Kromatografi geçen yüzyılın başında Rus botanikçi Mikhail Tsweet tarafından bulunmuştur. Tsweet bitki pigmentlerini ayırmak için,çözeltileri kalsiyum karbonat içeren bir kolondan geçirerek kolorofil ve ksantofilleri ayırmıştır. Ayrılan pigmentler kolonda renkli bantlar şeklinde görüldüğü için, Yunanca renk anlamına gelen chroma ve yazmak anlamına gelen graphein sözcüklerini birleştirerek, bu tekniğe kromatografi adını vermiştir.
Kromatografi bir ayırma tekniğidir. Örnek içerisindeki bileşenler bireysel olarak ayrılarak kantitatif olarak belirlenir. Kromatografide ayrılacak bileşenler iki faz (sabit faz ve hareketli faz) arasında dağılıma uğrar.Bu fazlardan birini geniş bir yüzey alanına yayılmış sabit bir yatak oluştururken, diğer faz hareketli olup, sabit fazın üzerinden akarak ilerler.Bu iki faz birbiriyle temas halinde olup, karışmazlar. Bir karışımdaki bileşenlerin her türlü fiziksel ve kimyasal özellikleri ne kadar farklı olursa, söz konusu karışım o kadar iyi ayrılabilir. Sistemde en az alıkonan bileşen önce taşınır, daha kuvvetle tutulan bileşen ise daha geç çıkar.Sabit faz katı veya sıvı olabilir. Hareketli faz da gaz veya sıvı halde bulunabilir.
Kromatografide temel olarak iki ayrım tekniği vardır:
1. Adsorbsiyon kromatografisi
2. Partisyon kromatografisi
Sabit fazın katı olması durumunda adsorbsiyon kromatografisi;sabit fazın bir sıvı olması durumunda ise partisyon kromatografisi söz konusudur.
1.Adsorpsiyon kromatografisi:
Adsorpsiyon kromatografisi,çözeltide bulunan maddelerin katı tanecikler üzerinde seçimli adsorbsiyonuna dayanır. Katı sabit faz yüzeyinde absorbe edilen bileşikler bir süre burada tutulur. Daha
sonra bu maddeler tekrar hareketli faza (sıvı veya gaz) geçerler (desorbsiyon).
2.Partisyon kromatografisi:
Burada sabit faz,katı bir destek madde üzerine kaplanmış bir sıvıdır; hareketli faz ise sıvı veya gaz olabilir. Partisyon kromatografisinde maddeler hareketli ve sabit fazlar arasında dağılmaya uğrar.
Nerst yasasına göre;
1.Birbirinde tam çözünmeyen iki sıvı faz ile dengede bulunan çözünmüş bir madde,bu iki faz arasında sabit bir oranda dağılmaya uğrar. Dağılma oranı ideal durumlarda, çözücü sistemleri hariç,yalnız sıcaklık ve basınca bağlı olup, genellikle çözünmüş madde konsantrasyonuna bağlı değildir.
2.İki faz içinde çeşitli maddeler çözünmüş ise, bir tür madde, sanki diğer türler yokmuş gibi dağılmaya uğrar.
Yazar:GÜlÇİn AkkoÇ