İrritabl bağırsak sendromu, diğer semptomların yanı sıra kramplar, şişkinlik, kabızlık ve ishal rahatsızlıkları ile karakterize bir bağırsak hastalığıdır. Bağırsak ve beyin arasındaki iletişim kopukluğu, irritabl bağırsak sendromunun (IBS) belirti ve semptomlarına neden olmaktadır. Bu tip bir hastalık fonksiyonel bir gastrointestinal hastalıktır. Bazı kişilerin IBS’yi neden yaşadıkları konusunda araştırmalar halen devam etmektedir. Bağırsaklarının özellikle strese veya bazı yiyeceklere karşı hassasiyet olduğu düşünülmektedir. Kadınlar, erkeklerden iki kat daha fazla IBS’ye sahiplerdir ve ayrıca 50 yaşın altındaki kişilerde daha yaygındır. Bu makalede IBS’nin semptomları ve benzer semptomlara neden olabilecek diğer koşullar hakkında bilgiler yer almaktadır.
Ağrı ve Kramplar
IBS’ye sahip kişilerin alt karın bölgesinde ağrı oluşmaktadır. Alt karın bölgesinde kramp ve kramp oluşması IBS’nin ana semptomlarından ikisidir. Bağırsaklarda aşırı duyarlılık bu belirtilere neden olmaktadır. IBS beyin ve bağırsakların birlikte nasıl çalıştığını etkiler ve bu durum bağırsaktaki kasların normal bir bağırsak hareketi için gerekenden daha fazla büzüşmesine neden olmaktadır. Aşırı bağırsak kası kasılmaları daha düşük karın ağrısı ve kramplara nedenlerindendir.
Aşırı Gaz
IBS’ye sahip kişiler aşırı gaz problemleri yaşamaktadırlar. Birkaç teori olmasına rağmen, doktorlar bunun kesin sebebini bilmemektedirler. Bir teoriye göre, IBS’in bağırsaktaki bakterilerle ilgili bir soruna neden olduğudur. Bakteriler, aşırı gaza neden olabilecek bazı toksinler oluşturmaktadır. Bir başka teoriye göre, IBS’li kişilerin bağırsaklarının gazı daha az tolere edebilmeleri ve taşımalarıdır. Bu, IBS’nin diğer kişilerden daha fazla kendini iyi hissetmelerine yol açmaktadır.
Şişkinlik
Şişkinlik IBS’in bir başka belirtisidir ve şişkinlik, bağırsakta gazın toplanmasını ifade etmektedir, bu da karnın dolu hissedilmesine ve normalden daha yuvarlak görünmesine neden olmaktadır. IBS’de aşırı gaza neden olan aynı faktörler de şişkinliğe neden olabilmektedir.
İshal
İshal, IBS’nin önemli bir belirtisidir, çünkü bağırsaktaki kaslar gereğinden fazla kasılmaktadır ve ishal kas krampları hissi ile eşlik etmektedir. Normal bağırsak hareketi oluşturmak için bağırsak ritmik bir şekilde büzülür ve gevşer. Bununla birlikte IBS’de bu ritim bozulmaktadır. IBS, bağırsak kasılmalarını hızlandırabilir veya yavaşlatabilir. Bu nedenle, IBS farklı zamanlarda hem kabızlığa hem de ishale neden olmaktadır. Diğer IBS semptomlarında olduğu gibi, bağırsakların ve diyare beyin ile nasıl iletişim kurduğuyla alakalıdır. Ayrıca bunun neden olduğunu tam olarak araştırılmamıştır.
Kabızlık
Kabızlık, kişi dışkılamada zorluk yaşadığında ortaya çıkmaktadır. Kişi deki kabızlık belirtileri aşağıdaki gibidir:
• Haftada üçten az bağırsak hareketi
• Sert, kuru veya topaklı dışkı
• Dışkı geçerken zorluk veya acı
• Eksik bağırsak hareketi hissi
Dehidrasyon, diyette stres ve lif eksikliği dâhil kabız oluşmasının birden çok sebebi vardır. IBS, bağırsaktaki kasların kasılmasını nasıl etkilediğini de kabızlığa neden olmaktadır. Kişi kabız olduğu zaman, bağırsak kasları gerektiği kadar büzülmemektedir. Kişinin spesifik semptomlarına bağlı olarak, doktor IBS tiplerine başvurabilir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• İshal ve sadece ara sıra kabız olmak
• Kabızlık ve sadece zaman zaman ishal olmak
• Bağırsakta alışkanlıklara sahip IBS, ki bu kişi düzenli olarak hem kabızlığa hem de ishalin olduğu zamanlardır.
Fermente Edilebilir Yiyeceklere Karşı Duyarlılık
Soğan veya sarımsak yemek bağırsak gazını artırabilmektedir. IBS’ye sahip kişiler fermente edilebilir oligo, monosakkaritler ve polioller (FODMAP) yiyeceklerine karşı daha duyarlıdırlar. Bunlar bağırsakta iltihaplanma veya tahrişe neden olabilecek karbonhidrat türleridir. FODMAP’lar bağırsak içine giren su miktarını artırmakta ve bağırsaktaki bakterilerin fermente olmalarına ve buda bağırsak gazının artmasına sebep olmaktadır. Kişiler, bazı yüksek FODMAP yiyeceklerinden kaçınarak IBS semptomlarını azaltabilmektedirler. Bu yüksek FODMAD yiyeceklerden bazıları aşağıdaki gibidir:
• Soğan
• Avokado
• Mercimek
• Sarımsak
• Fasulye
• Badem
• Kaju fıstığı
IBS’li birçok kişi için, FODMAP’leri yemek diğer IBS belirti ve semptomlarını tetiklemektedir. 2017yılında yapılan meta-analize göre düşük FODMAP diyetinin tüketilmesinin IBS semptomlarını iyileştirebileceği keşfedilmiştir.
Yorgunluk
IBS’nin başka bir yaygın semptomuda yorgun veya aşırı yorgun hissetmektir. Yapılan bir incelemeye göre, yorgunluk bağırsak semptomları, psikolojik sıkıntı ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesi gibi diğer IBS semptomları ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Tıp uzmanları IBS’nin bazı durumlarda yorgunluğa neden olduğunu tam olarak anlamadıkları için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Eklem Ağrısı
IBS’li kişilerin eklem ağrısı yaşama olasılığı daha yüksektir. Bilim adamları hala nedenini tam olarak bilmemektedirler, ancak vücutta artan iltihaptan dolayı kaynaklandığını düşünmektedirler. 2017 yılında yapılan bir çalışmaya göre IBS’li kişilerin temporomandibular bozukluk denilen bir çeşit eklem ağrısı riski taşıdığını tespit etmişlerdir. Bununla birlikte, bu bağlantıyı anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Stresli Hissetmek
IBS ile stres arasında güçlü bir bağlantı bulunmaktadır. Sinir sistemi bağırsakları kontrol etmektedir ve psikolojik strese cevap vermektedir. IBS ve stres arasındaki bağlantı her iki yöndedir. Stres, IBS semptomlarını kötüleştirirken fiziksel semptomları psikolojik sıkıntıya neden olmaktadır.
Beyin Bulanıklığı
IBS’nin semptomları olan bağırsak gazı ve şişkinlik de aynı zamanda beyin bulanıklığına neden olmaktadır. Beyin bulanıklığı veya bulanık düşünme, zihinsel karışıklığı, engelli yargılamayı ve dert konsantrasyonunu açıklamaktadır. Bununla birlikte, bağırsak ve beyin bulanıklılığı ile ilgili problemler arasındaki bağı tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Diğer Nedenler
Bazı IBS ve çölyak hastalığı semptomları aynıdır. Bu makalede incelenen semptomların tek açıklaması IBS değildir. Doğru tanı konması için doktora danışmak en iyisidir. Aşırı gaz veya şişkinlik yaşamak mutlaka kişinin IBS’ye sahip olduğu anlamına gelmemektedir. Yedikten kısa süre sonra başlarlarsa, ince bağırsakta bakteri üresi oluşmaktadır. Ayrıca, sık sık veya hemen ishal olmak, bazı rahatsızlıkların işareti olmaktadır. Bu hastalıklar aşağıdaki gibidir:
• Enflamatuar barsak hastalığı
• Çölyak hastalığı
• Safra asit emilim bozukluğu
• Damping sendromu
Kişi IBS tedavisi görmezse, sağlığını etkileyebilecek uzun süreli sorunu haline gelmektedir. IBS’nin belirti ve semptomlarını anlamak, bu durumu yaşayan kişiye uygun yardım alma konusunda yardımcı olunmalıdır. IBS’li kişinin durumunu yönetmesine yardımcı olmak için birçok tedavi seçeneği mevcuttur. Bunların çoğu stres ve IBS arasındaki bağlantıya odaklanmaktadır. Ayrıca doktor belirtileri hafifletmenin bir yolu olarak danışmanlık ve ilerici gevşeme teknikleri önermektedir.
Kaynakça:
nih.gov
adaa.org
gut.bmj.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu