Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Heyelan Envanteri ve Tespiti

0 282

Çeşitli hazırlayıcı ve tetikleyici faktörlerden etkilenen heyelanlar, can veya mal kaybına ve çevresel bozulmaya neden olan doğal olarak tehlikeli olaylardır. Yoğun veya uzun süreli yağışlar, hızlı kar erimesi, depremler veya volkanik patlamalar gibi tetikleyen faktörler, ormansızlaşma, madencilik ve yol geliştirme için eğimlerin kesilmesi gibi insan kaynaklı tetikleyici faktörler tarafından artırılır. Heyelanlar; akma, kayma, devrilme veya düşme gibi çeşitli hareketleri içerir ve birçoğu, bu hareketlerden iki veya daha fazlasını aynı anda veya heyelanın ömrü boyunca birleştirir. Geleneksel olarak, heyelan envanter haritaları, önemli olan ancak yeterince ayrıntılı olmayan tarihi kaynaklardan, arşiv belgelerinden ve gazetelerden alınabilir, bu da nicel risk değerlendirmesini zorlaştırır.
Tarihsel olayları, duyarlılığı ve tehlike haritalama modellerinin geliştirilmesinde veya doğrulanmasında da kullanılabilen heyelan envanterini geliştirmek ve tespit tekniklerini değerlendirmek için iyi bir fırsat sunar. Bir envanter haritası, bir çalışma alanındaki heyelanları tanımlar, ayrıca çevresel faktörler arasındaki mekansal korelasyonu kurar. Heyelan oluşumunu etkili bir şekilde ölçmek için bir harita gereklidir ve bu harita da genellikle heyelanların büyüklüğü, yerleri ve hacmi (tercih edilen) konusunda bilgiler içerir. Heyelan dağılımlarının konumu hakkında bilgi sağlayan envanter haritaları, gerekli etki azaltma önlemlerinin uygulanmasına yardımcı olur, ayrıca tehlikelerinin değerlendirilmesindeki ilk adım, kapsamlı bir heyelan envanter haritasıdır.
Heyelan Envanteri ve TespitiHeyelan envanter haritalaması, kapsamlı bir tehlike ve risk analizi için çok önemli bir gereklilik olmasına rağmen, homojen olmayan mekansal dağılımları, farklı haritalama, sınıflandırma kriterleri ve yöntemlerinin kullanılması nedeniyle bu haritaların arazi yönetimi ve planlaması için kullanışlılığı oldukça sınırlıdır. Ancak, uzaktan algılanan veriler kullanılarak geliştirilen büyük ölçekli haritalar, bu sorunların ve sınırlamaların üstesinden gelebilir, böylece duyarlılık tehlikesi ve risk değerlendirmesini daha etkili hale getirebilir.
Yerinde ölçümler, uzaktan algılama verileri ve araçları kullanılarak heyelan envanterlerinin geliştirilmesi zaman alıcı ve pahalı olduğundan, envanter haritaları geliştirmenin etkili bir yolu olabilir. Yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü, gelişmiş uzaktan algılama ve mekansal analiz teknikleri, daha güvenilir envanter haritalarının geliştirilmesine olanak tanır. Envanterlerin oluşturulmasında yer alan yöntemler, çok zamanlı hava fotoğraflarının ve uzaktan algılanan görüntülerin görsel yorumunu ve jeomorfolojik alan haritalamasını, bir arada jeolojik ortam hakkında uzman bilgisini içerir. Örneğin, Harp ve ekibi heyelan envanteri için bazı önerilen haritalama kriterleri bildirmişlerdir. ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• CBS aracı, diğer mekânsal değişkenlerle ilgili olarak istatistiksel analiz için bir mekânsal harita geliştirmek için kullanılabilir,
• Dış güçler veya doğal ve antropojenik nedenler tarafından tetiklenen tüm heyelan popülasyonu, eksiksiz bir heyelan dağılımının elde edilebilmesi için haritalandırılma ve çizilmesi,
Bununla birlikte, ayrıntılı envanterler nadiren mevcuttur çünkü geçmişteki çeşitli derecelerde modifikasyonlar nedeniyle kanıtlar kaybolmuş olabilir. Öte yandan, özellikle geçmiş heyelan faaliyetleri için morfolojik göstergeler mevcutsa, yüksek çözünürlüklü tarihsel uzaktan algılama verileri kullanılarak bir envanter haritası veya veri geliştirilebilir. Guzzetti et al, Malamud ve ekibi, heyelan envanter haritaları arşiv envanterini arşivlerdeki, gazetelerdeki vb. kayıtlara dayalı olarak sınıflandırılmışlardır. Benzer şekilde Guzzetti ve ekibi heyelan envanter haritaları, sınıflandırıla bilecek jeomorfolojik envanter olarak sınıflandırılmışlardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Tarihsel envanter (daha fazla zamansal farklılaşma olmaksızın uzun bir süre boyunca heyelanın kümülatif etkisini gösteren),
• Olaya dayalı envanter (güçlü bir deprem gibi tek bir tetikleyici olayın neden olduğu toprak kaymaları),
• Mevsimsel envanter (bir aktif mevsimde tetiklenen heyelanlar) ve çok zamanlı envanter (belirli tetikleyici olaylardan bağımsız olarak uzun süreler boyunca heyelan aktivitesinin sürekli izlenmesi),
• Çok zamanlı envanter, en emek yoğun envanter türüdür ve uzamsal-zamansal bütünlük potansiyeline sahip tek envanterdir ve genellikle uzaktan algılamanın kullanılmasını gerektirir,
Heyelan Envanteri ve TespitiTarihsel envanter, geçmiş heyelan olaylarını kullanarak heyelan envanterlerini geliştiren en popüler yaklaşımdır. Yüksek uzamsal çözünürlük ve uzun vadeli uzaktan algılanan veriler, özellikle acil bir durumda hızlı haritalama ve izlemeye yardımcı olur. Mevcut yerinde bilgilere ve uzaktan algılanan verilere dayanarak, çeşitli heyelan envanterleri üretilebilir ve mümkün olduğunda tüm boyutları dâhil olmak üzere etkilenen tüm alanı kapsayan farklı ölçeklerde detaylandırılabilir. Ayrıca heyelanları tam olarak göstermek için çokgenler olarak haritalanabilir. Ek olarak birden fazla kapsam için heyelan envanter haritaları hazırlanır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Küçükten büyüğe ve bölgelerden eyaletlere veya uluslara kadar değişen alanlarda heyelan fenomeninin kapsamını belgelemek,
• Heyelan duyarlılık, tehlike ve risk değerlendirmesine yönelik bir ön adım atmak,
• Morfolojik ve jeolojik özelliklerle ilgili olarak heyelanların dağılımını, türlerini, modellerini ve şev yenilme süreçlerinin dağılımını araştırmak,
• Kitlesel israf süreçlerinin hâkim olduğu manzaraların evrimini incelemek,
• Kitlesel hareket süreçleri, yerleşimler ve yüksek kültürel değere sahip alanlar arasındaki yakın tarihli ve tarihsel ilişkileri araştırmak,
• Yağış kaynaklı heyelanların eşiklerinin çıkarılması,
Heyelan envanteri ve tespiti teknik olarak çok yakındır ve sıklıkla birbirinin yerine kullanılır. Doğrudan görsel incelemeler veya saha araştırmaları ve mümkünse yerinde ölçümler yoluyla bir envanter yapılmalıdır. Bunlar hep birlikte tespiti tanımlar, başka bir deyişle, tespit edilmeyen iyi ve etkili bir envanter yoktur. Eksiksiz ve doğru bir heyelan envanteri, heyelan tahminleri için çok önemlidir; bu nedenle, yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri analiz edilerek envanterin doğruluğu korunabilir. Sınırlarının belirlenmesi, karasal ve topoğrafya doğrulaması ve üçüncü taraf incelemesi, heyelan envanterinin doğruluğunu yorumlamadaki prosedürlerdir.
Heyelanın türü, bolluğu ve dağılımına ilişkin sistematik bilgiler halen eksiktir ve bu, heyelan türleri, paternleri, tekrarı ve şev yenilme istatistikleri hakkında temel ayrıntıların belgelenmesine yardımcı olur. Bu bilgiler, heyelana duyarlı bölgelerin belirlenmesine, potansiyel tehlikelerin ve heyelan risk değerlendirmesinin belirlenmesine yardımcı olur. Özellikle heyelanların sıklıkla meydana geldiği bölgelerde çok zamanlı envanterlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bölgeler, haritalama ve analiz için yüksek uzaysal-zamansal çözünürlük verileri ve verimli yöntemler gerektirir. Heyelan tipi, aktivite durumu, derinlik, hacim, tarih ve meydana geldiği yeri içeren bir envanter haritası, performans ve güvenilirlik analizi için hazırlayıcı faktörlerin hesaplanmasında kullanılabilir.
Geçmiş heyelanların nedenlerini analiz etmeye ve anlamaya ek olarak, heyelan tespiti gelecekteki tehlikeleri izlemek ve tahmin etmek için eşit derecede faydalıdır. Heyelan envanteri ve tespit haritaları, tanınan her bir heyelanın kapsamlı bir saha kontrolü ile entegre edilebilen farklı stereoskopik hava fotoğrafları setlerinin foto-yorumunun birleştirilmiş prosedürü kullanılarak geliştirilebilir. Saha kontrol süreci, kütle hareketi süreçleriyle ilgili ana jeomorfik unsurlar ve topografik imzalar hakkında ek bilgi edinmeyi ve bunların desen, dağılım, aktivite durumu ve eğim süreçlerinin evrimi açısından yorumlanmasını içerir. Özellikle, jeomorfolojik alan araştırması bazı konulara odaklanır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Havadan fotoğraf yorumlama ile elde edilen bilgilerin doğrulanması,
• Heyelan türlerinin ve faaliyet durumunun tanınması,
• Şev yenilmelerinde yer alan tortuların analizi,Heyelan Envanteri ve Tespiti
• Altyapı hasarlarının değerlendirilmesi,
Farklı boyut ve tipteki heyelanlar, bir envanter haritasının geliştirilmesinde kullanılabilecek heyelanların tespit edilmesini de sağlar. Bir heyelan, bilimsel çalışmalar için en güvenilir envanter haritaları biçimini geliştirmek için bir zemin kontrolü olarak saha araştırmaları ile birlikte görsel yorumlama teknikleri kullanılarak tespit edilebilir veya tanımlanabilir. Çok sayıda araştırmacı, uzaktan algılanan verileri kullanarak heyelan envanterleri geliştirmek için çalışmalar yürütmüştür. Örneğin Moosavi ve ekibi, GeoEye uzaktan algılanan verileri kullanarak bir heyelan envanter haritası üretmişlerdir ve yüksek uzamsal çözünürlüklü uydu görüntülerini kullanan tematik haritalamanın yeni bir metodoloji gerektirdiğini bulmuşlardır. Ayrıca Sun ve ekibi Geofen-1’in uzaktan algılanan verilerini, çok sayıda derenin bulunduğu karmaşık bir bölgede bir heyelan envanter haritası geliştirmek için kullanmıştır, aksi halde saha araştırmaları yoluyla zorlayıcı ve pratik olmamıştır.

Kaynakça:
researchgate.net/publication/Importance_of_Site_for_the_Mitigation_of
usgs.gov/faqs/why-study-landslides
core.ac.uk/download/pdf/234698578.pdf
dept.ru.ac.bd/geology/acad/landslide_hazard_1-35.pdf

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku