Harold Clayton Urey, 29 Nisan 1893 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin İndiana şehrinin Walkerton isimli küçük bir kasabasında dünyaya gelmiştir.
Babası Samuel Clayton Urey, çiftçilik, kasaba okulunda öğretmenlik ve Peder Kilisesi’nde vaazlar veren çok yönlü üniversite mezunu aktif bir kişiliktir. Annesi Cora Rebecca Reinoehl ev hanımı ve çiftçiydi.
Harold altı yaşındayken, 1899’un Ekim ayında babası öldü ve aile maddi olarak yoksullaştı. Cora ve üç çocuğu, Indiana’daki çiftlik evinde Samuel’in annesiyle beraber yaşıyorlardı. Harold, sınırlı bir eğitim gördüğü tek odalı köy okuluna devam ediyordu. 11 yaşındayken büyükannesi öldü ve aile giderek daha da zor duruma düştü. Çiftlikte yetiştirilen soğanları satmak Harold’ın görevi olmuştu.
Harold, İndiana Kendallville’de liseye devam etti. Eğitim o dönem paralıydı ve Harold bunu babasının, çocuklarının eğitiminde kullanılmak üzere hayat sigortası poliçesinden para bırakması sebebiyle yapabiliyordu. Babası okuması gerektiğini çok önceden düşünmüştü. Harold, lisede biyoloji ve fizik derslerine ilgiliydi. Bu bölümlerdd başarılı oldu ve okulun münazara ekibine katıldı. Tüm sınıflar düzeyinde en başarılı isim olmuştu ve takma adı Profesördü. 1911 yılında liseden mezun olan 18 yaşındaki Urey, Richmond, Indiana’daki Earlham Koleji’nden eğitim sertifikası almıştır. Daha sonra İndiana’nın küçük kırsal okullarında 1914 yılında öğretmenlik yapmıştır. Üç yıl sonra, büyükbaş hayvanlarda zooloji ve kimya alanında ikinci yüksek lisans derecesi almıştır.
Amerika Birinci Dünya Savaşı’na katıldı ve Urey’in kimya becerileri çok aranmıştır. Pensilvanya’da patlayıcı üreticisi olan Barrett Kimya Şirketi’nde çalışmaya başlamıştır. Çalışmaları, geleceğinin kimyada ya da belki de biyolojik kimyada olduğuna kendisini ikna etmeye yetmiştir. 1919 yılında Urey, Montana Üniversitesi’ne kimya eğitmeni olarak geri dönmüştür. İki yıl boyunca bu görevde bulunduktan sonra 1921 yılında Berkeley Üniversitesi’ne geçiş yapmıştır. İki yıl sonra doktorasını kazanmıştı. Kimyasal bağlama alanındaki çalışmaları ile ünlü büyük fizik kimyager Gilbert Lewis’in laboratuvarında çalışmıştır.
1923 yılında Urey, Niels Bohr’un Kopenhag’daki Teorik Fizik Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmalar yürütmek üzere Danimarka’ya gitmiştir. Bohr, Nobel Fizik Ödülü’nü atomlardaki elektron enerji seviyelerinin sürekli olmadığı keşfiyle kazanmıştı. Atomun nicelenmiş olduğu ve kuantum mekaniği kullanılarak matematiksel olarak araştırıldığını belirtmiştir. Kopenhag’da oldukça verimli bir araştırma dönemi geçiren Urey, bilimsel standartların önüne geçmek için olanakları teorik kimya yerine deneysel yolla bulma kararını almıştır.
1924 yılında ABD’ye döndükten sonra, Urey, John Hopkins Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olmuştur. 1929 yılında New York’ta Columbia Üniversitesi’ne kimya profesörü olarak atanmıştır. Bohr’un hidrojen atomunun matematiksel modelini kullanan Urey, ağır hidrojen tepkimesinin normal hidrojenden nasıl farklı olacağını hesaplamıştır. 1931 yılında Urey ve yardımcısı George Murphy, hidrojen döteryumunun yeni formunu seçmişlerdi. Ve Döteryumu keşfetmiştir. Urey, 1934 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü “ağır hidrojenin keşfi” başlığı altında almıştır.
Kendisine özgü cömertlik ödülü ile ödülün birinciliğini kazansa da, ödül parasının bir kısmını buluşta önemli rol oynayan iki yardımcısıyla paylaşmıştır. (George Murphy ve Ferdinand Brickwedde)
1930’lu yıllarda Urey, küçük izotoplar bakımından zengin elementler üretmiştir. Bu tür malzemeler, biyokimyasal yolların keşfedilmesi için büyük önem taşıyordu. 1932’de Urey, Kimya Gazetesi’ni kurdu ve 1932-1940 yılları arasında gazetede editörlük yaptı.
ABD, atom bombası yapma kararı aldığında, katılacak olan bilim adamlarından biri de Harold Urey idi. Bomba yapmak için uranyum izotoplarının ayrılması gerekiyordu ve Urey’den başka hiçkimse daha fazla izotop ayrımı yapmayı bilmiyordu. 1945 yılında Urey, Chicago Üniversitesi Nükleer Araştırmalar Enstitüsü’nde Kimya Profesörü olmuştur. 1946 sonlarında, bilim insanlarının sadece izotopları zenginleştirmediğini, doğal sürecin de bunu yapabileceğini fark etmiştir. 1949 yılının başlarına kadar Urey oksijen izotop oranlarını ölçmek için hassas çalışmalar yaptı ve bu sayede milyonlarca yıl önce ortalama sıcaklıkları keşfedebilen kütle spektrometreleri kurmuştu. Bu eseri adına Urey, Amerika Jeoloji Derneği’nden Arthur Günü Madalyasını ve Jeokimya Derneği’nden Goldschmidt Madalyasını almıştır.
1956 yılında Urey, Oxford Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak İngiltere’de bir yıl geçirmek için Chicago’yu terk etmiştir. 65 yaşındayken, Chicago’daki görevinden emekliye ayrıldı ve San Diego Kaliforniya Üniversitesi’ndeki profesör ünvanını kabul etti ve orada bilim fakültesini kurmaya başladı. 77 yaşına gelene kadar bu görevini sürdürmüştür.
Harold Urey 5 Ocak 1981 tarihinde California La Jolla’da 87 yaşında ölmüştür.
Yazar: Osman Uçar