Buğday alerjisinde buğday proteinlerine karşı bağışıklık sisteminin anormal tepkisi söz konusudur. Buğdaya alerjisi kişilerde solunum güçlüğüne, mide bulantısına, kurdeşene, mide şişkinliğine ve odaklanma yetersizliğine neden olabilir. Bazı kişilerde, tıpta anaflaksi adı verilen ve yaşamı tehdit eden şiddetli bir alerjik tepki oluşabilir. Buğday unu solumaya bile alerjik reaksiyon gösteren kişiler olabilir. Alerjik bir reaksiyon, birkaç dakika veya bazen buğday unu solunduktan ya da buğday yedikten sonraki birkaç saat içinde ortaya çıkabilir. Çocuklarda ortaya çıkan gıda alerjileri arasında en sık görüleni buğday alerjisidir fakat yetişkinlerde de görülebilir. Buğdaya karşı alerjide kişilerin bağışıklık sistemi buğday proteinlerine karşı antikorlar üretir. Buğday alerjisi ile çölyak hastalığı birbirinden farklıdır.
Buğday Alerjisinin Teşhisi
Buğday alerjisi bir dizi testle ortaya çıkarılabilir.
Yiyecek günlüğü: Doktorlar alerjinin sebeplerini ya da hangi maddeye karşı olduğunu bulabilmek amacıyla kişilerin beslenme günlüğü tutmasını talep edebilir. Bu günlüklerde tüketilen tüm besinler, belirtilerin ortaya çıkma zamanı ve belirtilerle ilgili ayrıntılar yer almalıdır.
Alerji kaynağının belirlenmesi: Beslenme günlüğü hangi besinlerin soruna neden olduğunu ortaya çıkarabilir. Saptanan besinler tepkiye neden olmayan başka besinlerle değiştirilir. Kaynağın saptanabilmesi için tüm buğday ürünleri diyetten çıkarılır. Bir süre sonra diyetten çıkarılmış olan buğday ya da buğday içeren ürünler yavaş yavaş beslenmeye eklenir. Buğday ürünlerinin çıkarılıp beslenmeye tekrar eklenmesi hastalıkla ilgili bir uzman desteği alınarak gerçekleştirilmelidir.
Besin yükleme testi: Bu testin bir hastane ortamında ya da alerji kliniğinde, doktor gözetiminde yapılması gerekir. Hastaya şüphe duyulan alerjeni içeren bir kapsül verilir. İşaret ya da belirtiler gözlenir. Alerji yaptığı düşünülen gıda hastaya az miktarda başlanarak günler ya da saatler içerisinde artırılarak verilir.
Deri-prick testi: Besinler seyreltilmiş damlalar şeklinde hastanın sırtına veya koluna yerleştirilir. Daha sonra ciltte 1 mm’lik delikler açılır ve damlanın deriye nüfus etmesi sağlanır. Kızarıklık, kaşıntı veya şişlik varsa muhtemelen o besine karşı alerjik bir reaksiyon vardır ancak bu test kesin sonuç vermeyebilir, bu sebeple tanı koymak amacıyla başka testlerin de yapılması gerekir.
Kan testi: Kan testleri belirli besinlere karşı üretilen antikorları saptar ve alerjinin olası olduğunu gösterir.
Buğday Alerjisinde Beslenme
Aşağıdaki yiyecekler buğday proteinleri içerebilir ve alerjik bir durum söz konusu ise uzak durulması gerekir.
*Ekmek, kek, kurabiye, muffin, çörek, kraker ve waffle dâhil birçok unlu mamül
*Bira
*Kahvaltılık gevrekler
*Alternatif bitki kahveleri, çikolatalı hazır içecekler ve maltlı süt
*Ketçap, soya sosu gibi soslar
*İrmik ya da buğday kullanılarak üretilmiş makarna, erişte ve kuskus
*Dondurma ve dondurma külahları
*Mantı
*Jelatinleştirilmiş nişasta ve modifiye gıda nişastası
*Hidrolize bitkisel protein
*Sosisli sandviç gibi işlenmiş etler
*Et, yengeç veya karides alternatifleri
*Monosodyum glutamat
*Doğal tatlandırıcılar
*Bitkisel zamk ya da kıvam artırıcı
Çavdar, yulaf ve arpa da buğday proteinlerinden bazılarını bulundurabilir. Bu sebeple buğday alerjisi olanlarda arpa, çavdar ve yulaf alerjisi de olabilir.
Buğday Alerjisi Belirtileri
Buğday alerjisinin sık görülen belirtileri şunlardır:
*Burun tıkanıklığı veya alerjik rinit
*Egzama veya atopik dermatit
*Astım
*Ciltte şişme ve kaşıntılı döküntüyle kendisi gösteren kurdeşen veya ürtiker
*Mide bulantısı, kusma ve ishal kusma
*Ağız, boğazda şişme veya tahriş
*Kaşıntılı, sulu gözler
*Midede şişkinlik
Anaflaksi tıbben acil durum olarak kabul edilir ve aşağıdakiler gibi belirti verir:
*Boğazda şişlik, daralma ve yutmada zorluk
*Göğüste ağrı, sıkışma ve nefes alma zorluğu
*Mavimsi, soluk cilt, zayıflamış nabız, kan basıncı azalması
Bebeklerde diğer besin alerjileri ie beraber buğday alerjisi de ortaya çıkabilir. Alerjiler 3–5 yaş sonrasında düzelir Yetişkinlerde de buğdaya karşı alerji görülebilir fakat görülme sıklığı çocuklarda daha fazladır.
Buğday Alerjisi Nedenleri
Buğday alerjisi bağışıklık sisteminin tepkisi nedeniyle ortaya çıkar. Alerjik reaksiyonlarda bağışıklık sistemi bir patojene veya bazen normal, zararsız bir maddeyi zararlı olarak algılayıp saldırdığında oluşan bir reaksiyondur. Bağışıklık sistemi ya da immun sistem insanları virüs, bakteri gibi patojenlerden, vücuda giren yabancı, toksik maddelerden korumak amacıyla çalışır. Buğdaya karşı alerjik olan kişilerin vücuduna buğday girdiğinde içerdiği proteinler bağışıklık sistemi tarafından zararlı madde gibi görülür ve saldırılır. Bir kişi için alerjen olan herhangi bir madde çoğu kişi için zararsızdır. Buğday alerjisinde içeriğindeki albümin, globülin, gliadin, glüten veya glütenin proteinlerinden birine karşı tepki gösterilir ve IgE adlı bir antikor üretilir. Alerjik olanlarda bu proteinlerden ya birine ya da birkaçına karşı tepki görülür.
Alerjik tepkilerin birçoğu globülin ve albumine karşıdır. Gluten ve gliadin alerjisinin görülme sıkılığı daha azdır. Glutene karşı alerji bazı sindirim bozukluklarıyla, çoğunlukla çölyak hastalığıyla karıştırılır.
Buğday ve Egzersizin Tetiklediği Reaksiyonlar
Bazı insanlarda buğday proteinleri tüketildikten sonraki 1–2 saat içerisinde egzersiz yapıldığında alerjik belirtiler ortaya çıkabilir. Egzersiz alerjik tepkileri tetikleyebilir, bu tarz alerjik tepkiler anaflaksiye neden olabilir.
Fırıncı astımı: Fırıncı astımı, adından da anlaşıldığı gibi fırınlarda ya da pişmemiş buğday ununun bulunduğu bir yerde çalışan kişileri etkiler. Alerji buğday unu solunmasından kaynaklanır. Nefes alma etkilenir, tepkiye buğday proteini ya da olası bir mantar sebep olur.
Çölyak hastalığı: Çölyak, alerjiden çok otoimmun bir besin duyarlılığıdır. Bağışıklık sisteminin tepkisi glütene karşıdır. Hastalık nedeniyle ince bağırsak iltihaplanır ve hasar görür, besinlerin emilmesi zayıflar. Bazı kişilerde hem çölyak hastalığı hem de buğday alerjisi vardır.
Buğday Alerjisinde Risk Faktörleri
Aile öyküsü ve kişinin yaşı buğday alerjisi için iki ana risk faktörüdür. Yakın bir akrabada buğday alerjisi, saman nezlesi ve astım gibi bir alerjiyi varsa buğday alerjisi gelişme riski daha yüksektir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda sindirim ve bağışıklık sistemi henüz tam olgunlaşmadığından yetişkinlere ya da ileri yaştakilere göre buğday alerjisi görülme olasılığı yüksektir. Çoğu çocuk sonunda alerjiyi atlatır.
Buğday Alerjisinin Tedavisi
En iyi tedavi buğday proteinlerinden uzak durmaktır ancak çoğu yiyecek buğday içerdiğinden bu zor olabilir. Yiyecek etiketlerini kontrol etmek de önemlidir. Antihistaminikler, hastanın bağışıklık sistemini zayıflatır, alerji belirtilerini ortadan kaldırır veya azaltır. Bunlar buğdaylara 
maruz kaldıktan sonra alınmalıdır. Antihistaminikler bir hekim önerisiyle kullanılmalıdır. Epinefrin veya adrenalin, anafilaksi için acil bir tedavi yöntemidir. Anafilaksi riski yüksek olan hastalar, enjekte edilebilir iki doz epinefrin taşımalıdır. İlaç oto enjektör kalemi ile doğrudan cilde uygulanır. Böyle bir kalem, gizli bir yaylı iğne ile vücuda enjekte edilebilen tek bir adrenalin dozu içerir. Örnekleri EpiPen ve Anapen’dir. Adrenalin, solunum yollarını açarak hastanın daha kolay nefes almasını sağlar. Aynı zamanda oldukça düşük tansiyonun normale ulaşmasına yardımcı olur.
Kaynakça:
https://www.alerjidernegi.org.tr
https://www.medicalnewstoday.com
Yazar: Müşerref Özdaş