Subkondral skleroz, kıkırdak yüzeyinin hemen altındaki kemiğin sertleşmesidir. Osteoartritin, ilerleyen aşamalarında ortaya çıkar. Subkondral skleroz dizler ve kalçalar gibi yük taşıyıcı eklemlerde bulunan kemiklerde sık görülür. El, ayak veya omurga dâhil diğer eklemler etkilenebilir. Subkondral sklerozunuz olduğunda kıkırdak tabakasının hemen altındaki alan, kolajenle doludur ve sağlıklı kemikten daha yoğun hale gelir. Bu kemikler artık önceki gibi daha sert değildirler.
Hem subkondral skleroz hem de osteoartritin nedenleri henüz belli değildir. Bir durumun diğerine neden olup olmadığını veya her ikisinin de henüz anlaşılmayan bir altta yatan hastalığın belirtileri olup olmadığını anlamak için araştırmalar devam etmektedir. Kondral kıkırdağı tanımlamak için kullanılan başka bir kelimedir ve bu nedenle subkondral kıkırdağın altında anlamına gelir. Skleroz ise sertleşme anlamına gelir.
Subkondral Sklerozun Nedenleri
Kemik dokusu, özellikle eklem yakınında bulunan kısımda sürekli olarak tamir edilir ve değiştirilir. Subkondral sklerozda bir faktör bu değiştirilen dokunun yoğunlaşmasına ve normal kemikten daha fazla kollajene sahip olmasına neden olur. Son yıllarda yapılan yoğun çalışmaya rağmen, subkondral sklerozun nedeni henüz tam olarak anlaşılmamıştır.
Ve bu rahatsızlık kıkırdak dejenerasyonu olduğunda osteoartritin sonraki aşamalarında ortaya çıkar.
Bu rahatsızlık uzun süre sklerozun osteoartritin bir sonucu olduğu düşünülmekteydi. Ancak bazı yeni araştırmalar, osteoartritin en erken evrelerinde subkondral kemikte değişiklikler olabileceğini öne sürmektedir. Bu erken değişimlerin artritin bir sonucu değil, bir sebebi olabileceği düşünülmektedir. Daha eski bir görüş, kemiğin ucu kalınlaştıkça eklemdeki kıkırdaklara zarar verebileceği ve osteoartrite yol açabileceğidir.
Risk Faktörleri
Subkondral skleroz için risk faktörleri osteoartrit için olan risk faktörleri ile aynıdır. Bu faktörlerden bazıları şunlardır;
• Yaşlı yetişkinler
• Menopoz sonrası kadınlar
• Fazla kilolu veya obezite sorunu yaşayanlar
Subkondral skleroz alma olasılığını artıran diğer faktörler şunlardır:
• Spor veya kaza sonucu oluşan eklem yaralanmaları
• Eklemlerde tekrarlayan stres
• Özellikle diz veya kalçada yanlış hizalanmış kemikler
• Genetik faktörler
Subkondral Skleroz Belirtileri
Subkondral skleroz genellikle osteoartritin sonraki aşamalarında ortaya çıkmaktadır. Bu rahatsızlığın kişilerdeki belirtileri osteoartrit belirtileri ile aynıdır. Osteoartrit, eklemde kıkırdak aşınması veya dejenerasyonudur. Bu aşamalardan geçen ilerici bir hastalıktır. Artrit kötüleştikçe, kıkırdakların hemen altındaki kemiğin alanı daha da yoğunlaşır fakat bu hasta tarafından hissedilmez bir durumdur. Sadece X-ışını veya MRI ile tespit edilebilir. Subkondral skleroz ekleminde kıkırdak kaybı riskini artırmayabilir. 2014 yılında yapılan bir çalışmaya göre, bu rahatsızlığın kıkırdak kaybına ve eklemdeki alanın daralmasına karşı koruyucu olabileceğini belirlenmiştir. Ancak subkondral skleroz, artritle birlikte gelen eklem ağrısının kötüleşmesi ile birlikte olabilir. Bu aşamaya ulaşıldığında, genellikle subkondral skleroz olur.
Subkondral Sklerozda Kist Oluşumu
Subkondral kemik kistleri (SBC’ler) osteoartritin bir başka belirtisidir. Bu kistlerin olup olmadığı hasta tarafından fark edilmez. Ancak İlk olarak, X ışınlarında eklemin kıkırdak yüzeyinin hemen altında küçük sıvı dolu keseler olarak görüntülenir. SBC’ler osteoartritlerden ayrı olarak tedavi edilmez ve sadece osteoartritli bazı kişiler SBC alırlar. Ağrılı diz artritli 806 kişiden oluşan bir çalışmada sadece yüzde 31’inde subkondral kistler oluştuğu tespit edilmiştir ve bu kişilerin büyük bir kısmı kadın katılımcılardan oluşmaktadır. Buna karşılık, aynı gruptaki kişilerin yüzde 88’inde subkondral skleroz olduğu tespit edilmiştir. Teknik olarak, SBC’ler kistler değildir, çünkü diğer kistler gibi çevreleyen bir hücre katmanına sahip değildirler. Daha sonraki aşamalarda, SBC’ler kemiğe sabitlenebilir ve artık içlerinde sıvı yoktur. SBC’lerin diğer isimleri subkondral lezyonlar ve jeodlardır.
Kemik Mahmuzları
Osteofit olarak da bilinen kemik mahmuzları daha sonraki aşamalarda osteoartritin bir başka belirtisidir. Fakat subkondral sklerozdan kaynaklandığına dair bir kanıt yoktur.
Subkondral Skleroz Teşhisi
Subkondral skleroz, bir X ışını üzerinde bir bölgede artan yoğunluk olarak görünür. Büyük bir eklemde osteoartrit tedavisi görülüyorsa, doktor muhtemelen izlemenin bir parçası olarak etkilenen eklemin periyodik röntgenini isteyecektir. Ayrıca bir MRI da isteyebilirler. Subkondral skleroz X-ışını veya MRG’de görülebildiği zaman, kişinin osteoartrit var demektir.
Subkondral Skleroz Tedavisi
Subkondral skleroz ayrı olarak tedavi edilmez, osteoartrit tedavisinin bir parçası olarak tedavisi yapılır. Artrit tedavi şekilleri aşağıdaki gibidir:
İlaç tedavisi: İlk seçenek tedavi genellikle steroid olmayan antienflamatuar ilaçlardır (NSAID’ler) . Bu reçetesiz satılan ilaçlar, eklemlerdeki iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur. Bu ilaçlardan en çok kullanılanlar aşağıdaki gibidir:
• İbuprofen (Advil, Motrin)
• Aspirin (Bayer, St. Joseph)
• Naproksen (Aleve, Naprosyn)
Tedavide kullanılan reçeteli olanlardan bazıları şunlardır:
• Diklofenak (Voltaren)
• Selekoksib (Celebrex)
• Piroksikam (Felden)
• İndometasin (Tivorbex)
Fizik tedavi: Fiziksel terapi, gerilimi azaltmak için bir eklem çevresindeki kasları 
güçlendirmeye yarayan bir tedavi şeklidir. Diz için bu, baldır ve baldır kaslarını içerir. Yüzmek ve bisiklete binmek gibi düşük etkili egzersizler de yardımcı olabilir. Fiziksel bir terapist kişiye göre güç ve dayanıklılık seviye uygun bir egzersiz programı hazırlayabilir.
Diyet programı: Kilo vermek diz, kalça ve omurgada ağırlık taşıyan eklemler üzerindeki etkiyi önemli ölçüde azaltabilir. Kişinin fazla kiloluysa fazla kilolarından kurtulmak ağrıyı gidermeye yardımcı olabilir.
Enjeksiyonlar
Ağrılı artrit hastalarında konservatif tedavi cevap vermeyen durumlarda iki tip enjeksiyon tedavi şekli kullanılabilir:
• Kortizon: Etkilenen eklem içine uygulanan bu enjeksiyonlar bazen rahatlama sağlayabilir ve etkisi sadece bir veya iki ay sürer. Ayrıca kortizon bir steroiddir ve sürekli yan etkiler nedeniyle sürekli tedavi için önerilmez.
• Synvisc gibi viscosupplements: Bunlar rahatsız olan ekleme uygulanan hyaluronik asit enjeksiyonudur. Hyaluronik asit, eklemleri saran, sinovyal sıvı adı verilen doğal yağlama maddesinin bir parçasıdır.
Cerrahi Müdahale
Subkondral skleroz olan bireyler de uygulanan tüm tedaviler başarısız olduğunda cerrahi son çaredir. Kalça ve diz protezi ameliyatı yaygın bir cerrahidir. Ancak ameliyat yan etkileri ve ağrının giderilmemesi riskleri ile birlikte gelir.
Subkondral skleroz osteoartritin ilerleyen aşamalarında meydana gelen kemik dokusundaki bir değişikliktir. Bu, osteoartritin ilerlemesi gözlemlenirken doktor röntgen veya MRI’da tanı koyabileceği bir durumdur ve artritten ayrı olarak tedavi edilmez. Osteoartrit, özellikle ileri yaşlarda veya eklem yaralanmaları olduğu zamanlarda daha çok yaygın bir durumdur. Ve eklemlerdeki kıkırdak kaybını veya dejenerasyonunu içerir. Yıllardır yapılan araştırmalara rağmen, bu yaygın durumun nedenleri henüz tam olarak bulunamamıştır. NSAID’ler, fizik tedavi, kilo kaybı ve düşük etkili egzersiz gibi tedaviler semptomları hafifletmek için uzun bir yol kat edebilir. Bazen ise daha güçlü ağrı kesiciler gerekirken eklem protezi ameliyatı son çaredir. Osteoartrit sonucu ağrı yaşanıyorsa, en uygun tanı ve tedavi için uzman bir doktorla görüşülmesi gerekmektedir.
Kaynakça:
hss.edu
aafp.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu