Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Stres Neden Olur ve Nasıl Yönetilir?

0 506

Stres, kişilerin kendilerine aşırı yüklendiğinde ve taleplerle başa çıkmakta zorlandıklarında yaşadıkları bir duygudur. Bu talepler finans, iş, ilişkiler ve diğer durumlar ile ilgili olabilmekle birlikte, kişinin refahı için gerekli gördüğü bir ihtiyacın karşılanmasında yaşadığı zorluk anı da stres nedeni olabilir. Stres kişiyi harekete geçiren bir etmendir ve hayatta kalmak için gereklidir. Canlılarda olan savaş ya da kaç mekanizması tehlikeye ne zaman ve nasıl tepki verileceğini düşünmeye yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, eğer bu mekanizma çok kolay tetiklenirse veya bir kerede çok fazla strese maruz kalınırsa, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığına zarar verebilmektedir.

Stres Nedir?

Her kişi strese farklı şekilde yanıt verir ve çok fazla stres sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Stres, vücudun avcılara ve tehlikelere karşı doğal savunmasıdır. Tehlikeden kaçınmak veya yüzleşmek için sistemler hazırlamasında vücudun gerekli hormonları salgılamasını sağlar. Bu, savaş ya da kaç mekanizması olarak bilinir. Kişi zorluk ile karşı karşıya kaldığında, cevabın bir kısmı fizikseldir ve kişinin korunması için kaynakları harekete geçirmektedir. Stres anında vücut, daha fazla miktarda kimyasal kortizol, adrenalin ve noradrenalin üretir. Bunlar artmış bir kalp atış hızı, yüksek kas hazırlığı, terleme ve uyanıklığı tetikler. Tüm bu faktörler tehlikeli veya zorlu bir duruma cevap verme yeteneğini geliştirmektedir. Bu reaksiyonu tetikleyen çevrenin faktörlerine stresör denir. Örnekler arasında sesler, agresif davranışlar, hızlanan bir araba, filmlerde korkutucu anlar ve hatta ilk buluşma yer alır. Kişi ne kadar fazla stres yaşarsa, kendisini o kadar stresli hisseder.

Vücutta Meydana Gelen Değişiklikler

Stres Neden Olur ve Nasıl Yönetilir?Stres, bağışıklık ve sindirim sistemleri gibi normal vücut fonksiyonlarını yavaşlatmaktadır. Tüm kaynaklar daha sonra hızlı nefes alma, kan akışı, uyanıklık ve kas kullanımı üzerinde yoğunlaşabilir. Vücut stres sırasında bazı değişikliklere uğrayabilir ve değişiklikler aşağıdaki gibidir:
• Kan basıncı ve nabız artışı
• Daha hız nefes alma
• Sindirim sistemi yavaşlaması
• Bağışıklık aktivitesinin azalışı
• Kaslar da gerginlik
• Sürekli uyanıklık durumu ve uyku bozukluğu
Zor bir duruma nasıl tepki verileceği, stresin kişiyi ve sağlığını nasıl etkilediğini belirler. Başa çıkacak yeterli kaynağa sahip olmadıklarını düşünen bir kişinin daha güçlü bir tepki vermesi ve sağlık problemlerini tetikleyebilecek bir stres yaşaması daha olasıdır. Stresörler bireyleri farklı şekillerde etkilemektedir. Genellikle olumlu kabul edilen bazı deneyimler, bebek sahibi olmak, seyahate çıkmak, daha güzel bir eve gitmek ve terfi etmek gibi strese neden olabilmektedir. Bunun nedeni, genellikle büyük bir değişiklik, ekstra çaba, yeni sorumluluklar ve adaptasyon gereksinimi içermeleridir. Çünkü kişi bilinmeyene adım attığı için başa çıkıp çıkmayacağını merak etmektedir. Zorluklara sürekli olarak olumsuz bir tepki vermenin sağlık ve mutluluk üzerinde zararlı bir etkisi olabilir. Bununla birlikte, stres kaynaklarına nasıl tepki verildiğinin farkında olmak, stresin olumsuz duygularını, etkilerini azaltmaya ve daha etkili bir şekilde yönetmeye yardımcı olabilmektedir.

Türleri

APA, farklı düzeylerde yönetim gerektiren üç farklı stres tipini tanımlamıştır. Bu stres tipleri aşağıdaki gibidir:
Akut stres: Akut stres kısa sürmektedir ve stresin en yaygın yollarından biridir. Akut stres, yakın zamanda meydana gelen olayların baskısını veya yakın gelecekteki talepleri düşünerek ortaya çıkmaktadırlar. Örneğin, yakın zamanda üzülmüş veya yaklaşan bir son teslim tarihine sahip olan bir argümana dahil olunduysa, bu tetikleyiciler hakkında stres hissedilebilir. Bununla birlikte, bunlar çözüldüğünde stres azalır veya tamamen stresten kurtulmuş olunur. Uzun süren kronik stres ile aynı miktarda hasara yol açmaz. Kısa vadeli etkiler, gerginlik baş ağrıları ve rahatsız edici bir mide yanı sıra orta derecede bir sıkıntıdır. Ancak, uzun süre boyunca tekrarlanan akut stres vakaları kronik ve zararlı olabilir.
Episodik akut stres: Sık sık akut stres yaşayan ya da yaşamları sık sık stres içinde olan kişiler, epizodik akut stres yaşamaktadırlar. Çok fazla taahhüdü ve fakir organizasyonu olan kişi kendini epizodik stres belirtileri göstererek bulabilmektedir. Bunlar sinirlilik, gergin olma eğilimini içerir ve bu sinirlilik ilişkileri etkileyebilmektedir. Sürekli ve çok fazla endişe duyan bireyler kendilerini bu tür stresle karşı karşıya kalabilirler. Bu tip stres yüksek tansiyon ve kalp hastalığına da neden olabilmektedir.
Kronik stres: Bu en zararlı stres tipidir ve uzun bir süre deneyimlenmektedir. Devam eden yoksulluk, disfonksiyonel bir aileye, mutsuz bir evliliğe veya doğum öncesi kronik strese neden olabilmektedir. Kişi, stresin nedeninden asla kaçış göremediğinde ve çözüm aramayı bıraktığında ortaya çıkmaktadır. Bazen, yaşamın erken evrelerinde travmatik bir Stres Neden Olur ve Nasıl Yönetilir?deneyimden de kaynaklanabilmektedir. Kronik stres fark edilmeden devam edebilmektedir, çünkü bazı kişiler buna alıştıkça, yeni ve genellikle acil bir çözüme sahip olan akut stresin aksine oluşmaktadır. Bireyin kişiliğinin bir parçası olabilir ve karşı karşıya kaldığı senaryolardan bağımsız olarak stresin etkilerini sürekli eğilimli hale getirebilmektedir. Kronik stresli kişiler şiddet eylemlerine, intihara, felçlere ve kalp krizlerine yol açabilecek son bir kriz geçirmesi olasılığı yüksektir.

Nedenleri

Stresli durumlara her birey farklı tepkiler verir. Örneğin bir olay bir kişi için stresli olabilirken, bir başkası için stresli olmayabilir. Bazı kişiler için neredeyse her şey strese neden olabilir, bir şeyi ya da birkaç küçük şeyi düşünmek strese neden olabilmektedir. Stresi tetikleyebilecek yaygın yaşam olayları vardır ve bu bazı yaşam olayları aşağıdaki gibidir:
• İş sorunları veya emeklilik
• Zaman ve para eksikliği
• Kayıp
• Aile problemleri
• Hastalık
• Ev taşımak
• İlişki, evlilik ve boşanma
Ayrıca Farklı durumlar, farklı kişiler için stresi tetikleyebilmektedir. Sık bildirilen stres nedenleri bulunmaktadır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
• Kürtaj veya düşük
• Yoğun trafikte araç sürme veya kaza korkusu
• Suç korkusu veya komşularla olan sorunlar
• Hamilelik ve ebeveyn olma
• Aşırı gürültü, aşırı kalabalık ve kirlilik
• Belirsizlik veya önemli bir sonuç bekleme
Bazı durumlar bazı kişileri etkilerken bazılarını etkilememektedir. Geçmiş deneyimler, kişinin nasıl tepki vereceğini etkileyebilmektedir. Bazen tanımlanabilir bir neden yoktur. Depresyon ya da birikmiş hayal kırıklığı ve kaygı duygusu gibi zihinsel sağlık sorunları, bazı kişilere diğerlerinden daha kolay stresli hissettirebilmektedir. Bazı kişiler kaza veya bir çeşit istismar gibi travmatik bir olaydan sonra devam eden stres yaşamaktadırlar. Bu, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olarak bilinir. Acil durum hizmetleri veya askerlik gibi stresli işlerde çalışan kişiler, büyük bir olayı takiben bir bilgilendirme oturumu düzenlenir ve TSSB için izlenmektedir.

Belirtileri

Stresin fiziksel etkileri bulunmaktadır ve bu etkiler aşağıdaki gibidir:
• Terleme
• Sırt veya göğüs ağrısı
• Kramp veya kas spazmları
• Erektil disfonksiyon ve libido kaybı
• Bayılma
• Baş ağrısı
• Kalp hastalığı
• Yüksek tansiyon
• Hastalıklara karşı daha düşük bağışıklık
• Kas ağrıları
• Sinir seğirmesi
• Acı ve vücutta iğne batma hissi
• Uyku güçlüğü
• Mide bozukluğu
2012 yılında yapılan bir araştırmaya göre, maddi sıkıntılar veya tek ebeveynli bir ailenin yönetimi gibi ebeveynlerin yaşadığı stresörlerin çocuklarında obeziteye yol açabileceği öne sürülmüştür. Streste duygusal reaksiyonlar içermektedir ve bu reaksiyonlar aşağıdaki gibidir:
• Öfke
• Kaygı
• Yanma
• Konsantrasyon sorunları
• Depresyon
• Yorgunluk
• Güvensizlik duygusu
• Unutkanlık
• Sinirlilik
• Tırnak yeme
• Huzursuzluk
• Üzüntü
Streste davranış reaksiyonlar içermektedir ve bu reaksiyonlar aşağıdaki gibidir:
• Yeme isteği ve çok fazla ya da çok az yeme
• Ani öfke patlamaları
• Uyuşturucu ve alkol bağımlılığı
• Daha yüksek tütün tüketimi
• Sosyal geri çekilme
• Sık ağlama
• İlişki sorunları

Teşhisi

Stres Neden Olur ve Nasıl Yönetilir?Doktor normal olarak stresli kişiye semptomları ve yaşam olaylarını sorarak stresi teşhis etmektedir. Stres teşhisi karmaşık bir durumdur ve bu birçok faktöre bağlıdır. Anketler, biyokimyasal önlemler ve fizyolojik teknikler kullanılmıştır, ancak bunlar nesnel veya etkili olmayabilir. Stres ve kişi üzerindeki etkilerini teşhis etmenin en doğrudan yolu, kapsamlı, stres odaklı, yüz yüze görüşmedir.

Tedavi

Tedavi kendi kendine yardım ve stresin altta yatan bir durumdan kaynaklandığı durumlarda, bazı ilaçları içermektedir. Gevşemeyi tetiklemeye yardımcı olabilecek tedaviler arasında aromaterapi veya refleksoloji bulunmaktadır. Bazı sigorta sağlayıcıları bu tür tedavileri kapsar, ancak bu tedaviye başlamadan önce mutlaka doktorla görüşülmelidir.

İlaçlar

Doktorlar, genellikle depresyon veya anksiyete gibi altta yatan bir hastalığa sahip olmadıkça, stresle başa çıkma için ilaçlar yazmamaktadırlar. Bu durumda, doktorlar stresi değil zihinsel bir hastalığı tedavi ederler ve bir antidepresan reçete edilebilirler. Ancak, ilacın stresle başa çıkmaya ve stresten kurtulmaya yardımcı olmak yerine, sadece stresi maskeleme riski olduğudur. Ayrıca Antidepresanlar da olumsuz etkileri olabilmektedir. Stres vuruşlarından önce bazı başa çıkma stratejileri geliştirmek, bireyin yeni durumları yönetmesine ve fiziksel ve zihinsel sağlığını korumasına yardımcı olabilmektedir. Kişi zaten çok fazla stres altındaysa, tıbbi yardım almalıdır.

Yönetimi

Masaj yapmak, yoga yapmak veya müzik dinlemek, stresin artmasını engellemeye ya da stresi önlemeye yardımcı olabilmektedir. Bunalmış hissini yönetmek ya da önlemek için yapabilecek birkaç yaşam tarzı seçeneği bulunmaktadır. Bu yaşam tarzı seçenekleri aşağıdaki gibidir:
Egzersiz: yapılan bazı çalışmalar, egzersiz hareketlerinin kişinin fiziksel ve zihinsel durumuna yarar sağlayabileceğini göstermiştir.
Alkol, uyuşturucu ve kafein alımını azaltmak: Bu maddeler stresi önlemeye yardımcı olmaz ve daha da kötüleşebilirler. Bu maddeler ya kesilmeli ya da azaltılmalıdır.
Beslenme: Bol miktarda meyve ve sebze içeren sağlıklı ve dengeli bir diyet, stres zamanlarında bağışıklık sisteminin korunmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca kötü beslenme, bozulan sağlığa ve ek strese neden olmaktadır.
Önceliklendirme: Neyin en önemli olduğunu görmek için yapılacaklar listesini düzenlemek için biraz zaman ayırmak önemlidir. Ardından, henüz yapılacaklardan bitirilmeyenlerden ziyade, gün boyunca tamamlananlara veya başarı sağlananlara odaklanmalıdır.
Zaman: Her gün sadece kişi kendisi için biraz zaman ayırmalıdır. Hayatını düzenlemek, rahatlamak ve kendi çıkarlarını takip etmek için kullanmalıdır.
Nefes alma ve rahatlama: Bunun için meditasyon, masaj ve yoga yardımcı olabilmektedir. Solunum ve rahatlama teknikleri sistemi yavaşlatabilir ve rahatlamaya yardımcı olabilir. Nefes, aynı zamanda dikkatli olma meditasyonunun merkezi bir parçasıdır.
Konuşma: Kişi ailesiyle, arkadaşlarıyla, iş arkadaşlarıyla ve patronuyla düşüncelerini ve endişeleri hakkında konuşması stresi hafifletmeye yardımcı olacaktır. Yalnız olmadığını bilmek rahatlamaya yardımcı olabilir. Düşünemedi kolay bir çözüm olduğunu bile bulabilir.
İşaretleri kabul etme: Kişi, vücuttaki etkileri fark etmeden strese neden olan sorunları hakkında endişeli olabilir. Semptomları fark etmek, harekete geçmenin ilk adımıdır. Uzun süredir iş stresi yaşayan kişiler geri adım atmak zorunda kalabilirler. Kendi çalışma uygulamalarını gözden geçirme ya da yükü azaltma konusunda bir danışmanla konuşması gerekebilir.
Kendine yeni hedefler seçmek: Çoğu kişi, kitap okumak, yürüyüşe çıkmak, müzik dinlemek veya bir arkadaş ya da evcil hayvanla vakit geçirmek gibi rahatlamalarına yardımcı olan bir şeye sahiptir. Bir koroya veya spor salonuna katılmak bazı kişilere yardımcı olmaktadır.
Destek ağları kurma: Kişi yerel topluluktaki diğer kişilerle konuşarak, kulüp, hayır kurumuna veya bir organizasyona katılarak sosyal destek ağlarını geliştirebilirler.
Ayrıca kişi stresli hissetmese bile, bir grubun parçası olmak zor zamanların gelmesi durumunda stresin gelişmesini önleyebilir ve destek ve pratik yardım sağlayabilir. Çevrimiçi sosyal ağlar yüz yüze iletişimin yerini almadığı sürece yardımcı olabilir. Uzaktaki arkadaşlar ve aileyle iletişim halinde olmak endişeyi azaltabilir. Stres günlük yaşamı etkiliyorsa, profesyonel yardım alınmalıdır. Örnek olarak stres yönetimi eğitimi yoluyla, psikiyatri uzmanı veya doktor genellikle yardımcı olabilmektedir.

Stres Yönetimi Teknikleri

Stres yönetimi kişinin stresle başa çıkmasına yardımcı olabilir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Stres kaynağını kaldırılmak veya değiştirmek
• Stres yaratan olaya bakış açısını değiştirmek
• Stresin vücut üzerindeki etkilerini azaltmak
• Alternatif başa çıkma yollarını öğrenmek
Ayrıca stres yönetimi terapisi bu yaklaşımlardan bir veya daha fazlasını sürdürmektedir. Stres yönetimi teknikleri, kendi kendine yardım kitaplarından, çevrimiçi kaynaklardan veya bir stres yönetimi kursuna katılarak elde edilebilmektedir. Stres yaşayan kişi danışman, psikoterapist, kişisel gelişim kursları, bireysel ve grup terapi seanslarına katılarak stresini yönetemeye yardımcı olabilir.

Kaynakça:
apa.org
academic.oup.com
pediatrics.aappublications.org
helpguide.org
medlineplus.gov
nimh.nih.gov

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku