Eikosapentaenoik Asit Nedir?

Eikosapentaenoik asit, omega-3 yağ asididir. 20: 5 (n-3) kısaltması ile anılırken üç değerlikli timndonik asit ismine sahiptir. EPA, beş cis çift bağ ve 20 karbon zinciri ile kimyasal yapıda bir karboksilik asittir. İlk çift bağ, omega ucundan üçüncü karbona yerleştirilir. Tromboksan-3, prostaglandin-3 ve lökotrien-5 eikosanoidler için öncü görevi gören çoklu doymamış bir yağ asididir. Eikosapentaenoil etanolamidin hem öncü hem de hidrolitik parçalanma ürünüdür. Bu yağ asidi, ringa balığı, uskumru, halibut, ton balığı, morina karaciğeri, somon, fok balığı ve balina yağını içeren soğuk su balıklarının etinde bulunur.
Koroner arter hastalığı gibi bazı kalp rahatsızlıkları için alınır, kalp krizini tedavi eder ve çok yüksek kan yağlarının seviyelere sahip kişilerde trigliserit olarak bilinen seviyeleri düşürür. Aynı zamanda kişilik bozukluğu, şizofreni, depresyon, Alzheimer hastalığı ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi zihinsel problemler için de faydalıdır. Yaşlılarda oluşan görme kaybı, astım, sedef hastalığı, şeker hastalığı ve kistik fibrozun önüne geçer. Kanserli kişilerde prostat kanseri, akciğer kanseri ve vücut ağırlığı için de faydalıdır. Yüksek riskli gebeliklerde menopoz semptomlarını ve yüksek tansiyonu düşürür.

Eikosapentaenoik Asidin Sağlık Faydaları

Eikosapentaenoik asit (EPA), birkaç omega-3 yağ asidinden biridir ve somon gibi soğuk suda yağlı balıklarda bulunur. Dokosaheksaenoik asit (DHA) ile birlikte balık yağı takviyelerinde de elde edilebilir. Omega-3 yağ asitleri, kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olan sağlıklı bir diyetin parçasıdır. Diyetde daha fazla EPA almak, koroner kalp hastalığı, yüksek trigliseritler (kandaki yağlar), yüksek tansiyon ve iltihaplanma üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Fakat çoğu kişi diyetlerinde yeterince omega-3 yağ asidi almamaktadır. Bununla birlikte eikosapentaenoik asidin sağladığı bazı faydaları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Çocukların beyinlerinin düzgün bir şekilde gelişmesi için omega-3 yağ asitlerine ihtiyaçları olduğu için, araştırmacılar balık yağının DEHB semptomlarını azaltıp azaltmayacağına bakmışlardır. Fakat günümüze kadar faklı sonuçlar elde edilmiştir. Yapılan bir çalışmada balık yağının yardımcı olabileceği gösterilmiştir, ancak birçok kişi çalışmadan önce çalışmayı yarım bırakmıştır.
Depresyon
Yapılan araştırma, balık yağının depresyon belirtilerini azalttığını göstermektedir. Başka bir çalışmada ise semptomları azaltan etil-EPA adı verilen bir EPA türü olabileceğini bildirmektedir.
Kalp hastalığı
Balık yağı, kalp hastalığı olanlar için yararlı bulunmuştur ve bu hastalığa yakalanma olasılığını düşürür. Balık yağında bulunan Omega-3 yağ asitleri, trigliseridleri ve kan basıncını düşürmeye, kan pıhtılaşma riskini azaltmaya, arterlerin sağlığını iyileştirmeye, arterleri daraltan ve kalp hastalığına neden olan arter plağı miktarını azaltmaya yardımcı olur. Amerikan Kalp Derneği, haftada iki kez yağlı balık tüketilmesini önermektedir. Yağlı balıklar arasında ringa balığı, somon, sardalya, göl alabalığı ve albacore ton balığı bulunur. Kalp hastalığı olan kişiler, diyete daha fazla balık eklemek için balık yağı takviyesine ihtiyaç duyar.
Romatizmal eklem iltihabı
Yapılan çeşitli küçük çaplı araştırmalar, balık yağının romatoid artritin neden olduğu semptomları ve iltihabı azaltmaya yardımcı olduğunu göstermektedir. Ancak eklem hasarının daha da kötüye gitmesini engellemez.
Menopoz
Yapılan bir çalışma, EPA’nın menopozlu kadınlarda sıcak basma sayısını günde 1,58 azalttığını göstermektedir fakat sıcak basmaların şiddetini düşürmediği de gözlemlenmiştir.
Adet sancısı
Balık yağı, düzenli olarak tüketildiğinde adet krampları nedeniyle ağrıyı azaltır.
Raynaud sendromu
Yapılan araştırmalar, yüksek dozlardaki balık yağının, Raynaud sendromu olduğunda, ayak parmaklarını ve parmakları soğuğa karşı daha az duyarlı hale getirebileceğini göstermiştir. Yüksek dozlar sadece doktor gözetiminde önerilir.
Lupus
Yapılan küçük çaplı bir çalışma, balık yağının lupustan eklem ağrısını ve yorgunluğu azalttığını göstermektedir.
Diğer durumlar
EPA’nın böbrek ve akciğer hastalıkları, obezite, tip 2 diyabet, anoreksiya nervoza, Crohn hastalığı, yanıklar, osteoporoz, osteoartrit ve kolorektal kanserin erken evreleri üzerinde olumlu etkileri vardır.

Diyet Kaynakları

EPA, somon, ton balığı, uskumru, sardalya, kabuklu deniz ürünleri ve ringa balığı dahil olmak üzere soğuk suda yağlı balıklarda bulunur. Gıda ve İlaç Dairesi’ne (FDA) göre bu balıklardan bazıları düşük seviyelerde cıva içermesine rağmen, her hafta birkaç porsiyon balık yemek sağlıklı kişiler için hiçbir risk oluşturmaz ve birçok sağlık yararı sunar. Hamile olan veya hamile kalmayı planlayan kadınlar, Atlantik uskumru, köpek balığı, kılıç balığı ve kiremit balığı yemekten kaçınmalı ve 6 ons’dan az yemelidir. Bu balıklar civa bakımından daha yüksek olma eğilimindedir.
Cıva ve diğer toksinleri test eden üreticiler tarafından üretilen yüksek kaliteli balık yağı takviyeleri, aynı cıva kontaminasyonu riskine sahip değildir. Etiketleri dikkatlice okunmalı, saflık olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bununla birlikte EPA, DHA (dokosaheksaenoik asit) ile birlikte balık yağı kapsüllerinde mevcuttur ve bazı ticari ürünler, tazeliğini korumak için E vitamini de içerebilir.
Anne sütüyle beslenen bebekler, eğer anneleri diyetinde yeterince EPA alıyorsa, yeterli miktarda alırlar. Yetişkinler de ise yeterli günlük EPA alımı günde en az 220 mg olmalıdır. Diyette haftada 2 ila 3 porsiyon yağlı balık, bu da günde yaklaşık 1.250 mg EPA ve DHA ile aynıdır. Balık yağı takviyeleri günde 3.000 ila 4.000 mg standartlaştırılmıştır. Mg balık yağı ile aynı olmayan DHA ve EPA seviyelerini kontrol etmek için mutlaka etiketleri okunmalıdır. Varfarin (Coumadin), klopidogrel (Plavix) veya aspirin gibi kan inceltici ilaçlar alan kişiler veya hemofili hastaları güvenli doz kullanımı için dokrundan bilgi almalılardır. Bazı balık yağı takviyeleri ayrıca tazelik için E vitamini içerir ve ürünün son kullanma tarihinden sonra kullanılmamalıdır.

Önlemler

Balık yağı kapsülleri hem DHA hem de EPA’ya sahiptir. Çocuklar için doktor önermediği sürece EPA içeren takviyeler verilmemelidir, çünkü erken gelişim sırasında DHA ve EPA arasındaki sağlıklı dengeyi bozar. Ayrıca kanama riskini artırabileceğinden kan inceltici ilaçlarla birlikte alınmadan önce danışılmalıdır. Bununla birlikte Epa’nın kullanılmaması gerektiği bazı durumlar vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• EPA bir çocukta, hamile veya emziren kadınlar kullanmamalıdır,
• Balık Yağı kanama olasılığını artırır, kan inceltici bir ilaç kullanıldığında EPA kullanılmadan önce doktora danışılmalıdır,
• Alkol almaktan kaçınılmalıdır,
• Bulantı, mide ekşimesi, ishal, geğirme, kaşıntı, deri döküntüsü, burun kanaması, eklem veya sırt ağrısı ve kas ağrısı gibi yan etkilere neden olabilir.

Olası Etkileşimler

Balık yağı kan basıncını düşürebilir, bu nedenle reçeteli tansiyon ilaçlarının etkilerini daha güçlü hale getirebilir. Balık yağı takviyelerindeki EPA kanama süresini artırdığından balık yağı bu ilaçların daha güçlü hareket etmesini sağlayabilir. Aynı sorun tek başına DHA alımları içinde geçerlidir. Kan incelticiler arasında warfarin (Coumadin), clopidogrel (Plavix) ve aspirin bulunur. Teorik olarak, balık yağı takviyeleri kan şekeri seviyelerini düşürebilir ve diyabet ilaçlarının daha güçlü hareket etmesini sağlayabilir. Şeker hastalığı varsa balık yağı almadan önce muhakkak doktora danışılmalıdır.
Aspirinle birlikte alınan balık yağı, bazı kalp hastalıklarının tedavisine yardımcı olabilir, ancak bu kombinasyon kanama riskini de artırabilir. Bu kombinasyonun kişiye uygun olup olmadığını görmek için doktoruna danışmalıdır. Ayrıca Omega-3 yağ asitleri, genellikle nakil alıcılarında reddi durdurmak için kullanılan siklosporinin bazı yan etkilerini azaltabilir. Hâlihazırda alınan ilaca yeni şifalı bitkiler veya takviyeler eklemeden önce danışılması önemlidir.

Kaynakça:
en.wikipedia.org/wiki/Eicosapentaenoic_acid
pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Eicosapentaenoic_acid#section=Top

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu