Ordu`nun Ünye, Mesudiye, Gürgentepe, Perşembe, Gölköy ilçelerindeki doğal mağaralar, geniş, büyük ve upuzun kaya kütlelerinin içindeki gizemli estetik dünyanın ortak adıdır. İnsanların savunma, sığınma, vb. amaçlarla tarih boyunca kayaların altına yontma ve tünel açma yöntemiyle küçük şehirler kurmuş olmaları, cidden hayret ve hatta dehşet verici bir serüvendir. Çünkü buralarda, yer üstündeki gibi rahat bir yaşam ortamı tesis etmek mümkün değildir. Fakat zorunluluk zaman zaman değişik dönemlerde insanoğlunu yerin altında odalar, galeriler, havuzlar, havalandırma sistemleri kurmaya mecbur etmiştir. Böylece, insan kaya oluşumları arasında kaçınılmaz bir ilişki hep süregelmiştir.
İşte bunun bir örneği olan Fatsa ilçesindeki Cıngırt Kaya kütlesi, Farnaklar döneminden kalma, çok önemli bir insan yerleşmesidir. Kayaların içinde oyulmuş dehlizler, kaya mezarları, yer altı odaları ile burası sadece doğal çevre olarak değil, aynı zamanda arkeolojik bir alan olarak da dikkati çeker.Kayaların zirveleri, kimi zamanlar, haberleşme işlevi de görmüştür. Yerleşmeler arası haberleşme noktaları olarak yüksek kaya doruklarının seçilmesi, elbette bir tesadüf sonucu değil, bilinçli olarak düşünülmüş bir sistemdir.Tarihsel süreç içinde, en yüksek kaya kütlesini (doğal kale) ele geçiren kavim veya topluluk, yörenin yönetiminde tek söz sahibi olmaktaydı. Önceki asırlarda çevrede egemenlik kurmanın yolu, tarassut ve hakimiyet için zorunlu olarak doğal kaleleri hakimiyet altında tutmaktan geçmekteydi.Bu nedenle tarihte kavimler, topluluklar, heybetli ve yüksek kaya zirvelerini, geleceklerinin garantisi bağlamında hem bir yerleşme yeri, hem de emniyetli yaşam ortamı olarak kabul ettikleri için, bu muhteşem kaya oluşumlar nice savaşlara mekanlık da yapmıştır.Geniş, yüksek ve haşmetli kaya oluşumları, tabiatın düzen ve dengesinde çok hayati işlevleri de görmektedir. Fakat, bu bahis, ayrı bir inceleme ve araştırma konusudur.
Yazar:Enes Eker