Subaraknoid kanama, beyni çevreleyen iki zar arasında yer alan boşluğa kan sızdığı zaman oluşmaktadır. Bir anevrizma veya şişmiş bir kan damarı çoğunlukla yırtıldığı zaman bu duruma sebep olur. Bu tip gelişen bir kanama ciddi sonuçlar doğurabilir ve felce sebep olabilir. Kanama aniden meydana gelebilir ve aşırı bir baş ağrısına neden olabilir. Sıklıkla, neden yırtılmış bir beyin anevrizması veya kafa travmasıdır. Subaraknoid kanama yaklaşık olarak her 100.000 kişide 10 kişide görülür. Amerika Birleşik Devletleri’nde, her yıl yaklaşık 30.000 yeni vaka görülmektedir.
Subaraknoid kanama inme yapabilir. Beyni üç zar çevreler; Pia mater en içteki, dura mater ise en dıştaki tabakadır. Bu ikisi arasında araknoid membrandır. Subaraknoid kanamada oluşan kanama, pia mater üzerindeki arterlerde veya araknoid zarın hemen altındaki meydana gelmektedir. Beyin omurilik sıvısı, beynin subaraknoid boşluğunu doldurur ve subaraknoid kanama sırasında, subaraknoid boşluğunda yer alan beyin omurilik sıvısı kanla dolar.
Semptomları
Subaraknoid kanamanın ilk belirtisi genellikle ani ve şiddetli baş ağrısı’dır. Kişiler acıyı başlarına darbe aldıkları şeklinde ve hayatlarındaki en kötü baş ağrısı olarak tanımlarlar. Baş ağrısı tipik olarak başın arka kısmında görülür. Diğer belirtiler şunlardır:
• Boyun Tutulması
• Mide bulantısı
• Kusma
• Konuşma bozukluğu
• Depresyon , konfüzyon, deliryum veya ilgisizlik
• Bilinç bozukluğu, bazen bilinç kaybı
• Nöbetler
• Göz küresinde kanama ve göz içi kanaması
• Göz kapağı kaldırmada zaman zaman zorluk
• Kan basıncında keskin artış
Baş ağrısı ve sert boyun, menenjit semptomlarına benzemektedir. Bununla birlikte, subaraknoid kanama ateşe ve ciltte döküntüye neden olmaz.
Nedenleri
Birkaç faktör subaraknoid kanamalara neden olabilir. Bu faktörler şunlardır:
Anevrizma: Subaraknoid kanamalarında % 80 serebral anevrizma yırtılmaları meydana gelir. Anevrizma, bir kan damarının bir parçasının şişmesiyle meydana gelmektedir. Bu kan damarı duvarındaki zayıflıktan kaynaklanabilir. Kan basıncının artmasından dolayı damarın en zayıf noktası şişer. Şişlik arttıkça patlama veya yırtılma riski de artar. Subaraknoid kanamalarla bağlantılı olan anevrizmalar beyne kan taşıyan atardamar merkezli olarak ortaya çıkma eğilimindedir. Bazı Kişilerde doğumsal anomali anevrizma riskini artırarak, zayıf ve ince kan damarı duvarlarına yol açar. Sigara içmek, düzenli olarak büyük miktarlarda alkol içmek veya kontrolsüz yüksek tansiyona sahip olmak da bir anevrizma için risk faktörleridir.
Arteriyovenöz malformasyonlar: Doğumdan bir arteriyovenöz malformasyon ortaya çıkar. Bilim adamları, rahimdeki gelişim sırasında cenin sağlık sorunlarından kaynaklanabileceğine inanılmaktadır. Arteriyovenöz malformasyon, beyin sapı, omurilik veya beyindeki kan damarlarını etkilediği anormal arterlerin ve damarların karışık bir ağıdır. Semptomlar, kanama oluşana kadar sıklıkla belirginleşmez.
Diğer Nedenler
Baş gölgesine alınan darbeden sonra yaşanan ciddi bir kafa travması, subaraknoid kanamaya sebep olabilir.
Risk Faktörleri
Sigara içmek subaraknoid kanama riskini arttırmaktadır. Subaraknoid kanama riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
• Tütün kullanımı
• Kokain tüketen
• Ağır alkol kullanımı
• Yüksek tansiyon
• Ayrıca subaraknoid kanaması olan yakın akrabaya sahip olmak
Teşhis
Bir kişi bilinen bir nedeni olmayan sert bir boyun ve şiddetli baş ağrısı yaşarsa, bunlar subaraknoid kanama belirtileri olabilir. Subaraknoid kanama acil bir durumdur. Durum belirtileri gösteren herkes derhal acil servise gitmelidir. Bir MRI taraması kafatasının iç kısmının ayrıntılı bir görüntüsünü sağlar. Kanamayı ve diğer kan damarı problemlerini saptamaya yardımcı olabilir. Bir CT taraması beyin ve takip edebilir herhangi bir sorun etrafında kan algılayabilir. Doktor kanamanın kaynağını ortaya çıkarmak için bir boya enjekte edebilir. Lomber ponksiyon, doktorun bir iğne yardımıyla kanın durumunu kontrol etmek için omurganın alt bölgesinden beyin omurilik sıvı numunesi almasıdır. Bir nörolog beyindeki kan akışını izlemek için bir doppler ultrason kullanabilir. Kan akışındaki olağandışı değişiklikler, beyindeki arterlerin spazm olduğunu gösterebilir. Bu daha fazla kanamaya neden olabilir.
Tedavi
Patlamış bir anevrizmanın yakınında bulunan kan damarlarında spazm oluşmasını önlemek için, nimodipin olarak bilinen bir ilaç doktorlar tarafından uygulayabilirler. Nimodipin, hipertansiyonu tedavi eder ve spazmları önler. Bu ilacın bir seyri yaklaşık 3 hafta boyunca devam edebilir. Doktorlar, bir kişinin subaraknoid kanama sebebiyle yaşadığı baş ağrılarını tedavi etmede morfin kullanabilirler. Tedavi bazen bir anevrizmaya nöroşirürji klibi uygulayan cerrahları içerebilir. Bu mekanizma, kan damarını küçük bir metal klipsle kapatır.
Endovasküler sargı başka bir seçenektir. Bu prosedür, genellikle cerrajın kasık veya bacakta bir arter içine bir kateter veya küçük plastik tüp yerleştiren bir işlemdir. Cerrah daha sonra tüpü anevrizmanın bulunduğu beynin bir kısmına gelinceye kadar kan damarlarından geçirir. Bundan sonra, tedavi eden doktor, platin bobinleri tüp boyunca anevrizmaya sokar. Bunlar kanın anevrizmaya karışmasını önleyerek kanamayı etkili bir şekilde durdurur. Bu müdahale nörolojik kesmeye kıyasla daha iyi bir başarı oranına sahiptir ve insanlar daha çabuk iyileşebilirler.
Komplikasyonlar
Subaraknoid kanaması olan kişilerin yaklaşık yüzde 5’i epilepsi geliştirir. Subaraknoid kanamanın en tehlikeli komplikasyonu beyin vazospazmıdır. Bu, anevrizmanın yakınındaki kan damarında spazma oluştuğunda mevcut kanamanın daha da kötüleşmesine neden olur. Bir kişi tedavi görmezse komaya ve ölüme neden olabilir. İlaç nimodipin, bu komplikasyon riskini önemli ölçüde azaltmaya yardımcı olabilir. Vazospazmı olan kişilerde beyne kan ulaşması için daha güçlü kan akışına ihtiyaç duyulur. Bir yaklaşıma göre, kan basıncının yükselmesinini nedeni,sıvıların kana pompalanması veya kan ve plazmanın vücuda transfer edilmesidir. Bu, hipervolemi, hemodilüsyon ve hipertansiyona atıfta bulunan Üçlü H Tedavisi olarak bilinir. Ancak, araştırma etkinliğini henüz doğrulamamıştır.
Bu tedavi sonuç göstermezse, cerrah bir artere küçük bir balon yerleştirebilir ve şişirebilir. Bu, damarı açar ve kan tedarikini geri getirir. Ulusal İnme Derneği’ne göre, inme geçirmiş kişilerin yaklaşık yüzde 5’i birkaç hafta içerisinde nöbet geçirmektedir. Bir kişi kanama sonucu felç geçirdiğinde nöbet daha olasıdır. Ayrıca, subaraknoid kanaması olan kişilerin yaklaşık yüzde 5’i epilepsi geliştirir. İlk nöbet tipik olarak kanamayı takip eden yılda ortaya çıkabilir. Hidrosefali, subaraknoid kanamanın olası bir komplikasyonudur. Bu durum, beynin ventriküllerinde çok fazla beyin omurilik sıvısı biriktiğinde ortaya çıkabilir. Bu basınç beyinde hasara neden olabilir. Hidrosefali tedavisi için doktorların beyine bir tüp veya şant yerleştirerek sıvıyı boşaltmaları gerekebilir.
Subaraknoid kanama çok yüksek derece tehlikelidir ve sonuçları uzun dönemde ortaya çıkan komplikasyonlara bağlıdır. 2015 yılında yapılan bir çalışmaya göre bu şikayetleri yaşayan ve hastaneye ulaşan kişilerin yüzde 18’i hayatta kalmamaktadır. 2006’dan yılından beri yapılan çalışmalarda vakaların yüzde 12’si hastaneye ulaşmadan önce ölümcül olduğunu, yüzde 10’unun hastaneye yatışından sonraki 24 saat içinde ölümle sonuçlandığını bildirilmiştir. Bu çalışmaya göre, subaraknoid kanamanın hemen hemen her ölümü 3 hafta içinde kanama nedeniyle meydana gelmektedir. Hayatta kalanların yaklaşık üçte biri bilişsel komplikasyonlar yaşadı ve üçte ikisi yaşam kalitesini düşürmüştür. Risk faktörlerinden herhangi birine sahip kişilerin risklerini azaltmanın bir doktorla tartışması hayati önem taşımaktadır. Yüksek tansiyonu kontrol etmek ve uyuşturucu ve aşırı alkol kullanmaktan kaçınmak, kişileri subaraknoid kanamalara karşı korumaya yardımcı olabilir.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
stroke.org
jenonline.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu