Kronik sorunlarla yaşayan hastalar için yaygın olarak önerilen sanat terapisi aslında bir zihin-beden terapisidir. Çeşitli araştırmalar, sanat terapisinin, travma sonrası stres bozukluğu da dahil olmak üzere, kronik ağrı, kanser ve diğer kronik hastalıklar gibi sağlık sorunları ile uzun süre mücadele eden hastalar için faydalar sağlayabileceğini göstermektedir. Yüzyılı aşkın bir süredir klinik olarak kullanılan sanat terapisi, duygusal, zihinsel ve fiziksel refahı desteklemek için yaratıcı ifadeyi kullanır. Sanat terapistleri, psikoloji, ruh sağlığı danışmanlığı ve görsel sanatlar alanlarında eğitim almış yüksek lisans düzeyindeki klinisyenlerdir. Bu terapistlere göre sanat terapisi, kelimelerle kolayca ifade edilemeyen duyguları ve deneyimleri ifade etmenin bir yolunu sağlayan bütünleştirici bir psikoterapi türüdür. Özel olarak eğitilmiş bir sanat terapisti tarafından kolaylaştırılan aktif sanat yapımı ve yaratıcı süreç sayesinde insanlar çatışmalarını, endişelerini ve sıkıntılarını azaltabilir ve duygusal dayanıklılık geliştirebilir. Danışanın ihtiyaçlarına bağlı olarak uzun ya da kısa süreli olabilen sanat terapisi hastaneler, ruh sağlığı ve rehabilitasyon klinikleri, okullar ve toplum kuruluşları gibi çeşitli ortamlarda her yaştan bireye sunulmaktadır. Sanat terapisi resim, çizim, kolaj, heykel, fotoğrafçılık, dans veya şarkı söyleme gibi yaygın yöntemlerden örgü, yemek pişirme veya meditasyon gibi daha değişik ilgi alanlarına kadar çeşitli ortamlar aracılığıyla şekillenebilir. Farklı çeşitlerdeki sanat malzemeleri, bir kişinin kontrolü ele geçirmesine veya mutlu bir şekilde ve kasıtlı olarak kontrolü kaybetmesine izin verir. Renkli kalemlerle veya kurşun kalemle çalışmak, katılımcıların hareketlerini kontrol etmelerini sağlarken, diğer malzemeler onları malzemeyle oynamaları ve tanımlanabilen veya serbest biçimli şekiller veya görüntüler oluşturma konusunda özgür kılar.
Sanat terapisinin güzelliği bunu herkesin yapabilmesidir. Bununla birlikte zaman ve deneyim gerektirebilecek doğru ortamı bulmak önemlidir. Bir sanat terapisti veya klinisyenle çalışmak, hastaların hangi yaratıcı yöntemlerin kendilerine hitap ettiğini keşfetmelerine yardımcı olabilir. Hastaların katılmak için önceden sanatsal deneyime ihtiyacı yoktur ancak kişinin kendi yaratıcılığını keşfetme arzusu, pratik yapmak için bir sanat aracı seçerken yardımcı olabilir. Genellikle seanslar haftalıktır ve 30 ila 60 dakika sürer. Uzunluk ve sayı ihtiyaca göre değişebilir. Oturumlar genellikle ilk başta bireysel olsa da insanların deneyimlerini başkalarıyla paylaşma şansı sunan bir grup destek ortamında da gerçekleştirilebilir.
Sanat Terapisi Ağrı Yönetimini Kolaylaştırır
Kronik hastalıklarda yaşanabilen ağrılar bireyin fizyolojik, psikolojik ve sosyal işlevlerini etkileyen çok boyutlu bir deneyimlerdir. Ağrı, vücudun iyileşme kabiliyetinin ötesinde devam ettiğinde ve kronik hale geldiğinde stres nedeniyle ağrı algısı şiddetlenebilir, uzayabilir ve keskinliği artabilir. Sanat terapisi, ağrı kesici ilaçlara duyulan ihtiyacın yerini almaz fakat etkili bir tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Zihinsel dikkati ağrılı uyarandan uzaklaştırarak ağrı algısının ve kronik ağrı semptomlarının azalmasına, hastaların kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olur. Bu sadece bir dikkat dağıtma değil, aynı zamanda kişiye nasıl rahatlayacağını ve ruh halini nasıl değiştireceğini öğretmenin bir yoludur, böylece ağrılar duygusal durumu kontrol etmez. Belki de buna en iyi örnek Frida Kahlo’dur. Hayatı birkaç faktörden kaynaklanan kronik ağrılarla geçmiştir. Doğuştan spina bifida olan Kahlo 6 yaşındayken alt uzuvlarında asimetri olmasına neden olan bir çocuk felcine yakalanmış ve 18 yaşında iken okuldan evine dönmek için bindiği otobüs bir tramvayla çarpışmış, ağır yaralanmış, bir demir çubuk sol kalçasına saplanıp leğen kemiğini delerek çıkmıştır. Bu kaza sırasında köprücük kemiği, omurgası, omzu, ayak ve bacağı da kırılmıştır. Böylece, iyileşmesi için 35 kadar operasyon geçirmiş, aylar boyunca korse takmak zorunda kalmış, kronik ağrılarla savaşmıştır. Rahmine saplanan demir çubuk nedeniyle çocuk sahibi olması da olanaksızlaşmıştır. Kahlo bu süreçte resim yapmaya sığınmış, resimlerinde insan vücudunun parçalanmışlığı ve yaşadığı acının fizikselliği işlenmiştir. Kırık sütun adıyla bilinen tablo Kahlo’nun yaptığı resimler arasındaki yürekleri en çok burkan ve en etkileyici olanıdır. Bu tabloda kendisini metal ve deri sırt desteğinin içinde, göğsü yarılmış ve omurgası ortaya çıkmış şekilde göstermektedir. Resimde derisine gömülü tırnaklar ve gözlerinden akan yaşlar da dikkat çekmektedir.
Sanat yapmak kronik ağrıyı azaltmaya yardımcı olması bakımından iyileştirici ve değerlidir. Sanat dönüştürücüdür, kalpleri, zihni ve ruhları meşgul eder. Yaratıcı ifade, bakış açılarını değiştirmeye yardımcı olarak refahı artırma gücüne sahiptir. Sanatın bedenler üzerinde kan basıncını düşürmek, bağışıklık sistemlerini güçlendirmek, beyin bilişselliğini geliştirmek, enflamasyonla (iltihaplanmayla) mücadele, ağrıyı azaltmak gibi güçlü fizyolojik etkileri olabilir. Sanat yapmak, vücudun ağrı sinyallerini alan sinir hücrelerini bloke edebilen, esasen ağrıyı körelten, vücudun doğal ağrı kesicileri olan endorfinleri serbest bırakmasına yardımcı olabilir.
Sanat, Duyguların İfadesini ve iletişimi Sağlar
Tıpta, terapötik süreci çoğunlukla terapist başlatır. Sanat terapisi, hastane dışındaki dünyaya açılan bir pencere olabilir ve bir hastanın sesinin ailesi ve tıbbi ekip tarafından duyulmasına yardımcı olmanın değerli bir yol olabilir. Bireyler sanatla ilgilenirken dikkatini sanat malzemelerine verebilir. Hasta bireyler eğer bir çocuksa nasıl hissettiklerini sözle ifade etmekte zorlanırlar. Bu nedenle duygularını çizimler, resimler, eskizler ve karalamalar yoluyla ifade etmeye teşvik edilirler. Yaratıcı sanat ifadesine katılımlar hastaların stres ve endişe ile başa çıkmalarına yardımcı olur. Sanat terapisi kronik hastaların hastalıkla savaşlarına sıklıkla eşlik eden zihinsel ve duygusal stresle başa çıkmalarını, acılarını bir süreliğine de olsa unutmalarını ve rahatlamalarını sağlar. Sanat hastalara bir kontrol ve hâkimiyet duygusu verir. Sanat terapisi, bir karar verme ve kontrol duygusu yaratma fırsatı verdiği için hasta ve aileleri için özgürleştirici olabilir. Sanat terapisinde akıl ve beden birlikte çalışır, bireyler ne çizeceklerine veya boyayacaklarına, hangi renkleri seçeceklerine ve hatta etkinliğin sonunda nihai ürünü saklamak mı yoksa atmak mı istediklerine karar vermekte özgürdürler.
Sanat Yapmak Kişiyi Değiştirir
Bir sanatla uğraşmak kişinin dünyayı nasıl gördüğünü değiştirir. Ayrıntılar fark edilir, kişi daha meraklı olur, hem iç dünyayla hem de etrafındaki dünyayla meşgul olur. Bu sanatçı zihniyeti, aktif olarak yaratmadığı zamanlarda bile kişiyle kalır. Sıradan nesnelere bakılır ve o öğelerin sanat yapmak için nasıl kullanılabileceği düşünülür. Yaprakların düştüğü görülür ve bu hareketin kâğıt üzerinde nasıl tasvir edilebileceğine kafa yorulur. Diğer sanat eserlerine hayranlık duyulur ve kişi sanatsal dili deşifre etmeye çalışır. Kısacası sanat yapmak kişilere hayatın aktif katılımcıları olduğunu hatırlatır. Kişiler bazen kronik hastalık sanki üzerlerinde etki ediyormuş, seçimlerini sınırlandırıyormuş, canlılıklarını susturuyormuş gibi hissedebilir. Sanat yapmak bu kısıtlamaları geri iterek, failliğin ve neşenin geri kazanılmasına yardımcı olur.
Sağlık Çalışanları Da Sanattan Yararlanmalıdır
Sağlık hizmeti veren kişiler hastaları dikkatlice dinlemeli, yakından bakmalı ve empati kurmalıdır. Sağlayıcılar sürekli olarak karmaşık durumlarda gezinir ve nadiren geri adım atmak, davranışlarının hastanın bakımının sonucunu nasıl etkilediğini analiz etmek için zaman bulurlar. Sağlık hizmeti sağlayıcıları sanatla daha fazla zaman geçirerek empati, gözlem, iletişim ve ön yargıları yenmek gibi temel yeterliliklerini geliştirebilirler. İster sanat eseri yaratmak ister bir galeriyi ziyaret etmek olsun, sağlık alanında hizmet sağlayıcıların da kendilerini merkeze almak, zihinsel ve fiziksel alanlarını yenilemek için zaman ayırmaları çok önemlidir.
Terapiler Etkileyici Şifa Biçimleridir
Tıbbi bakım hastaların hayatta kalması için çok önemlidir fakat duygusal esenlikle ilgilenmek de aynı derecede önemlidir. Terapiler kronik sağlık sorunları olan insanların yaşamlarında fark yaratmakta, duyguların keşfedilmesine, duygusal çatışmaları uzlaştırılmasına ve öz farkındalık geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Örneğin, müzikle ilgilenmek, şarkı söylemek geleneksel konuşma terapisi yoluyla duygularını ifade etmekte zorlananlar için bir iletişim çıkışı sağlayarak psikolojik ve davranışsal ihtiyaçlara hitap eder. Sanat terapisi dışında etkileyici başka şifa biçimleri de bulunmaktadır. Bir evcil hayvanı sahiplenmek depresyon ve anksiyete ile mücadele eden insanlara rahatlık, dostluk ve mutluluk sağlayabilir. Çiftler ve aileler, kronik bir durumla başa çıkma stresini hafifletmeye yardımcı olmak için bir evlilik veya aile danışmanı aracılığıyla destekten yararlanabilir. Kendini benzer duyguları paylaşan başkalarına ifade etmek, insanlarla bağlantı kurmanın harika bir yoludur. Bireyler bir topluluk, grup veya çevrim içi destek forumu aracılığıyla bir tartışmaya katılma, fikir alışverişi yapma, destek alma yolunu da seçebilir.
Kaynakça:
https://nursing.usc.edu/blog/abstract-healing-art-therapy-chronic-conditions/
https://carolinaspaininstitute.com/art-therapy/
https://patient.practicalpainmanagement.com/treatments/alternative/art-therapy-chronic-pain
https://www.dnbiyomed.com/blogoku/sanat-terapisinin-iyilestirici-gucu-831
https://moodisthastanesi.com/tr/tani-ve-tedavi-yontemleri/tedavi-yontemleri/art-terapi/
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ