Vücutta bulunan hücrelerin sahip olduğu olağanüstü bir yaşam döngüsü mevcuttur. Temel hücre hipotezinde bahsedildiği gibi her bir hücre başka bir hücreden köken alır, belli dönemlerde kendisi gibi başka bir takım hücreler üretir ve kendisine ait bir metabolizması vardır. Yaşam döngüsünü tamamlayan hücre miadını doldurarak canlılığını yitirir.
Hücrenin yaşam döngüsünün süresi hücreye bağlı olarak değişiklik gösterir. Bağırsakların iç yüzeyini oluşturan hücreler üç gün gibi kısa bir zamanda yenilenirken bir kas ya da sinir hücresinde bu süre çok daha uzundur. Yaşam döngüsünde meydana gelen bu süre farklılıkları Go döneminin uzunluğu ile yakından alakalıdır. Hücrenin yaşam döngüsünde bulunan dönemlerin temel özellikleri şunlardır:
G0 dönemi: Normal hücre işlemlerinin sürdüğü dönemdir. Hücreden hücreye süre farklılıklar gösterebilir. Hücrenin temel bir takım işlemlerini yerine getirdiği evredir.
G1 Dönemi: Bu evrede hücre büyümesi ön plandadır. Protein sentezi hızı arttığı için bu evrede hücre organeli sayısı ikiye katlanır. Hücre döngüsünde bu evre 8 saat veya daha uzun bir süredir.
S Dönemi: Bu dönem 6 ile 8 saat arası sürer. DNA’nın kendini kopyalaması ve paketlenmesine yardımcı olan histon proteinlerinin inşası bu evrede gerçekleşir.
G2 Dönemi: İki ila beş saat arası bir zaman sürecine yayılmış olan bu dönemde temelde protein sentezlenir.
Mitoz Dönemi: İğsi, ipliksi anlamına gelen mitozun bu döneme ismini vermesinin nedeni çekirdeğin iğsi ve ipliksi görünmesidir. Vücut hücreleri içinde meydana gelen bir bölünme şekli olarak mitoz hücrenin çoğalması mantığına dayanır. Cinsiyeti belirleyen hücreler olan yumurta ve sperm hücreleri ise mayoz bölünme alanında incelenirler. Profaz, metafaz, anafaz ve telofaz dönemlerinin birbiri peşi sıra devam etmesi sürecini kapsayan mitoz dönemi 1 ila 3 saat kadar sürer. Hücrenin bu döneme kadar iki katına çıkardığı organeller ve genetik bir takım malzemeler eşit olarak ikiye bölünür. Mitozu oluşturan bu dört aşamanın sonunda genetik materyaller iki katına çıkar son iki evrede yani anafaz ve telofaz aşamalarında sitoplazma ve organeller eşit şekilde ikiye ayrılırlar.
Profaz: Bu dönemde zar parçalanır ve hücre kromozomları ipliksi yapılar ile tutulur.
Metafaz: Kardeş kromatitler sentromer denilen organellere tutunur ve çekirdeğe doğru harekete geçerler.
Anafaz: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır ve ayrılmış olan bu kromatitler karşıt kutuplara doğru yol alırlar.
Telofaz: Daha az belirgin bir hal alan ve karşı kutuplara yerleşmiş olan kromatitlerin çevresi çekirdek zarı ile örtülür, sitokinez bölünmesi sonucu iki tane yavru hücre oluşur.
Yazar: Taner Tunç