Ulusal Multipl Skleroz Derneği’ne göre ne yazık ki, multipl skleroz için tek bir test olmadığından dolayı, teşhis gözden kaçabilir, gecikebilir ve hatta yanlış olabilir. Ancak bilgi güçtür ve iyi kullanıldığı takdirde çok erken dönemde bu hastalığın teşhis edilmesini sağlayabilir. Kadınlarda multipl skleroz belirtilerini bilmek, bir şeyin yolunda gitmediğini fark ederek harekete geçmeye ve hazırlıklı olmaya yardımcı olabilir.
Multipl Skleroz Nedir?
Multipl skleroz (MS), beyni ve omuriliği etkileyen bir merkezi sinir sistemi hastalığıdır. Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne göre, MS temel olarak beyin ve vücut arasında akan mesajları bloke ederek, genellikle görme sorunları, kas güçsüzlüğü, koordinasyon sorunları, uyuşma ve düşünme veya hafıza sorunlarına neden olur. Ulusal MS Derneği’ne göre, dünya çapında MS hastası olan 2,3 milyon kişi vardır. Hastalığın tedavisi yoktur, ancak tedaviler ve hastalığı değiştirici tedaviler semptomların ilerlemesini yavaşlatabilir veya geciktirebilir.
15 yıl teşhis edilmemek için uzun bir süre gibi görünse de, bu tamamen mümkündür, çünkü MS semptomlarının saptanması zor olabilir. NYU Langone’nin Çoklu Skleroz Kapsamlı Bakım Merkezi’nde nörologlara göre semptomların çoğu spesifik değildir, bu durum birçok semptomun yalnızca MS hastalarında görülmediği anlamına geliyor. Ancak başka hastalıklarla da ortak olabilen semptomlardan bir ya da birkaçı görülüyorsa erken dönemde bir uzmana görünmek gerekir. Bu yazıda kadınlarda başka hastalıklarla ortak görülen Ms hastalığı ile semtomları hakkında bilgiler bulunmaktadır.
MS Semptomları
Ms hastalığının teşhisinde başka hastalıklarla ortak olabilecek, ancak Ms için erken teşhise yardımcı olacak bazı belirtiler vardır. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir;
Karıncalanma
Normalde, sadece bacağa çok uzun süre baskı uyguladığında ve kan akışını geçici olarak kesildiğinde iğne batıyormuş gibi karıncalanma hissini yaşanır. Ancak kolların, bacakların, ellerin veya ayakların uyuştuğu, yanma hissinin yaşandığı veya herhangi bir yerde karıncalanma fark edilirse bu Ms belirtisi olabilir.
Kronik yorgunluk: Adet dönemine denk gelmeyen günlerde de bazı sebeplerden yorgunluk yaşanabilir. Ancak, haftalarca süren ve günlük bazda normal çalışma yeteneğini bozan ani şiddetli yorgunluk nöbetleri, MS’in omurgadaki sinirleri ve lifleri tahrip ettiğinin bir göstergesi olabilir.
Bitkinlik: MS hastalarında yorgunluklarını üst düzeydedir ve bu da basit görevleri bile zorlaştıran bir durumdur. Genellikle görülen bitkinlik hali aktiviterle orantısızdır, uyku ile rahatlamaz ve aşırı haraket edildiğinde ise daha da kötüleşir.
Adet düzensizliği ve kesilmesi: Multipl skleroz dahil olmak üzere bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalık, amenore veya kaybına neden olabilir. Arada bir adet dönemini kaçırmak önemli değildir çünkü bu stresten seyahate ve gribe kadar her şey üreme sistemini geçici olarak etkileyebilir. Fakat adetler art arda üç aydan fazla bir süre geçerse veya adet döngüsü düzensiz hale gelirse bir uzmana danışmak gerekir.
Yutkunma ve konuşma zorluğu: Ulusal MS Derneği’ne göre konuşma ve yutma ile ilgili sorunlar tipik olarak birlikte görülür. (tıbbi isimleri aslında disfaji ve dizartridir). Konuşmaya gelince, beynin hasarlı alanları konuşma kalıplarını etkileyebilir ve sesinizin kısılmasına veya daha fazla burun sesine neden olabilir. Beyin de büyük ölçüde yutmayı kontrol eder (tbh, beyin hemen hemen her şeyi kontrol eder) ve düzgün bir şekilde yutamamak kesinlikle Ms hastalığına dair bir işaret olabilir.
Denge kaybı: Bazı dönemlerde denge kaybı, sakarlık olması normaldir. Ancak Ms İnsanlar genellikle dengelerinin kötü olduğunu düşünürler. Ancak uzuvlarınızdan birinde veya her ikisinde zayıflık olması motor sinirlerinde bir sorun olduğuna dair bir işaret olabilir Bu durumda denge kaybı, tökezleme, veya sebepsiz yere sık sık düşme yaşanıyorsa bu bir Ms belirtisi olabilir ve bir uzmana görünmek gerekir.
Ruh hali değişiklikleri: Ulusal Multipl Skleroz Derneği’ne göre MS teşhisi konanların yaklaşık yüzde 60’ı veya daha fazlası bir tür bilişsel veya duygusal sıkıntı yaşamaktadır. MS hastaları, hatırlama bozukluğu, depresyonda zorluk, sinirlilik, ani ruh hali değişimleri ve kontrol edilemeyen ağlama veya kahkaha nöbetlerinden mustarip olabilir.
Duyusal sorunlar: Duyusal sorunlar, tuhaf ama yaygın bir multipl skleroz belirtisidir. Hastalar sıklıkla vücutlarının duyusal düzeyde, bir bölümden diğerine farklı hissettiğini belirtmektedir. Örneğin, gömleklerini giydiklerinde, göğsünün üzerinde kayma, midelerinin üzerinden geçmesinden farklı bir şekilde hissediyorlar. MS teşhisi konan kişilerin yarısında, genellikle istemsiz spazmlar, açıklanamayan güçsüzlük veya kaslarda sertlik ile birlikte görülen kronik ağrı vardır. Genellikle ağırlık olarak tanımlanır veya uzuv yıpranmış gibi hissedilir. Bacaklar genellikle kas ağrılarının yükünü taşıyan ilk ekstremite olmakla birlikte, sırt da tipik bir sorun bölgesidir.
Renkleri ayırt etmede güçlük: Daha önce renkleri ayırt etme konusunda iyi bir gözü olan, kişiler bu yetilerinde azalma görüyolarsa bu bir Ms belirtisi olabilir. Buna optik nörit denir ve beyindeki optik sinirlerin etrafındaki yalıtımın kaybı nedeniyle olur; bu multipl sklerozun birincil semptomlarından biridir
Körlük: MS aynı zamanda sadece bir gözde kısmi körlük, renk körlüğü, kör noktalar veya körlük olarak da ortaya çıkabilir. Bazı insanlar bunu lekeli bir kontakt lense bakmak veya bir ekrandan veya sudan bakmak olarak tanımlamaktadır. Göz hareketi sırasında ağrı veya çekme hissi ile de ilişkili olabilir. MS ile ilişkili görme problemlerinin başlangıcı genellikle yavaştır, çünkü gözlerdeki bozulma zamanla gerçekleşir. Optik nörit, bir enfeksiyon, bir vitamin eksikliği veya diğer otoimmün hastalıkların bir sonucu olarak, multipl skleroz ile ilintili olması gerekmeksizin kendi başına da ortaya çıkabilir.
Unutkanlık: En yakın sevdiğinin veya arkadaşının doğum gününü unutma, anahtarları bir haftada beş kez kaybetme ve aynı temiz çamaşırları iki kez yeniden yıkama gibi unutkanlık emareleri varsa, erken başlayan Alzheimer hastalığından şüphelenilebilir. Ancak Alzheimer genç kadınlarda oldukça nadir görülmektedir. Bunun yanında kısa süreli hafıza veya diğer bilişsel sorunlar kadınlarda MS semptomları olabilir.
Fazla idrara çıkma: İdrara çıkmanın farklı nedenleri olabilir. Ancak diğer sebebler dışlandıktan sonra özellikle yine de çok sık idrara çıkılıyorsa, bu bir multipl sklerozun ayırt edici özelliği olabilir. Bununla birlikte, idrar sıklığındaki herhangi bir büyük değişiklik kadınlarda bir MS semptomu olabilir ve çoğu zaman insanların teşhis edilme şeklidir, Bazen tam tersi de olabilir. Hatta bazen gece idrara çıkma dürtüsüyle uyanma bile görülebilir. İşlevsiz banyo alışkanlıkları ve bağırsak sorunları MS’li kişilerin yaklaşık yüzde 80’inde görülür ve idrarı tutamama genellikle kabızlık, ishal ve kontrol edilemeyen bağırsak hareketleri ile birlikte görülür.
Baş dönmesi ve mide bulantısı: 
Kadınlarda en erken MS semptomlarından biri, motor, duyu ve koordinasyon sistemlerine zarar veren sinir hasarının neden olduğu aşırı baş dönmesi veya baş dönmesidir. Bu kişiyi şaşkın, kararsız, baş dönmesi ve hatta midesinin bulanmasına neden olabilir.
İnce motor becerilerini kaybetme: MS hastalarında sıklıkla gözlemlenen ilk şeylerden biri, mesaj yazamama, cep telefonu veya tablet kullanma veya ince motor kontrolü gerektiren başka hareketleri yapamamalarıdır. Multipl skleroz ilerledikçe, sinir sisteminde lezyonlara veya hasar alanlarının oluşmasına neden olabilir. Beynin arka bölgesinde bir lezyon olursa, el becerinize zarar verebilir.
Cinsel uyarılmada güçlük: Cinsel uyarılma merkezi sinir sisteminde başlar, bu nedenle beyin, cinsel organı uyarmak ve canlandırmak için mesajlar göndermelidir. Ancak MS’te, beyin-vücut bağlantısı düzgün çalışmadığından, Ulusal MS Derneği’ne göre vücudun harekete geçmeye hazır olduğu mesajını alamayabilir. Cinsel sorunlar aslında MS’li kadınlar arasında oldukça yaygındır, kadın hastaların yüzde 72’si vajinal kuruluk ile birlikte vajinal veya klitoral bölgede azalmış duyu (veya ağrılı bir şekilde artan duyumlar) dahil olmak üzere cinsel sorunlardan etkilenir.
Sıcak-soğuk farkını ayırt edememe: Dokunulduğu zaman sıcaklık değişikliklerini algılayamamanın, MS kaynaklı sinir hasarının bir başka semptomu olduğunu belirtilmektedir. Sıklıkla bu durumu yaşayanların bir uzmana görünmesinde fayda vardır.
Multipl skleroz, lupus ile birlikte ‘büyük maskeli hastalıklardan” biri olarak kabul edilir, çünkü semptomları çok kolay başka nedenlere veya hastalıklara karıştırılabilir. Semptomlar tamamen hangi sinirlerin etkilendiğine bağlı olduğundan, iki hasta aynı belirtileri göstermeyebilir. Pek çok kadın için bu, MS’in doğru teşhisini ancak doktorları diğer her şeyi reddettikten sonra aldıkları anlamına gelir. Neyse ki, bir MRI taraması hastalığın açık “lezyonlarını” tespit edebilir, bu yüzden bunun için test yaptırmaktan çekinmemek gerekir.
Kaynakça:
https://www.womenshealthmag.com/health/a19996617/7-early-signs-of-ms-to-know-about/
https://www.healthgrades.com/right-care/womens-health/7-symptoms-women-should-never-ignore
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu