İnsan sosyal ilişkileri bazen ciddi çatışmaların kaynağı olabilir. Sosyal değişim teorisinin ışığında incelendiğinde, bireyin, sosyal etkileşimlerin zamansal, parasal ve duygusal gerginliğinin yüksek maliyetli ortamında sıklıkla ciddi sıkıntılara maruz kaldığı açıktır. Çarpık insan ilişkilerinin sosyal-psikoimmün sonuçlarını sunmak için pek çok kanıt mevcuttur. Olumsuz veya kararsız sosyal ilişkiler, bunun sonucunda ortaya çıkan çatışmalar ve bunlarla ilişkili olumsuz duygular, bağışıklık süreçlerini etkileyebilir. Esasen psikosomatiğin kardiyovasküler risk faktörü olarak bilinen düşmanlık, Suarez’in çalışmasına göre CRP ve IL-6’nın yükselmesi ve pro- aynı zamanda depresyon için tipik olan inflamatuar sitokinlerdir.
Depresyon, sosyal-psikoimmünoloji içinde ayrı bir araştırma alanını vurgular, depresyon ile sosyal bütünleşme arasındaki korelasyonları ve ayrıca ilişki çatışmalarını ve sosyal algı üzerindeki olumsuz etkisini hesaba katar. Yol analizi ile doğrulanan Hungarostudy adlı davranışsal ve epidemiyolojik araştırmada depresyonun sosyoekonomik modeller (kişisel gelir) ve fiziksel sonuçlar (hasta günleri sayısı) arasında aracı bir faktör olduğu kanıtlanmıştır. Ayrıca depresyonun, miyokard enfarktüsünün bağımsız bir risk faktörü olduğu da kanıtlanmıştır. Öfke veya depresyonun neden olduğu zorluklar gibi sosyal etkileşim ve kişilerarası duygusal ilişkilerin stresini artıran tutum ve duygular, bağışıklık tepkisindeki farklılıklara da yansımaktadır. Sosyal çatışma romatoid artritin seyrini etkiler, bu durumda katekolamin, psikososyal sıkıntıya aracılık eden nörohormonal faktörler arasında önemli bir rol oynar. Kararsız bireylerin sosyal ağında aynı zamanda olumlu ve olumsuz etki uygulayanlar, kararsız kişilerdir.
Uchino ve ekibi kararsız kişilerle temas ve çatışma, sistolik kan basıncında bir artışa neden olduğunu bildirmişlerdir. Kiecolt-Glaser ve Newton’un bulgularına göre daha kötü sağlık göstergelerinin de sıklıkla gözlendiği kötü evliliklerde, çatışmalar açısından zengin, uzun vadeli sıkı kararsız insan ilişkileri yaygındır. Evliliğin tatminsizlik göstergesine, anti-EBV antikorları, CD4 + veya CD8 + hücrelerinin oranında görüldüğü gibi daha kötü bağışıklık göstergeleri eşlik eder. Malarkey ve diğerlerinin çalışmasına göre kötü evliliğe özgü düşmanca davranış, konuşurken birbirini kesmeye neden olan dürtüsellik, eleştirel ve yargısal sabırsızlık, fizyolojik farklılıkların ve artmış kan basıncının ve endokrin değerlerinin göstergesi olabilir. Kiecolt-Glaser vd tarafından yapılan çalışmada, yeni evli çiftler arasında, ters, düşmanca tepkilere daha yatkın olanlar ve bu, 30 dakikalık kısa bir tartışma sırasında hatırlanan, 24 saat sonra alınan örneklerde baskılanmış bağışıklık işlevi gösterilmiştir. Bu endokrin-immün regülasyonun disfonksiyonunu gösteren tutarsızlığın, çatışmalarını hatırlamak zorunda kaldıkları tartışmalar sırasında yaşlı çiftler için de geçerli olduğunu belirtmişlerdir.
Negatif davranış miktarı, bağışıklık tepkisinin zayıflamasıyla doğrudan korelasyon içindedir. Mayne vd, incelenen kadınlarda lenfosit proliferasyonunu azaltmak için 45 dakikalık bir keşif tartışmasının yeterli olduğunu doğrulamıştır. İleriye dönük araştırma sırasında Levenstein ve ekib ağız boşluğundaki ülseratif iltihaplanma ile evlilik stresi arasında bir bağlantı bulurken, Kiecolt-Glaser ve ekibi düşmanca davranış sergileyen çiftlerde yaklaşık % 60 daha uzun yara iyileşmesi gözlemlenmiştir. Mayne ve ekibine göre, saldırganlık, öfke ve sinizm ile karakterize edilen özellik benzeri düşmanlık, aile çatışmaları durumunda daha da belirgin bir bağışıklık düzenleyici bozukluğa neden olmaktadır. Miller vd, çatışma yönetimi sırasındaki düşmanca, alaycı tutumlar ve davranışlar ile kardiyovasküler yanıt, kortizol ve bağışıklık uyuşmazlıkları arasında belirgin bir ilişki bulmuştur. Sosyal stres etkenleri, proinflamatuar aracıların artışını da tetikler, Denson ve ekibinin bulgularına göre, ilişki çatışmaları, reddedilme ve dışlanma, depresyon ve çeşitli yaşam olaylarına kıyasla önemli proinflamatuar etkilere sahiptir.
Psikoimmünolojik Risk Durumlarında Gelişen Ağ Kalıpları
Beyinde çevresel uyaranları tehdit ederek tetiklenen nöroendokrin etkiler, doğal bağışıklık sistemi üzerinde hazırlayıcı bir patojen-konak savunma etkisi yaratabilir. Bunun sonucunda doğal bağışıklık sistemi hücrelerinin yeniden dağılımı ve maruz kalan bölgeye göçleri tespit edilir. Tüm bunlar, bir yaralanmadan sonra iyileşme oranının artmasını sağlar. Bu tepki, hem avcıların varlığı hem de önemli bir çatışma durumunun ortaya çıkmasıyla harekete geçirilebilir. Slavich ve Cole’un görüşüne göre, doğuştan gelen bağışıklığın harekete geçirilmesi yalnızca evrimsel bir kalıntı değil, aynı zamanda sembolik tehditler, sosyal çatışma, reddedilme, izolasyon ve dışlanma ile tetiklenebilen bir şeydir. Memelilerin bağışıklık sistemlerini araştırırken nöroendokrin ve bağışıklık sistemlerinin genetik temeli düşünüldüğünde, vücutta dolaşan lökositlerin transkriptomunu inceleyerek tipik bir pro-inflamatuar / anti-inflamatuar yanıt modelini belirlemek mümkündür.
Normal şartlar altında, sempatik sinir sisteminin aktivitesi, adrenerjik reseptörlerin yardımıyla olumsuzluğa karşı korunmuş transkripsiyonel yanıtı (CTRA) arttırır. Ve HPA ekseninin aktivitesi, salınan kortizolün bir sonucu olarak CTRA’ya bağlı inflamatuar yanıtı azaltır. Bununla birlikte, kronik sosyal izolasyon, yas tehdidi ve travma sonrası stres durumunda, anti-inflamatuar glukokortikoid reseptörünün (GR) azalmış aktivitesi tespit edilebilir. Bu nedenle, olumsuzluğa karşı korunmuş transkripsiyonel yanıt, Antoni’nin raporunda belirtildiği gibi tehdit edici, stresli veya kalıcı olarak belirsiz güçlükle tetiklenir. Bahsedildiği gibi, yas tehdidi, travmatik stres, sosyal izolasyon, düşük sosyoekonomik durum veya kanser teşhisi, proinflamatuar transkripsiyon bozuklukları ile sonuçlanır. Deneysel hayvan modellerinde, sosyal istikrarsızlık, düşük sosyal sıralama ve tekrarlanan yenilgi de bir CTRA ile sonuçlanmıştır.
Bu tür zorluklar, hücre dışı patojenlere ve bakteriyel enfeksiyonlara iltihaplı bağışıklık tepkisinden sorumlu genlerin aktivitesini arttırır. Ve hücre içi patojenlere karşı antiviral bağışıklık tepkisinden sorumlu genleri inhibe eder. Tüm bunların seçici evrimsel avantajı, gerçek bir fiziksel tehdit durumunda CTRA oranını, yara iyileşmesini ve enfeksiyona tepkiyi artırması gerçeğiyle gösterilir. Bununla birlikte, gözlemlerden, CTRA’nın birkaç sembolik, sosyal, beklenen veya günlük yaşamda yaşanan hayali acil durumlardır. Uzun süreli algılanan ve gerçek tehlike, sosyal veya fiziksel tehdit durumunda, daha şiddetli iltihaplanma veya depresyona yol açabilen bir glukokortikoid direnci gelişebilir. Bu olgu, birbirine bağlı farklı ağların bu hiyerarşik yapısının toplumsal, bilişsel, sinirsel, bağışık ve transkriptomik, genetik katmanlarının hiyerarşik katmanlarının birlikte evrimleşmesinin bir sonucu olarak gelişir. Açıklanan zorluklara karşı yüksek düzeyde korunan biyolojik yanıt, fiziksel tehditlerin veya yaralanmaların üstesinden gelmek için çok önemlidir. Modern zamanın sosyal, sembolik veya algılanan, hatta hayal edilen tehditler, aynı zamanda (kötü) uyarlanabilir yanıtın pro-inflamatuar fenotipine yol açabilir.
IL-1 ve IL-6 gibi proinflamatuar sitokinlerin yükselmesi, depresif semptomların ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir. Depresyonun astım, romatoid artrit, kronik ağrı, metabolik sendrom, kardiyovasküler hastalık, obezite ve nörodejenerasyon gibi çeşitli fiziksel durumlarla örtüşmesi, bu uygarlık paradoksunun psikosomatik önemini ve ağ karakterini gösterir. Bu, psikosomatiklerin merkezi bir konusudur ve farklı, çevresel, sosyal, bilişsel-duygusal, nöroimmün ve genetik ağların uyumsuz bağlanmasına dayanır. Psikosomatik, bilgi yollarının düğümler, hub’lar ve daha kapsamlı ağ yamaları arasındaki uçlar olduğu bu ağ ağıyla ilgilenir. Depresyonun sözde sosyal sinyal iletim teorisi, sosyal-çevresel bilginin depresyona yol açan biyolojik süreçleri nasıl harekete geçirdiğini izlemek için uygun bir örnektir. Sosyal tehdit ve sıkıntı deneyimlerinin, iltihaplanma ile ilgili bağışıklık sisteminin bileşenlerini yukarı düzenlediği hipotezi, depresyonun sosyal sinyal iletimi teorisinin merkezidir. 
Proinflamatuar sitokinler, ağda, psikomotor gerilik ve sosyal davranışsal geri çekilme gibi davranışta derin değişikliklere, bağışıklık ağlarını etkileyebilecek ve depresyon belirtileri olarak ruh hali, anhedoni ve yorgunluğun sinirsel düzenlemelerini etkileyebilecek merkez benzeri bir rol oynarlar. Kendi kendine algılanan düşük sosyal statü, dorsomedial prefrontal korteks (DMPFC) aktivitesindeki daha yüksek proinflamatuar sitokinler (IL-6) ile ilişkilidir. DMPFC, başkalarının düşüncelerini ve duygularını modelleyen beyin süreçlerinde ve bu süreçle ilişkili sosyal durumu değerlendirmede aktif olan sözde zihinselleştirme ağında çok önemli bir rol oynar. Ventromedial prefrontal korteks (VMPFC), baskınlık belirtilerinin saptanması ve değerlendirilmesinde önemlidir. VMPFC hasarı, sosyal hiyerarşiye karşı duyarsızlığa, yaşa ve cinsiyete saygı eksikliğine yol açar. Amigdala, baskınlık algısında bütünleştirici bir rol oynar, öğrenme süreçleri sosyal hiyerarşi ile ilişkilidir, grup içindeki bireyin algılanan değeri amigdala ile bağlantılıdır, hipokampus ve striatum ile ilişkileri üretkendir.
Lateral prefrontal korteks (LPFC), intraparietal sulkus ve hipokampustan sosyal hiyerarşi bilgisini birleştirirken, VMPFC adaptif davranışı organize etmekten sorumludur. Ağ yaklaşımı, bu merkezlere gerçek bir sosyal-psikonöroimmün merkez konumu verir. Grup içindeki bireyin algılanan değeri amigdala ile bağlantılıyken, onun hipokampus ve striatum ile ilişkileri üretkendir. Öte yandan, çeşitli anatomik bağlantılar onu amigdala, hipotalamus ve periakueduktal gri maddeye bağlayarak bağışıklık süreçlerini etkileyen stres yollarına ulaşır. Empati ve zihinselleştirmedeki rolünün ötesinde, stres tehdidi durumunda uygun limbik alanları harekete geçiren sözde caydırıcı büyütme alt ağının da bir parçasıdır. Bu bağlamda, sosyal dürtülerin işlenmesinde, başkalarının sosyal sıralamadaki yüksek konumlarının eleştirel, olumsuz, dışlayıcı ve cezalandırıcı sosyal dürtülerin kaynağı olarak algılanmasında ve ayrıca tehlike niteliklerinde rol oynar. Düşük sosyal statü varsayımı, bu beyin bölgesinde artan aktivite ile ilişkilidir. Sosyal tehdit ve sıkıntıların psikoimmünolojik etkilerinin deneyimlerine ilişkin depresyonun sosyal sinyal iletim teorisinin hipotezi, ağ psikosomatik teorimizin merkezinde yer alır.
Kaynakça:
researchgate.net/publication/23274997_Psychobiological_responses_to_social_a_psychological_model_in_psychoneuroimmunology
uclastresslab.org/pubs/Slavich_Psychoneuroimmunology_OxfordHandbook_in%20press.pdf
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu