Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Kemik İliği Nakli ve Türleri

0 415

Kemik iliği, kalça ve uyluk kemikleri de dâhil olmak üzere vücuttaki bazı kemiklerin içindeki süngerimsi dokudur. Kemik iliği, kök hücre adı verilen olgunlaşmamış hücreleri içermektedir. Lösemi ve lenfoma, orak hücreli anemi ve diğer hayatı tehdit eden hastalıklar gibi kan kanserli birçok kişi, hayatta kalmak için kemik iliğine veya kordon kanı nakline ihtiyaç duymaktadır. Çünkü yaşamak için sağlıklı kemik iliği ve kan hücrelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Hastalık kemik iliğini bundan böyle etkin bir şekilde işlemeyecek şekilde etkilediğinde, ilik veya kordon kanı nakli en iyi tedavi seçeneğidir. Hatta bazı hastalar için tek potansiyel tedavi kemik iliği naklidir. Kemik iliği ile ilgili bazı önemli noktalar aşağıdaki gibidir.
• Kemik iliği, beyaz kan hücreleri ve trombositlerin yanı sıra her gün 200 milyar yeni kırmızı kan hücresi üretmektedir.
• Kemik iliği mezenkimal ve hematopoetik kök hücreler içermektedir.
• Her yıl yaklaşık olarak 10 bin kişide kemik iliği nakli gereken hastalıklar teşhis edilmektedir.
• Bazı hastalıklar kemik iliği için bir tehdit oluşturmaktadır ve kemik iliğinin kök hücreleri temel hücrelere dönüştürmesini engellemektedir.
Kemik iliği kemik merkezlerini, jelatinimsi, medulul boşlukları dolduran yumuşak dokulardır. Miyeloid doku olarak bilinen kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği veya yağlı doku olarak bilinen iki çeşit kemik iliği türü vardır. Hem kırmızı hem de sarı kemik iliğini gösteren uzun kemik kesitidir. Her iki tip kemik iliği de kan damarları ve kılcal damarlarla zenginleştirilmiştir. Kemik iliği her gün 200 milyardan fazla yeni kan hücresi oluşturmaktadır. Ve vücuttaki çoğu kan hücresi kemik iliğindeki hücrelerden gelişmektedir.

Kemik İliği Nakilleri

Kemik İliği Nakli ve TürleriKemik iliği nakli çeşitli nedenlerden dolayı kullanılmaktadır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
• Hastalıklı, işlevsiz kemik iliğinin sağlıklı çalışan kemik iliği ile yerini almaktadır. Lösemi, aplastik anemi ve orak hücreli anemi gibi durumlar için kullanılmaktadır.
• Kemoterapi veya radyasyonla öldürülmeyen mevcut, artık lösemi veya diğer kanserler ile savaşacak yeni bir bağışıklık sistemini yeniden oluşturmaktadır.
• Kemik iliğinin yerini almaktadır ve bir maligniteyi tedavi etmek için yüksek dozda kemoterapi veya radyasyon verildikten sonra normal işlevini eski haline getirmektedir.
• Hurler sendromu ve adrenolökodistrofi gibi genetik hastalık sürecinin daha fazla zarar görmesini önlemek için kemik iliğinin genetik olarak sağlıklı, işlevsel kemik iliğinin yerini almaktadır.
Kök hücreler temel olarak dört yerde bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Embriyo
• Kemik iliği
• Periferik kan, vücuttaki kan damarlarında
• Göbek kordonunda ve doğumdan sonra toplanan kordon kanı
Transplantasyon için kök hücreler, fetus hariç bunlardan herhangi birinden elde edilmektedir. Hematopoetik kök hücre nakli, kemik iliği, periferik kan veya göbek kordon kanından toplanan kök hücrelerin intravenöz infüzyonunu içermektedir. Bu, kemik iliği veya bağışıklık sistemi hasar görmüş veya kusurlu olan hastalarda hematopoetik işlevi yeniden oluşturmak için kullanılmaktadır.
Dünya Çapında Kan ve İlik Nakil Ağının ilk raporuna göre, her yıl 50.000’den fazla ilk hematopoetik kök hücre nakli prosedürü, 28.000 otolog nakil prosedürü ve 21.000 allojenik nakil prosedürü yapılmaktadır. Bu sayı yıllık yüzde 10 ila 20 artmaya devam etmektedir. Organ tahribatı, enfeksiyon ve ağır, akut grefte karşı konakçı hastalıkta (GVHD) azalma, sonuçların iyileşmesine katkıda bulunmaktadır. Hematolojik malignite açısından otolog hematopoetik kök hücre transplantasyonundan (HSCT) en az 2 yıl sonra sağ kalan 854 hastanın bir çalışmasında,% 68,8’i transplantasyondan 10 yıl sonra hala hayatta kaldığı gözlemlenmiştir. Kemik iliği nakli, kemik iliğinin lösemi gibi çalışma yeteneğini tehdit eden durumlar için lider tedavi yöntemidir. Nakil, vücudun kan hücreleri üretme kapasitesini arttırmaya ve sayıları normal seviyelere getirmeye yardımcı olmaktadır.
Kemik iliği nakli ile tedavi edilebilecek hastalıklar, hem kanserli hem de kanserli olmayan hastalıkları içermektedir. Kanserli hastalıklar kan hücrelerini içermektedir veya spesifik olarak içermeyebilmektedir, ancak kanser tedavisi vücudun yeni kan hücreleri üretme yeteneğini tahrip etmektedir. Kanserli kişi normalde nakil işleminden önce kemoterapiye tabi tutulmaktadır ve bu, tehlikedeki iliği ortadan kaldırmaktadır. Çoğu durumda yakın aile üyesi eşleşen bir donör bulunmaktadır ve daha sonra kemik iliği toplanarak nakli için hazırlanmaktadır.

Kemik İliği Nakli Tipleri

Kemik iliği nakli tipleri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Otolog nakil: Hastalar kemik iliğini yenilemek için periferik veya kordon kanlarından alınan kendi kök hücreleri alınarak yapılan nakil türü
Syngenik nakli: Hastalar aynı ikizden kök hücre alınarak yapılan nakil türü
Allojenik nakil: Hastalar, kardeşlerinden, ebeveynlerinden veya alakasız bir donörden eşleşen kök hücreler alınarak yapılan nakil türü
Haploidentical transplantation: HLA aynı eş donörü olmayan hastaların yaklaşık % 70’i için tedavi seçeneğidir.
Göbek kordonu kanı: Bir tür allojenik nakildir. Kök hücreler doğumdan hemen sonra yeni doğmuş bebeğin göbek kordonundan çıkarılmaktadır. Kök hücreler nakil için gerekli olana kadar dondurularak saklanmaktadır. Göbek kordonu kan hücreleri çok olgunlaşmamıştır, bu nedenle eşleştirmeye daha az ihtiyaç vardır, ancak kan sayımlarının iyileşmesi daha uzun sürmektedir.

Doku Tipi

Kemik İliği Nakli ve TürleriKişinin doku tipi, vücut hücrelerinin çoğunun yüzeyindeki lökosit antijeninin (HLA) tipi olarak tanımlanmaktadır. HLA, hücrenin vücuda ait olup olmadığını belirlemek için vücudun kullandığı bir protein veya markerdir. Doku tipinin uyumlu olup olmadığını kontrol etmek için doktorlar, vericinin ve alıcının kan hücrelerinin yüzeyinde kaç tane protein eşleştiğini değerlendirmektedirler. Milyonlarca farklı doku türü vardır, ancak bazıları diğerlerinden daha yaygındır. Doku tipi genlerden gelmektedir ve tipler her bir ebeveynden çocuklarına aktarılmaktadır. Bu, bir akrabanın eşleşen bir doku tipine sahip olma ihtimalinin daha yüksek olacağı anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, aile üyelerinden uygun kemik iliği donörü bulunamazsa, doktorlar kemik iliği verici sicilinde uyumlu doku tipi olan birini bulmaya çalışmaktadır.
Kemik iliği nakil öncesi ve yapılan işlemler aşağıdaki gibidir:
• Nakil türünün belirlenmesi
• Hücrelerin ne kadar yakın eşleştiği
• Hastanın ne tür bir hastalığı olduğu
• Hastanın yaşı ve genel sağlık durumu
• Nakil öncesi kullanılan kemoterapi veya radyasyon tedavisinin türü ve dozu
• Herhangi bir komplikasyon olup olmadığı
Durumu stabil veya remisyonda olan hasta, daha sonraki aşamada nakli olan veya tekrarlanan hastalığı olan birine kıyasla daha iyi sonuç elde etme şansına sahiptir. Genç yaşta ki hastaların nakil zamanında şansları daha fazladır. Malign olmayan hastalıklar için nakiller, donörün eşleşmiş kardeş olması durumunda hayatta kalma oranı yüzde 70 ila 90’dır, donörün ilgisiz olması durumunda yüzde 36 ila 65 oranında olmak üzere daha olumlu sonuçlara sahip olma eğilimindedir. Akut lösemi için nakil sırasında remisyonda nakil donör ilişkili ise yüzde 55 ila 68 ve donör ilgisiz ise yüzde 26 ila 50 hayatta kalma oranlarına sahiptir. Kemik iliği nakli tamamen veya kısmen hastalığı tedavi edebilmektedir. Nakil başarılı olursa, bireyler kendilerini yeterince iyi hissettiklerinde en normal aktivitelere dönebilmektedirler ve tam iyileşme normalde bir yıl kadar sürmektedir.

Kaynakça:
cancer.net
hopkinsmedicine.org
narayanahealth.org
cancerresearchuk.org

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku