Psikolojinin Türkiye’de Gelişimi

Psikolojinin ülkemizdeki gelişimine baktığımızda üç temel bölümde ele alınır. Bunlar;

a) Tanzimata Kadar Olan Dönem
b) Tanzimat Sonrası gelişmeler
c) Ülkemizde Bilimsel Psikolojinin Kurulması

A) Tanzimata Kadar Olan Dönem:

Bu dönemde daha çok ruh, dinginlik, mutluluk gibi dolaylı konular üzerinden psikolojik çalışmalar yapılmıştır. Özellikle Farabi, Gazali, İbn-i Sina gibi Türk filozoflarının aynı zamanda psikolojiyle de ilgilendiği görülmektedir. Gazali’nin kalp gözü kavramı ve Farabi’ nin mutlak güç olan Tanrı ve ruh üzerine yaptığı çalışmalar dolaylı olarak psikolojinin alanına girmiştir.

B) Tanimat Sonrası Gelişmeler:

Batı ile etkileşimin artmasıyla beraber psikolojik çalışmalara verilen önem de artmaya başlamıştır. Fransız yaşam tarzı ve etkileri psikolojik çalışmalarda da görülmeye başlamıştır. Bu dönemin önde gelen isimleri ise Hüseyin Cahit Yalçın, Avni Basman gibi isimler olmuştur. Özellikle Avni Basman ülkemizde psikolojiyi tanıtmaya çalışmıştır.

C) Ülkemizde Bilimsel Anlamda Psikolojinin Kurulması:

Batı’dan gelen bilim adamlarının etkisiyle beraber, sosyal bilimlerin ve özellikle psikolojinin ülkemize girdiği dönemdir. Bu dönemde İlk psikoloji kürsüsü Darülfünun’da Anschütz tarafından kurulmuştur.

Ardından 1919 yılında M.Şekip Tünç tarafından Umumi Psikoloji Kürsüsü kurulmuştur. Daha sonra ise Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Ege üniversitesi, Orta Doğu ve Boğaziçi Üniversitesi’nde psikoloji okutulmaya başlanmıştır.

Belli bilimsel yöntemler ve gerekli koşullar psikolojinin bilimsel sayılması için çok önemlidir:

Gözlenebilirik ve Ölçülebilirlik

Gözlenebilirlik, çalışma alanının konusunun gözlenebilir olması gerekmektedir. Bir bebeğin bir duruma verdiği tepkiler gözlem alanına girer.

Ölçülebilirlik ise, bir olay ve ya durumu sembollerle ya da sayı ile ifade edebilme durumudur Sayılabilirliği, tekrarlanabilirliği, doğruluğunun araştırılabilirliği temel ölçütler arasındadır.

Psikolojinin Amaçları:

1. Betimleme: Bilimsel olarak davranışların keşfedilmesi ve betimlenebilmesi, benzer olayların sınıflandırılmasıdır.

2. Açıklama: Bilimsel bir çalışmanın sonucunun ele alınıp analiz edilmesi, değerlerinin açıklanmasıdır.

3. Yordama: Tahmin etme diyebiliriz. beklenen sonuçların ortaya konulmasıdır.

4. Kontrol: Tahminlerle sonuçların uyumlu olması durumudur.

Psikolojide Kullanılan Ölçme Araçları

Doğrudan Gözlenen Davranışların Ölçülmesi: Davranışların tekrarı ya da sıklığı gibi durumlar doğrudan gözlemlenir.

Dolaylı Olarak Gözlenen Davranışların Ölçülmesi: Psikolojik süreçler Dolaylı olarak gözlenenlerdir. Örneğin bireyin zeka düzeyini ölçen zeka testleri IQ testi.

Nöropsikolojik Testler: Zihinsel davranış bozuklukları, alzheimer, parkinson, hiperaktivite, zeka geriliği… gibi testler dolalı olarak gözlenen davranışlara dahildir. Kişilik testleri ise; farklı sorular aracılığıyla ya da resimlerle bireyin kişiliğini ölçmeyi amaçlayan testlerdir. Örneğin mesleki eğilim ve yeterlilikler… gibi

Yazar: Soner İnce