvalanmış bir yağmur gölgesi çölüdür. Dünyanın en büyük beşinci ve aynı zamanda en hızlı büyüyen çölüdür. Büyük ormansızlaşma ve iklim değişikliğinin neden olduğu erozyon sayesinde bitişik otlakları yok olur. Yazları sıcak, kışları aşırı soğuk olan Gobi, kum tepelerinden otlaklara ve bozkırlara kadar uzanır. Buradaki yaban hayatı, boz ayıları, Asya yaban eşeklerini, ceylanları, vahşi Baktriya develerini ve dağlarda nesli tükenmekte olan kar leoparlarını içerir.

İspanya Tabernas Çölü

Dünyanın En Büyüleyici ve Şaşırtıcı 16 İnanılmaz ÇölüGüney İspanya’nın Almeria eyaletindeki Tabernas çölü, muhtemelen Avrupa’nın tek gerçek çölüdür. Burada ani sağanaklarla çorak araziler ve arroyolar oluşturan yağışlar çok fazladır. Kışın toadflax linaria’nın narin beyaz çiçekleri kuru araziyi işaret ederken, tavşanlara, yurt ve Cezayirli kirpilere ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca kurbağalar, kara kurbağaları ve kaplumbağalar sulak alanlarda yaşarken, merdiven yılanları, yeşil ocellated kertenkeleler, tarantulalar ve akrepler kumda sürünürler.

Avustralya Çölleri

Avustralya, kıtanın beşte birini topluca kapsayan ve geniş iç Outback’in bir parçasını oluşturan 10 ayrı çöle sahiptir. Büyük Victoria Çölü en büyüğüdür, diğerleri arasında Büyük Kumlu Çöl, Küçük Kumlu Çöl, Gibson Çölü ve Batı Çölü bulunur. Bu zorlu araziye dağılmış su kuyuları, amfibilerden nesli tükenmekte olan kaya wallabileri, bilbiler ve kangurular gibi keseli hayvanlara, pembe kakadular, yarasalar, dingolar ve çok sayıda kertenkele, örümcek ve yılan türüne kadar çok sayıda vahşi yaşamı barındırmaktadır.

Kaynakça:
nps.gov/im/chdn/ecoregion.htm
doi.org/10.1657/1523-0430%282007%2939%5b229:MMOCPA%5d2.0.CO;2
semanticscholar.org/paper/Diurnal-activities-of-the-desert-dwelling-elephants-Leggett/a46456459a82554fa242174b3a94c78b873a6c13
modis.gsfc.nasa.gov/gallery/individual.php?db_date=2019-06-28

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku