Fıtık, yaygın bir sorundur ve karın veya kasıkta lokalize bir çıkıntıya neden olmaktadır. Genellikle zararsız ve ağrısız olabilir, ancak zaman zaman rahatsızlık ve acı verebilir. Peritonda, genellikle karın organlarını yerinde tutan kas duvarı, zayıflık veya delik olduğunda fıtık oluşmaktadır. Peritondaki bu kusur, organların ve dokuların, şişkinlik yaratarak içeri girmesini veya fıtıklaşmasını sağlar. Kişi yattığında yumru kaybolabilir ve bazen tekrar itilebilir, ayrıca öksürük tekrar ortaya çıkarabilir.
Türleri
Fıtıklar vücudun bazı bölgelerinde yaygın olarak bulunabilirler. Bu gölgelerden bazıları aşağıdaki gibidir:
• Kasık: Femur fıtığı kasıkların hemen altında bir çıkıntı oluşturmaktadır ve bu kadınlarda daha yaygındır. Kasık fıtığı erkeklerde daha sık görülürken, kasıkta skrotuma ulaşabilen bir çıkıntıdır.
• Midenin üst kısmı: Hiatal veya hiatus fıtığı, midenin üst kısmından, karın boşluğundan dışarıya ve diyaframdaki bir açıklıktan göğüs boşluğuna doğru itilir.
• Göbek çukuru: Bu bölgedeki şişkinlikler göbek veya periumbilikal herni tarafından üretilir.
• Cerrahi skar: Geçmiş karın ameliyatı skar yoluyla insizyon fıtığına yol açabilir.
Nedenleri
Kesik fıtığı karın ameliyatının bir komplikasyonu hariç, çoğu durumda fıtığın ortaya çıkması için açık bir neden yoktur. Fıtık riski yaşla birlikte artar ve erkeklerde kadınlardan daha sık görülmektedir. Bir fıtık doğuştan doğumda mevcut olabilir veya karın duvarında zayıflığı olan çocuklarda gelişebilmektedir. Karın duvarı üzerindeki baskıyı artıran bazı faaliyetler ve tıbbi sorunlar fıtığa neden olabilmektedir. Bu faaliyetlerden bazıları aşağıdaki gibidir:
• Tuvalette zorlanma, örneğin uzun süreli kabızlık nedeniyle
• Kalıcı öksürük
• Kistik fibroz
• Genişlemiş prostat
• İşemek için süzme
• Fazla kilolu veya obez olmak
• Karın sıvısı
• Ağır eşyaların kaldırılması
• Periton diyalizi
• Zayıf beslenme
• Sigara içmek
• Fiziksel çaba
• İnmemiş testisler
Risk Faktörleri
Risk faktörleri fıtık tipine göre ayrılabilir. Fıtık tipine göre risk faktörleri aşağıdaki gibidir:
Kesi fıtığı risk faktörleri: Kesik fıtığı ameliyatın sonucu olduğu için, en açık risk faktörü 
karındaki son cerrahi işlemdir. Ameliyat olan kişiler, işlemden 3-6 ay sonra bazı faktörlere dayanarak fıtık oluşumu geliştirebilir, özellikle aşağıdakiş faktörlere dikkat edilmesi gerekmektedir:
• Yorucu faaliyetlerde bulunma
• Fazladan kilo alma
• Hamile kalma
Ayrıca bu faktörlerin hepsi iyileşirken dokuya ekstra stres uygular.
Kasık fıtığı risk faktörleri: Bazı durumlar da kasık fıtığı yaşama riski daha yüksektir. Kasık fıtığı geçirme olasılığı olanlar aşağıdaki gibidir:
• İleri yaşta yetişkinler
• Kasık fıtığı olan yakın akrabaları olan kişiler
• Daha önce kasık fıtığı olan kişiler
• Erkekler
• Sigara içenler, tütündeki kimyasallar zayıfladığında, fıtığı daha muhtemel hale getirmektedir.
• Kronik kabızlığı olan kişiler
• Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı olanlar
• Hamilelik
Göbek fıtığı risk faktörleri: Göbek fıtıkları en çok doğum kilosu düşük, prematüre bebeklerde sık görülmektedir, fakat yetişkinlerde görülür. Yetişkinlerde görülen göbek fıtığı risk faktörleri aşağıdaki gibidir:
• Aşırı kilolu olmak
• Çoğul gebeliklere sahip olmak
• Kadın olmak
Hiatal herni risk faktörleri: Hiatal herni riski bazı kişiler de daha yüksektir, risk oranı yüksek olan kişiler aşağıdaki gibidir:
• 50 yaş ve üstü
• Obeziteye sahip kişiler
Belirtileri
Fıtık pek çok durumda, sorun çıkarmayan ve acil tıbbi yardım gerektirmeyen ağrısız bir şişlikten daha fazlası değildir. Bununla birlikte fıtık, ağır nesnelerin durması, gerilmesi veya kaldırılması durumunda artan semptomlarla birlikte rahatsızlık ve ağrıya neden olabilir. Artmış şişlik veya ağrının arttığını fark eden kişiler derhal bir doktora görünmelidir. Fıtık bazı durumlarda, örneğin, bağırsağın bir kısmı inguinal bir fıtık tarafından tıkandığında veya boğulduğunda, acil bir ameliyat gerektirmektedir. Bir kasık fıtığı gibi akut karın şikayetleri ortaya çıkarsa acil tıbbi yardım alınmalıdır. Kişinin yardım alma gereken acil durumlar aşağıdaki gibidir:
• Ağrı olduğunda
• Mide bulantısı olduğunda
• Kusma olduğunda
• Şişkinlik karın içine geri itilemediğinde
Bu durumlarda şişlik, tipik olarak sert ya da yumuşaktır ve tekrar karın içine itilemez durumdadır. Hiatal herni, mide asidinin özefagusa girmesinin neden olduğu mide ekşimesi gibi asit reflü semptomlarına neden olabilmektedir.
Tedavi
Semptomsuz bir fıtık için, olağan eylem seyri izlemek ve beklemektir, ancak bu fıtık fıtığı gibi bazı fıtık türleri için riskli olabilmektedir. Femur fıtığının teşhisi konan 2 yıl içinde, yüzde 40’ı bağırsak boğulmasına neden olmaktadır. İnguinal fıtık vakalarında fıtık onarımı için, acil olmayan bir cerrahinin, karın içine geri itilebilecek semptomlar olmadan faydalı olup olmadığı hala açık değildir. Bazı tıbbi birimler, bu gibi durumlar da elektif cerrahiyi gereksiz görürler ve bunun yerine dikkatli bir bekleme süresi önerirler. Diğerleri, acil bir işlem gerektiren, bir doku bölgesine kanın kesildiği bir komplikasyon olan bağırsakta daha sonra boğulma riskini ortadan kaldırmak için cerrahi onarım önerilmektedir. Bu sağlık otoriteleri daha riskli bir acil durum prosedürüne tercih edilen daha erken ve rutin bir operasyonu tercih eder.
Cerrahi Türleri
Cerrahi seçenekler fıtığın yeri de dahil olmak üzere bireysel koşullara bağlı olsa da fıtık için iki ana cerrahi müdahale türü vardır. Bu iki ana cerrahi türü aşağıdaki gibidir:
• Açık ameliyat
• Laparoskopik ameliyat (anahtar deliği ameliyatı)
Açık cerrahi onarım dikişleri, ağları veya her ikisini kullanarak fıtıklar kapatılır ve deride ki cerrahi yara dikişler, zımbalar veya cerrahi tutkalla kapatılarak operasyon tamamlanmaktadır.
Laparoskopik onarımın, önceki izlerden kaçınmak için tekrarlama işlemleri için kullanılır ve genellikle daha pahalı olmasına rağmen enfeksiyon gibi komplikasyonlara neden olma olasılığı daha düşüktür. Laparoskopi yönlendirilen fıtığın cerrahi onarımı, operasyondan daha hızlı iyileşme sağlayarak daha küçük insizyonların kullanımına izin vermektedir.
Fıtık açık cerrahi ile aynı şekilde tedavi edilir, ancak küçük bir kamera ve bir tüpten gelen ışık tarafından yönlendirilir. Cerrahi aletler başka bir küçük insizyondan sokulur. Karın, cerrahın daha iyi görmesine ve çalışmalarına yer açmasına yardımcı olmak için gazla şişirilir ve bütün ameliyat genel anestezi altında yapılmaktadır.
Çocuklarda Fıtık
Kasık fıtığı, bebeklerde ve çocuklarda en sık görülen cerrahi durumlardan biridir. 2014 sistematik bir gözlemde bebeklerde ve çocuklarda konvansiyonel açık fıtık onarımı ve laparoskopik fıtık onarımı ilişkin verilerin 20 yıllık laparoskopik cerrahi ikili fıtıklarında açık cerrahiye göre daha hızlı olduğunu, tek taraflı kasık fıtığı onarımı için zamanın operasyondan anlamlı fark olduğu bulunmuştur. Nüks oranı her iki prosedürde de aynıdır, ancak yara enfeksiyonu gibi komplikasyonların, özellikle bebeklerde açık cerrahi ile daha olasıdır.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
nhs.uk
medlineplus.gov
aafp.org
journals.viamedica.pl
cks.nice.org.uk
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu