Katapleksi veya narkolepsi için tedavi yoktur. Narkolepsi semptomları (katapleksi dahil) tipik olarak birkaç ay içinde gelişir ve ömür boyu sürer. Ciddiyete bağlı olarak, katapleksi olan bazı kişiler yaşamları boyunca yalnızca bir veya iki atak geçirirken, diğerleri günde birden fazla atak yaşayabilir. Dr. Olson narkolepsinin doğru teşhis ve tedavisi olmadan katapleksi gibi semptomların tehlikeli ve “yaşamı kısıtlayıcı” olabileceğini belirtmektedir. Dr Olson, Katapleksi olan birinin gülmekten ve hatta cinsel ilişkiye girmekten kaçınmak gibi önlemler alması gerekebileceğini belirtmektedir.
Kısacası, katapleksiden etkilenen kişiler atak geçirme risklerini en aza indirgemek için davranışlarını ve aktivitelerini değiştirmeyi öğrenebilir ve birçoğu katapleksiye neden olabilecek durumlardan kaçınabilir. Harvard Tıp Okulu’na göre, bu ayarlamalar sonuçları hayatı zorlayıcı olabilir. Çünkü bu kişiler arkadaşlarıyla sosyal etkileşime girmekten veya araba kullanmaktan kaçınmak gibi yaşam kalitesini büyük ölçüde etkileyebilen davranışlar sergileyebilirler. Bununla birlikte, katapleksili narkolepsi ömür boyu süren bir durum olsa da, semptomları yönetmeye yardımcı olabilecek bazı ilaçlar ve tedavi yöntemleri vardır. Bu yazıda katapleksi için öngörülen ilaç ve tedavi yöntemleri hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Katapleksi Tedavisi İçin İlaç Seçenekleri
Katapleksi tedavisinde etkili olduğu gösterilen bazı ilaçlar vardır. Harvard Medical School, ilaçların kataplektik atakları yüzde 90 oranında azaltabileceğini veya bazı insanlarda tamamen ortadan kaldırabileceğini belirtmektedir. Phoenix, Arizona’daki Mayo Clinic College of Medicine’de psikiyatri profesörü olan Lois E. Krahn, birincil tedavi seçeneklerinin insanların gün boyunca uyanık kalmalarını ve geceleri uyumalarını sağlayan ilaçlar olduğunu söylemektedir. Narkolepsiye özel odaklanan uyku tıbbı araştırmacısına göre bu ilaçlar; Klomipramin , imipramin ve desipramin gibi trisiklik antidepresanların ve seçici serotonin geri alım inhibitörlerinin (SSRI’lar), katapleksi için yararlı olabilir.
Sakinleştirici etkisi nedeniyle geceleri alınan sodyum oksibat’ın, gündüz şiddetli uyku hali ve katapleksi ataklarının tedavisinde de etkili olduğu gösterilmiştir. Bir kişinin çok nadir katapleksi atakları varsa, tedavi olması gereksiz olabilir. Ancak sık atak geçiren (veya hayatlarını büyük ölçüde rahatsız eden) kişiler, ilaç seçeneklerini doktorlarıyla tartışmalı ve olası yan etkilerin yanı sıra potansiyel faydaları da düşünmelidir. Şiddetli katapleksi olan kişiler için, atakları kontrol etmeye yardımcı olabilecek ilaçları alabilmek, sosyal etkileşimi, güvenliği ve genel yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir.
Katapleksi için Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler![Katapleksi Tedavisinde İlaç Seçenekleri ve Alternatif Yöntemler]()
Geçmiş araştırmalara göre, kapapleksi tedavisinde ilaçlara ek olarak, bilişsel davranışçı terapi (CBT) veya davranışı iyileştirmeye yönelik öğrenme teknikleri, katapleksi de dahil olmak üzere çeşitli narkolepsi semptomlarını yönetmelerine yardımcı olabilir.
Narkolepsi için BDT teknikleri çeşitlilik gösterir, ancak hastaların kataplektik ataklarını tetikleyen koşulları ve duyguları tanımalarına yardımcı olmayı ve onlara bir atağın oluşmasını önleyecek şekillerde nasıl tepki vereceklerini öğretmeyi içerebilir. Başka bir potansiyel BDT tekniği, uyaran doygunluğu olarak bilinir; hastanın, etkisi kayboluncaya kadar kataplektik atakları tetikleyen tetiğe tekrar tekrar maruz kaldığı bir prosedür. Bununla birlikte, çoğu çalışma diğer uyku bozuklukları için BDT’ye bakmıştır ve narkolepsi için BDT’nin uygulanması hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Danışmanlık ve destek grupları, narkolepsili kişilerin katapleksi gibi semptomları yönetmeye yardımcı olacak başa çıkma stratejilerini öğrenmelerine de yardımcı olabilir.
Katapleksi Semptomlarının Önlenmesi ve Yönetilmesi
Harvard Tıp Okulu’na göre, ilaçlar genellikle katapleksiyi önlemenin en etkili yoludur, ancak diğer stratejiler de yardımcı olabilir. Bu stratejiler şu şekilde sıralanabilir;
Yeterince uyumak veya stratejik şekerlemeler planlamak
Uykusuz kalındığında kataplektik atak yaşama olasılığı daha yüksek olabilir. Dr. Krahn, “Birisi yorgunsa, duygusal bir tetikleyiciye karşı daha savunmasızdır, bu nedenle iyi dinlenmek önemlidir” şeklinde açıklamaktadır. Kişi iyi bir gece uykusu alınamıyorsa veya gündüz aşırı uykululuktan rahatsızsa, kendisini en uykulu hissettiği zamanlarda kısa, programlı şekerlemeler yapmaya çalışmalıdır. Bu uykuların çok uzun olması gerekmez, narkolepsisi olan bir kişi 20 dakikalık bir şekerlemeden yararlanabilir.
Düzenli hareket etmek ve yürüyüş yapmak
Uzmanlara göre düzenli fiziksel aktivite, gündüz uykululuk halinden uzak kalmaya yarar sağlayabilir, böylelikle katapleksinin önlenmesine ve yönetilmesine de yardımcı olur. Bu nedenle, kişinin uykusu gelmeye başlarsa ve hızlı bir şekerleme yapabilecek koşulları yoksa, yürüyüşe çıkmalıdır.
Aile ve arkadaşlarından yardım almak
Katapleksi belirli durumlarda güçlü duygulardan tetiklenbilir. Bu yüzden katapleksi teşhisi konum birinin öfke, üzüntü, aşırı sevinç ve heyecan gibi güçlü duygulardan kaçınması önlemede en etkili yollardan biridir. Bunu yaparken çevresindeki yakın kişilerden yardım alması daha etkili bir şekilde kaşınmasına yardımcı olabilir.
Katapleksi Komplikasyonları
Katapleksi’nin daha yaygın komplikasyonlarından biri fiziksel zarardır. Katapleksi, araba sürerken, yemek pişirirken veya makine kullanırken meydana gelirse, kişi kendisine veya başkalarına zarar verebilir. Stat Pearls’e göre şiddetli saldırılar, beyin dokusu ve kafatası (kafa içi kanama olarak da bilinir) arasında kanama gibi kafa travmasına da neden olabilir. Katapleksi, ilişkilere ve günlük yaşama da müdahale edebilir. Birçok saldırı öfke ve neşe gibi yoğun duygular tarafından tetiklendiğinden, katapleksi olan kişiler duygusal etkileşimlerden çekilebilir veya sosyal durumlardan kaçınabilir.
Katapleksi Ne Kadar Yaygındır?![Katapleksi Tedavisinde İlaç Seçenekleri ve Alternatif Yöntemler]()
Cleveland Clinic’e göre yaklaşık 70 milyon Amerikalı uykusuzluk, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu ve narkolepsi gibi uyku bozukluklarından muzdariptir. Narkolepsi, erkeklerde ve kadınlarda eşit olarak ortaya çıkar ve Amerika Birleşik Devletleri’nde kabaca 200.000 kişiden 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir, bu da dünya çapında yaklaşık 200.000 Amerikalı ve 3 milyon kişiye eşittir.
Harvard Tıp Okulu’na göre, narkolepsili tüm insanların yaklaşık yarısında katapleksi de vardır. Bununla birlikte, narkolepsi genellikle tanınmadığından veya yanlış teşhis edildiğinden, gerçek sayı daha yüksek olabilir. Narkolepsi semptomları (katapleksi dahil) her yaşta ortaya çıkabilir, ancak tipik olarak çocukluk, ergenlik veya genç erişkinlik döneminde (7 ila 25 yaş) başlar. Semptomlar birkaç ay boyunca gelişerek bir ömür boyu sürecektir.
Katapleksi ile İlgili Koşullar
Aşağıdaki durumlar katapleksiye neden olabilir ve katapleksi ile ilişkilendirilebilir:
• Narkolepsi: Bu, beynin uyku-uyanıklık döngülerini etkileyen kronik bir nörolojik bozukluktur.
• Aşırı Gündüz Uykusu (EDS): Narkolepsinin en belirgin semptomlarından biri, önceki gece ne kadar uyumuş olunsa dahi, gündüz aşırı uyku hali veya aşırı uyku ihtiyacıdır. Bazı insanların uykuluyken kataplektik atak geçirme olasılığı daha yüksektir.
• Uyku Felci: Bu yaygın narkolepsi semptomu, uyku sırasında ortaya çıkması dışında katapleksiyi andırır.
Kaynakça:
https://www.healthline.com/health/cataplexy
https://www.researchgate.net/publication/257755619_Current_and_Emerging_Options_for_the_Drug_Treatment_of_Narcolepsy
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu