Sporda en sık karşılaşılan sağlık sorunları, kas ve tendonlarla ilgili olanlardır.
Bu sakatlanmalar aşırı kullanıma (overuse) bağlı olarak yavaşça gelişebildiği gibi, travmalar veya sporcunun yeterli ısınma devresi geçirmeden yaptığı yüklenmeler sırasında da oluşabilir.
Sakatlanmanın şiddetine ve ciddiyetine göre birinci, ikinci, üçüncü derece gibi tasnifler yapılır.
Kas Yırtıkları: Zedelenen kas liflerinin sayısına bağlı olarak derecelendirilir. Üçüncü derece kas yırtıkları tam / total yırtık olarak tanımlanır.
Kas içi kanamalar: Genellikle iki çeşit kanamadan söz edilir. İntramuscular kanamalar (hematoma) yüzeysel ve derin olarak aynı kas lifi grubu içinde gerçekleşir. İntermuscular kanamalarda ise kan. kas grupları arasındaki boşluklara yayılmıştır. Kompartman sendromuna yol açma riski taşır. Kas içi basıncın artması damar ve sinirler üzerine yapacağı baskıyla doku beslenmesini güçleştirebilir. Sporda ekstremitelere al, kas yaralanmalar, daha sık görülür.
Yaralanmalarda sahada yapılacak ilk yardım ve ön tedavi yöntemleri iyileşmeyi kolaylaştıracaktır. Bu tür sakatlanmaların akut devresinde “ESKİ” diye özetlenen yöntem etkili olacaktır.
ESKİ’ de E, elevasyon; S, soğuk uygulama; K, kompresyon bandajı; İ, istirahat anlamındadır.
Akut kas yaralanmalarında kanamanın durdurulması, şişliğin önlenmesi ve ağrının azaltılması ön tedavinin başlıca amacıdır.
Kramp: Nedeni tam olarak açıklanamayan, istem dışı ağrılı kas kasılmalarıdır. Daha çok mineral eksikliği, su eksikliği, soğuk ortam ya da vücudu sıkan giysiler sorumlu tutulur. Krampın giderilmesinde kasın ters yönde yavaşça gerilmesi ve bir süre o pozisyonda bekletilmesi yeterli olur.
Baş ve Boyun Sakatlanmaları
Baş ve boyun merkezi sinir sistemiyle yakından ilgili olduğu için spor sakatlanmalarına maruz kalındığında ciddi sonuçlar doğurur.
Sporda düşmeler, çarpışmalar ve faullü hareketler sonucu bu tip sakatlanmalar görülebilir. Motor sporları, binicilik, kayak, boks, eskrim ve dövüş sporlarında baş bölgesi için koruyucu başlık kullanma zorunluluğu vardır.
Futbolda kafa topları sırasında çarpışma, kale direğine çarpma veya başa tekme gelmesi gibi nedenlerle baş ve boyun yaralanmaları oluşabilir.
Baş ve boyun yaralanmaları riskinin yüksek olduğu sporlarda oyun kuralları ile koruma artırılmıştır. Örneğin güreş ve judoda oyun kuralları gereği “boynun sıkılması” yasaktır. Boksta enseye vurmak yasaktır. Motor sporlarında, slalomda, Amerikan futbolunda düşme ve çarpmalarda başı ve boynu koruyucu kasklar kullanılır. Judo ve özellikle de güreş gibi bazı dallarda spor teknikleri gereği boyun bölgesinin zorlanmalara daha açık olduğu bilinir. Güreşte salto atma ya da minderde boyun üstünde dönme sıklıkla yapılır. Bu nedenle ileri yaşlardaki güreşçilerde boyun eklem sorunları gözlenebilir.
Yazar:Tuncay Bayraktar