Örgütlerde yaşanan çatışmaların birçok nedeni olabilmektedir. Örgüt kaynaklı çatışma nedenleri ve bireysel kaynaklı çatışma nedenleri olarak iki ana grup altında incelemek mümkündür.
Örgüt Kaynaklı Nedenler
Dokuz başlık altında incelenmektedir:
1. İş Bölümü: Toplu bir çabayı gerektiren bir işin çeşitli bireyler tarafından yürütebilecek bir biçimde, kendi öğelerine ayrılmasıdır. İş bölümü yapılarak gruplara ayrılmış iş görenler, genel olarak kendi işlerini başka grubun işinden daha öncelikli ve önemli olarak algılamaya başlarlar. Bölüm iş göreni kendi bölümlerinin işbirliğini öncelikle başarmaya şartlandıkları için, diğer bölüm iş görenleri ile görüş ayrılıklarına düşerler. Bu gibi faktörler ise, bireyler veya gruplar arasında çatışma kaynağı haline gelir.
2. Fonksiyonel Bağımlılık: İş bölümü sonucu örgütlerde ortaya çıkan bölümler veya gruplar arasında her zaman fonksiyonel bir bağımlılık söz konusudur. Fonksiyonel bağımlılık nedeniyle ortaya çıkan çatışma, kaynakların sınırlı olmasından, faaliyetlerin zamanlamasından ve örgütsel görev ve sorumluluklarda görülen karışıklıklardan doğar.
3. Sınırlı Kaynaklar: Örgütlerde kaynakları para, bilgi ve destekçiler olarak sınıflandırılmaktadır. Bunlara ek olarak, kadro, araç-gereç, yer gibi kaynaklarda zamanla eklenmiştir. Örgütler çoğu zaman bu kaynakların dağılımında problemler yaşanabilmektedir.
4. Yeni Uzmanlıklar: Artan uzmanlaşma olgusu, mevcut örgüt yapısındaki iş gören çıkarlarına zarar verebileceği gibi, onların statü ve beklentilerini bozabilmektedir. Sonuç olarak, mevcut iş görenler ile işletmeye gelecek yeni uzman iş görenler arasında da uyuşmazlık ve çatışma ortamı doğabilmektedir.
5. Yönetim Alanı ile ilgili Belirsizlikler: Yönetim alanı, bir üstün emir-komuta edebileceği ast sayısını ifade eder. Bu yapı içinde çoğu zaman her yönetici, görev sınırlarının neler olduğunu ve nerede başlayıp nerede biteceğini bilemez. Böyle bir durumda, ilk olarak bazı görevlere birden fazla kişi sahip çıkar ve aralarında çatışma çıkabilmektedir. İkinci olarak ise, bazı görevlere hiç kimse sahip çıkmaz ve sonuç olarak iş aksar, herkes bir başkasını bu sonuçtan sorumlu tutar. Bu durumda farklı bir çatışmaya yol açabilmektedir.
6. Örgütün Bölümleri Arasındaki Amaç Farklılıkları: Örgütler iş bölümü ve uzmanlaşmanın artması, örgütsel etkinliği arttırmak bakımından önemlidir. Bireyler veya gruplar, bazen birbirine zıt rollerle ve farklı amaçlara sahip olabilirler.
7. Örgüt yapısından kaynaklanan iletişim engelleri: örgütler meydana gele çatışmaların en önemli nedenlerinden biri de iletişim hatalarıdır. İletişim, örgüt için hem olumlu hem de olumsuz etki üretebilmektedir. Örgütün bir bölümünde yaşanan problemler ve bozukluklar, zamanla örgütün tamamına yayılır ve zincirleme olarak devam eder. Ama uygun iletişim, kişiler ve gruplar arasındaki iletişimi kolaylaştırır.
8. Ödüllendirme Sistemleri: Ödül sistemi, örgütsel performanstan çok bireysel grup performansı ile ilgili olursa, gruplar arası çatışmaların olması kaçınılmazdır.
9. Değişen Koşulların Öngördüğü Yeni Nitelikler: Örgüt yapıları, zamanla değişen istek ve ihtiyaçlarına cevap verme konusunda gerekli esnekliği sağlamada yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle örgütler çağdaş yönetim tekniklerine başvurmaktadırlar. Buna bağlı olarak, kişilerin değişen koşullar nedeniyle farklı roller üstlenmeleri, yine bir üst kademeye yükselen yöneticilerin yeni bilgi, davranış, tutum, yetenek ve yaklaşımları başaramaması ve rol belirsizlikleri nedeniyle rol çatışmaları yaşanmaktadır.
Bireysel Kaynaklı Nedenler
Bireysel kaynaklı nedenler, bireysel karakteristik ve kişiler arası faktörler olarak iki grupta incelenmektedir:
1. Bireysel Karakteristik: İnsanlar farklı ihtiyaçlara, inançlara ve değerlere sahiptir. Bu nedenler, herkesin aynı şekilde düşünmesi ve davranması beklenemez. Bu durumda, beklentilerin farklı olması, örgüt ile çıkarların uyuşmaması, örgütte pozisyonundan memnun olmaması, stres, öfke vb. nedenler örnek sayılabilmektedir.
2. Kişiler Arası Faktörler: Algılama farklılıkları, iletişim eksikliği veya hataları, iş görenlerin birbirlerine karşı hatalı davranmaları örnek olarak gösterebilmektedir.
Kaynakça:
Özdemir, G. (2003). Örgütlerde Çatışma ve Çatışmaların Çözümlenmesinde Takım Uygulamalarından Yararlanma: Konaklama İşletmelerine Yönelik Bir Model Önerisi’, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
Yazar: Semahat Göker