Geçici uyuşma ve karıncalanma, ayak ayak üstüne atıp otururken ya da kolun üzerine yatma şeklinde bir posizyonda uzun süre zaman geçirdikten sonra ortaya çıkabilir. Ancak uzun süreli, şiddetli veya sakat uyuşukluk ve karıncalanma genellikle nörolojik koşulların veya sinir hasarının bir işaretidir. Aşağıda, multipl skleroz (MS) dahil olmak üzere uyuşma ve karıncalanma için ortak nedenlere ve tedavilere dair bilgiler bulunmaktadır.
Nedenler
Uyuşukluk (kayıp, azalmış veya değişmiş hissi) ve karıncalanma (garip bir karıncalanma hissi) geçici parestezi tipleridir. Bu duygular genellikle belirli bir pozisyonda oturduktan veya durduktan sonra veya hatta çok uzun süre sıkı kıyafetler giydikten sonra ortaya çıkar. Bu, sinirleri ve kan damarlarını baskı yaparak hissi azaltır. Semptomlar genellikle sinir basıncı azaldıktan veya hafifletildikten hemen sonra kaybolur.
Çoklu skleroz: Uyuşma ve karıncalanma hissi, MS’in en sık görülen ve erken semptomlarından ikisidir. MS genellikle aşağıdakiler de dahil olmak üzere ciltte veya 
vücudun bazı kısımlarında hafif derecede şiddetli uyuşukluğa ve karıncalanmaya neden olur:
• Kollar ve eller
• Bacaklar ve ayaklar
• Yüz
Vücut, genellikle bir grupta vücutta (bazen MS sarılması olarak tanımlanır. MS’in uyuşukluğu ve karıncalanma semptomları nadiren devre dışı veya kalıcıdır. Ancak şiddetli uyuşukluk, bir kişinin günlük aktivitelere müdahale edebilecek uyuşmuş vücut kısmını kullanmasını zorlaştırabilir.
Örneğin, uyuşmuş eller bir şeyleri tutmayı, yazmayı veya öz bakımı zor veya imkansız hale getirebilir. Birisi uyuşmuş ayak veya bacaklara sahipse, yürümek ve araba kullanmak tehlikeli olabilir. Yüzlerinde uyuşukluk ve karıncalanma olan insanlar da yanlışlıkla dillerini veya iç ağızlarını ısırırlar. Şiddetli uyuşukluk, işlerin çok sıcak veya soğuk olduğu yerlerde yanmayı ve donma riskini arttırmayı zorlaştırabilir.
Diğer Durumlar
Merkez sinir sistemini etkileyen, uyuşukluk ve karıncalanmaya neden olabilecek diğer durumlar şunlardır:
• İnme: Kol, bacak veya yüzdeki ani uyuşukluk, özellikle vücudun bir tarafında, inmenin erken bir belirtisidir.
• Mini vuruş: Geçici iskemik ataklar veya mini vuruşlar, yüzün bir tarafının uyuşmasına ve sarkmasına neden olabilir.
• Ensefalit: Ağır vakalarda, beyindeki iltihap ve omurilik vücudun bazı bölgelerinde duyu kaybına veya kollarda veya bacaklarda kısmi felce neden olabilir.
• Transvers miyelit: Omurilikte iltihaplanma gövde boyunca bant benzeri bir duyuma, ayrıca bacaklarda ve bazen kollarda zayıflığa neden olabilir.
• Tümörler: Tümörler omurilik ve beynin bölümleri üzerinde baskı yapabilir ve bu da uyuşukluk ve karıncalanma ile sonuçlanabilir. Beyin korteksindeki tümörler (beynin dış bölgesi) vücudun bir tarafında uyuşukluğa neden olma eğilimindedir. Kranial sinirlere yakın ve yakın tümörler, yüz uyuşması ve halsizliğe neden olma eğilimindedir. Omuriliği etkileyen tümörler, genellikle hem kollarda hem de bacaklarda uyuşukluğa neden olabilir.
• Sırt ve boyun hasarı: Sırt ve boyun yaralanmalarında sinir hasarı veya kompresyon meydana gelebilir, bu da uyuşukluk ve karıncalanma ile sonuçlanabilir.
• Magnezyum eksikliği: Magnezyum, uygun sinir fonksiyonu da dahil olmak üzere vücuttaki birçok sistemi düzenlemeye yardımcı olur. Şiddetli magnezyum eksiklikleri veya hipomagnezemi uyuşukluğa ve karıncalanmaya neden olabilir.
Vücudun belirli bölümlerini hedef alan bazı diğer durumlar uyuşukluğa ve karıncalanmaya neden olabilir. Vücudun parçaları şunlardır:
Ayak ve Bacaklar
Diyabetli insanlar bir tür sinir hasarı olan diyabetik nöropati yaşayabilirler. Kan dolaşımındaki diyabetin metabolik etkileri sinirler olarak zamanla oluşabilir. Diyabet hastalarının üçte bir ila yarısı periferik nöropatiye sahiptir; tipik olarak ayak ve bacaklarda veya ellerinizde ve kolda daha az yaygın olarak uyuşukluk ve ağrıya neden olan bir formdur.
Eller ve Ayaklar
B12 Vitamini eksikliği veya zararlı anemi, düşük kırmızı kan hücresi seviyeleri ve düşük oksijen sirkülasyonu nedeniyle sinir hasarına neden olabilir. Bu periferik nöropatiye neden olabilir. Alkolik karaciğer hasarı, elleri ve ayakları etkileyen periferik nöropatiye neden olabilir. Bir dizi ilaç ayrıca periferik nöropatiye neden olabilir. Bu ilaçlardan bazıları şunlardır;
• Tansiyon veya kalp ilaçları
• Kemoterapi ve kanser ilaçları
• HIV ve AIDS ilaçları
• Alkol karşıtı ilaçlar
• Antikonvulzanlar
• Cilt ilaçları
• Enfeksiyonla mücadele ilaçları
Parmaklar
Kalsiyum uygun sinir fonksiyonu ve kan akışı için hayati öneme sahiptir. Hipokalsemi veya kalsiyum eksikliği parmaklarda uyuşma ve karıncalanmalara neden olabilir. Karpal tünel sendromu ayrıca ellerde ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrıya da neden olabilir. Koldaki ana sinir olan median sinir, bilekten geçtiği alanda sıkışırsa oluşur.
Eller
Panik ataklar veya gerçek bir tehlike olmadan ani ezici korku ve endişe dönemleri, ellerde uyuşma veya karıncalanma gibi çeşitli semptomlara neden olabilir.
Yüz
Diş ağrıları ve enfeksiyonlar yüz sinirlerini sıkıştırarak yüz ve ağızda uyuşukluğa neden olabilir.
Teşhis
Uyuşma ve karıncalanma nedenini teşhis etmek için, doktor kişinin tıbbi geçmişini gözden geçirecek, fizik muayene yapacak ve belirtiler hakkında sorular soracaktır. Ardından, olası nedenleri onaylamak veya dışlamak için kan testleri gibi laboratuvar testlerini isteyebilirler. Bazı durumlarda, doktorlar MRI veya diğer görüntüleme testleri gibi ileri testler talep edebilir. Elektromiyografi ve sinir iletim çalışmaları, özellikle nöropati karıncalanmaya neden olduğunda sinir hasarının kapsamını ve türünü değerlendirmede yardımcı olabilir.
Tedavi
Uyuşma ve karıncalanma tedavisi sebebine bağlıdır. Tedavi şekilleri aşağıdaki gibidir:
MS
MS ile ilişkili uyuşukluk genellikle nispeten zararsız ve ağrısızdır. B kompleks bir vitamini olan Niasin, iltihaplanma ve buna bağlı uyuşukluğun azaltılmasına yardımcı olabilir. Şiddetli veya ağrılı uyuşukluk durumunda, tedavi, iltihabı azaltarak iyileşmeyi hızlandıran kısa bir tur kortikosteroid içerebilir. Farklı koşulları tedavi etmek için tasarlanan birkaç ilaç ayrıca MS ile ilişkili uyuşma ve karıncalanmaların azaltılmasına da yardımcı olabilir. Bu ilaçlardan bazıları şu şekildedir;
• Gabapentin
• Pregabalin
• Karbamazepin
• Fenitoin
• Amitriptilin, imipramin ve nortriptilin
Diğer Durumlar
Birkaç farklı tedavi planı, MS ile ilgili olmayan uyuşukluk ve karıncalanmaların azaltılmasına veya yönetilmesine yardımcı olabilir, örneğin:
• İnme: İskemik inme için pıhtıları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar (ilk belirtilerden sonraki 3 saat içinde ise) ve hemorajik inme için cerrahi veya endovasküler prosedürlerdir.
• Transvers miyelit: Ağrı ilaçları, antiviraller, intravenöz immünoglobülin veya plazma değişim tedavisidir.
• Menenjit: Antibiyotikler, antikonvülsanlar ve kortikosteroidlerdir.
• Tümörler: Cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi ve diğer ilaç tedavileridir
• Diyabetik nöropati: Fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, diyabet tedavi planlarını takip etme, değişiklik için günlük ayakları kontrol etme ve düzenli ayak muayeneleri yapmalıdır.
• Karpal tünel: Bileklikler, reçetesiz satılan ilaçlar, sinir kayma egzersizleri veya cerrahi. Tetikleyici faaliyetlerden kaçınmak gerekir.
• Pernisiyöz anemi: B12 Vitamini enjeksiyonları, hapları veya burun jelleri veya spreyleri
• Hipokalsemi ve hipomagnezemi: İnfüzyonlar veya takviyeler, diyet değişiklikleri, tetikleyicilerden uzak durma, altta yatan nedenleri tedavi etme.
Önleme
Uyuşukluğu ve karıncalanmayı önlemenin en iyi yolu, nedene bağlıdır. Bununla birlikte, çeşitli yaşam tarzı alışkanlıkları, MS ile ilişkili uyuşukluk ve karıncalanmayı önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabilir, örneğin:
• Düşük yağlı, yüksek lifli diyet
• Yeterli D vitamini ve biotin almak (B vitamini)
• Düzenli ılımlı egzersiz yapmak
• Sıcak ve soğukla başa çıkmada öğrenme stratejileri
• Düzenli bir uyku takvimi olması
• Alkol ve sigarayı sınırlama veya önleme
• Stresi yönetmek ve azaltmak
MS dışındaki durumlar için uyuşukluğa ve karıncalanmaya neden olabilecek önleme stratejileri şunları içerir:
• Meyve ve sebzeler yönünden zengin, az yağlı, yüksek lifli diyet
• Sınırlayıcı tuz (sodyum) alımı
• Sağlıklı bir vücut ağırlığını ve vücut kitle indeksini (BMI) korumak
• Haftada 2,5 saat orta şiddette aerobik aktivite
• Alkol alımını sınırlamak ve sigarayı bırakmak
• Düzenli olarak sabun ve su ile el yıkama
• Yiyecekleri ya da diğer nesneleri bulaşıcı koşullara maruz kalabilecek insanlarla paylaşmaktan kaçınmak
• Aşılarla güncel kalmak
• Radyasyona maruz kalmaktan kaçınmak
• Tekrarlayan el veya bilek hareketlerini sınırlama
• B12 vitamini, D vitamini, kalsiyum ve magnezyum yönünden zengin yiyecekleri tüketmek veya takviyeler almak
• Sırt ağrısını erken tedavi etmek ve ağrıyı daha da kötüleştiren faaliyetleri sınırlamak
• Psikoterapi almak
• Stresle başa çıkma
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Uyuşma veya karıncalanma kalıcıysa veya belirgin bir neden olmadan ortaya çıkarsa veya aşağıdaki belirtilerden herhangi birine eşlik ediyorsa doktora başvurulmalıdır:
• Yorgunluk
• Görme problemleri
• Kas zayıflığı ve krampları
• Mesane ve barsak problemleri
• Ağrı
• Yoğun kaygı
• Sırt veya boyun ağrısı
• İştah azalması
Uyuşma ve karıncalanma ile belli semptomlar yaşayan insanlar acil tıbbi yardım gerekebilir. Bu semptomlar şunları içerir:
• Vücudun bir tarafında belirtiler
• Karışıklık, konuşma sorunu veya konuşma bozukluğu
• Göğüs ağrısı
• Şiddetli baş ağrısı
• Ani ateş
• Kasılmalar
• Mide bulantısı ve kusma
• Boyun Tutulması
• Işık hassaslığı
• Soluk veya sararmış cilt
• Düzensiz kalp atışı
MS dahil birçok durum uyuşukluğa ve karıncalanmaya neden olabilir. Genellikle, semptomların şiddeti, sıklığı ve yeri, nedene bağlıdır. Bazı nedenlerin tedavisi olmamasına rağmen, birçoğunun geçici, ağrısız veya evde bakımda yanıt veren semptomları vardır. Çeşitli yaşam tarzı alışkanlıkları, ilaçları ve terapi türleri semptomları azaltmaya veya önlemeye yardımcı olabilir. Açıklanamayan uyuşukluk ve karıncalanma olan kişiler mümkün olduğu kadar erken bir doktorla konuşmalıdır. Uyuşukluk ve karıncalanma ile ilgili çoğu koşul için görünüm erken tedavi ile düzelir. Örneğin, MS’i erken tedavi etmek, özellikle sakatlık olmak üzere ciddi komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Kaynakça:
cancer.org
od.nih.
orthoinfo.aaos.org
nationalmssociety.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu