Günümüzde hemen hemen herkesin sürekli kullandığı kelime stres olmuştur. Stres kişiden kişiye değişmektedir. Her bireyin stres yaptığı ve etkilendiği olaylar birbirinden farklılık göstermektedir. Stres kavramı daima olumsuz bir durum gibi algılanmaktadır. Stres bazı bireyleri kişisel özellikleri doğrultusunda olumsuz etkileyebildiği gibi olumlu etkileyebilmektedir. Bireyin yeni işe girmesi, yeni bir hayata başlaması, kendisi ile ilgi herhangi bir yenilik yapması aşamasında stres motive edici unsur haline gelebilmektedir. Stresin kişi üzerindeki etkisi aslında bireyin stres ile başa çıkmasına bağlıdır. Eğer stresi kişi orta noktada tutabilirse daha başarılı olabilir. Stres bireyleri farklı acılardan etkilemektedir. Bazı bireyleri fiziksel etkilerken bazı bireyleri sosyal ve psikolojik olarak etkilemektedir. Bu etkilenme durumu kişinin yapısı, karakteri ve kişilik özelliğine bağlıdır. Stresten etkilenme çeşitleri şu şekildedir:
Fiziksel Etkilenme: Stres halinde kişinin vücudunda oluşan ani değişim ya da kişinin stres karşısında vücudunun tepki vermesidir. Normal düzenin dışında karşılaşılan olay karşısında yanı stres ani da çoğu insan da uykusuzluk, mide bulanması ya da kramp, sürekli yorgunluk ve ilerleyen safhalarda aşırı kalp çarpıntısı şeklinde kendini göstermektedir.
Sosyal Etkilenme: Sosyal bir varlık olan insanlar stres anında bu özellik değişebilmektedir. Kişi stresli iken çevredeki insanların kendini anlamadığı, arkadaş ortamında ki konuşmaların anlamsız olduğunu ve hatta çevre tarafından kendini dışlanmış hissedebilmektedir. Özellikle stresin sosyal etkisi güven duygunun sarsılmasıdır. Kişi yakın çevresi başta olmak üzere çevresindeki hiç kimseye güvenmez. Herkesin yanıltıcı ve aldatıcı olduğunu düşünür.
Psikolojik Etkilenme : Aslında diğer etkilenme türlerinin temelinde psikolojik etkilenme yatmaktadır. Kişinin kendin yalnız hissetmesi, başarısız olacağı düşüncesine kapılması, gelecek kaygısı yaşaması şeklinde kendini göstermektedir. Ruhsal sarsıntılar daha ciddi sorunlara yol açabilmektedir.
Zihinsel Etkilenme: Stres sonucunda zihinsel etkilenme bireyin gün içindeki bütün aktivitelerini etkileyebilmektedir. Zihinsel bulanıklık yaşamak kişinin iş verimliliği olmak üzere aile bireyleri ve sosyal ilişkilerinin bozulmasına neden olabilmektedir. Zihinsel etkilenme unutkanlık, düşündüklerini dile getirememe, düzensiz cümle kullanma ve hata oranın da artışa neden olabilmektedir.
Örgütsel Stres Kaynakları
Belli bir örgüt içinde çalışan bireylerin verimli ve mutlu çalışabilmesi yada da vakit geçirebilmesi örgüt içindeki stres ve stres yönetimine bağlıdır. Stres kaynaklarının belirlenmesi ve yöneticiler tarafından stres kaynaklarının yönetilmesi başta iş verimliliği olmak üzere diğer durumları da etkilemektedir.
Örgütsel stres kaynaklarını şu şekilde açıklayabiliriz:
1) Aşırı ya da Yetersiz İş Gücü
Bireyler çalışma alanlarında iş tanımlarının beli bir şekilde çizilmesini isterler. İş tanımı belli olan bireyler tanım kapsamında plan yaparak işlerini yetiştirmektedir. Bu bağlamda bir kişiye belli bir aman dilimin de aşırı iş yükü yüklenirse birey yetiştirememe düşüncesi ile strese girer ve verimlilik düşer. Aynı şekilde kişiye yetersiz- az iş tanımlanırsa birey kendini önemsiz hisseder ve iş disiplini oluşturamaz. Aynı zaman da kişinin ilgi ve yeteneği dışı iş verilmesi de bireyi strese sokar.
2) Rol Çatışması
Rol çatışması aslına iş tanımının net belirlenmemesi sorucu ortaya çıkmaktadır. Çalışanın içinde bulunduğu ortama uygun davranmaması ya da beklenilen davranışları sergilememesi kişide huzursuzluğa, isteksizliğe sebep olur. Bazı durumlarda iş verenin kişiye birden fazla rol vermesi yada kişinin birden fazla rolü üstlenmesi rol çatışmasına neden olabilir. Bu durum da strese neden olmaktadır.
3) Ast Üst İlişkisi
Ast üst ilişkisi belli bir seviyede devam etmez ise aşırı strese neden olabilir. Üstlerin astlarına karşı sergiledikleri aşırı disiplin ve katı kurallar çalışanı bezdirebilir ve sürekli kontrol altında olduklarını hissetmelerine neden olabilir. bu da kişide aşırı kaygıya ve devamında da aşırı strese neden olabilir.
4) Tehlikeli İş de Çalışmak
Bireyler kendilerini güvende hissetmedikleri stres olgusu ortaya çıkmaktadır. Çalışırken zarar görme düşüncesi strese neden olmaktadır.
Yazar: Nalan Solmaz