Tetanos hastalığı,yaralanma esnasında doku arasına yerleşen Clostridium tetani adı verilen mikrobun ,yaygınlaşmasına neden olan özel bir hastalık tablosudur.yüzyıllardan beri bilinmektedir. İlk zamanlar hastalığın, yaraların içinde bulunan yabancı cisimlerin sinir uçlarını uyarmasından dolayı olduğu sanılmış ancak, 19.yy’ın ikinci yarısına gelindiğinde Lister; hastalığın cerrahi kliniklerde ameliyatlı hastalar arasında da çıktığını belirtmiştir. Öte yandan Tetanos hastalığının mikroplara karşı mücadele prensipleri uygulanarak önlenebileceğini göstermiştir. Nicolaier 1884 yılında yaptığı çalışmasında deney hayvanlarına, bahçe toprakları emüsyonu aşılayarak tetanos meydana getirmiş ve yaralarda tetanos basilini görmüştür. Bizde ise tetanosa Süleyman Numan, “kazıklı humma” adını vermiştir.
Tetanos Mikrobunun Özellikleri Nelerdir?
Tetanos mikrobu, 37 C’de oksijensiz şartlardaki besi yerlerinde çoğalma kapasitesine sahiptirler. Boyutları 3-5 mikron olup, oksijenle temas edince veya beslenme şartları kötüleşince daha dayanıklı olan sporlu şekline dönüşmektedir. Sporlar toz ve toprak içinde uzun süre yaşama özelliğine sahiptirler. Ayrıca tetanos mikrobu, kirli yaralar bulaşınca ve oksijensiz kalınca faal hale geçerek zehirlerini salgılamaya başlarlar. Zehirlerden bir tanesi “tetanosilin” adında kırmızı kan kürelerini eritici antijenik özelliğe sahip olup, aşı yapımında da etkili bir biçimde kullanılmaktadır. Bir diğer zehri ise, hastalığı ortaya çıkaran bir sinir zehri olan “tetenospasmin”‘dir.
Tetanos Hastalığı Kimlerde Görülür?
Tetanos hastalığı dünyanın her yerinde ve her insanda görülebilme ihtimali olan bir hastalık çeşididir. Tetanos mikrobu ot yiyen hayvanlar diye bilinen otoburların bağırsağında bulunur. Bu mikrobun bağırsaklarında yaşaması onlara zarar vermez. Bu hayvanlar, tetanos sporlarını otlardan alırlar ve bağırsakta canlı hale geçerek, çoğalırlar. Sonrasında ise hayvanın dışkısı ile çıkar ve tekrar spor haline geçerek toprağa karışır. Bu sporlar toprak ve gübre içerisinde uzun süre yaşarlar. Sporlar, sokak tozlarında, hastanelerin tozlu yerlerinde, sterilize edilmemiş dikiş malzemelerinde, elbiselerde, hayvanların tüylerinde de bulunabilir. İnsanlarda Tetanos mikrobunun giriş kapısı, deri ve mukozalardır. İşte salgılanan bu tetanos zehri merkezi sinir sistemine ulaştığı zaman, hastalık cereyan etmeye başlamaktadır.
Tetanosa en sık rastlanan durumlar; harpler, seri halde yaralanmalar, savaşlar vb. gibi vakalardır. Son yıllarda yapılan aşı takipleri, yaralanmalardan sonra yapılan koruyucu serum takibi, hastalık sayısını oldukça azaltan etkenler arasındadır.
Tetanos Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Tetanos hastalığının kuluçka süresi ortalama bir haftadır. Hastalığın kuluçka döneminin son iki gününe bakıldığında, keyifsizlik, iştahsızlık ve baş ağrısı gibi belirtiler baş gösterir. Öte yandan yüz kaslarında gerilme ve çiğnemede güçlükler olur. Dudakların hafif aralanması yüzlerde alaycı bir görüntüye neden olmaktadır. Bir süre sonra çene kaslarında gerginlik artmaya başlar ve hasta ağzını açamaz hale gelir.
Gövde kaslarının sertleşmeye başlamasıyla, sırt ağrıları ve oturmada zorluklar meydana gelir. Kas sertliği boyun, kol ve bacak kaslarında da oluşur ve buna spazmlar eşlik eder. Bu spazmlar ağrılı kasılmalar şeklinde olur ve kasılmaların şiddetine göre hastalık üç alt gruba ayrılır.
Tetanos hastalarında şuur açık ve ateş yoktur fakat terleme görülmektedir. Öte yandan tetanos hastalığının kas belirtilerinde başka belirgin bir belirtisi yoktur. Spazmlar, solunum kaslarında görülürse hastalarda nefes darlığı oluşur ve oksijensizlikten ölür.
Tetanos Hastalığının Tedavisi Nasıldır?
Tetanos hastalığı kendi kendine iyileşebilen bir hastalık olarak bilinmektedir. Zehir salgılayan mikrop temizlendikten sonra, sinir hücrelerine tekrardan zehir gitmez. Fakat sinir hücreleri geri eski halini alana kadar, kasılmalar devam etmektedir Tedavi sürecinde yapılacak en önemli iş, uyku ilaçları ve nevrotik ilaçlar sayesinde hastanın kasılmalarını engellemektir. Tetanos hastalığının tedavi sürecinde hasta oldukça sessiz ve sakin bir odada rahat bir yatağa yatırılır ve perdeler kapatılarak odada loş bir ortam oluşturulur. Ardından penisilin ve antitetanik serum verilir. Fakat tüm bunlar hasta narkozla uyutulup yara temizlendikten sonra gerçekleştirilir. Gereken tetanos hastalarına oksijen verilerek suni solunum yaptırılır.
Tetanos Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?
Tetanos hastalığının tedavisindeki güçlükler göz önüne alındığında, tetanos hastalığından korunmak için alınması gereken önlemlerin önemi çok iyi anlaşılmaktadır.
Yaralanma ihtimali olan bireylerden özellikle asker, polis, çiftçi ve işçilerde tedbir almak oldukça önemli ve gereklidir. Bu süreçte korunmanın en iyi yolu kaçınılmaz aşılamadır. Birer ay ara ile üçer kez yapılan bu aşılama sayesinde, kişi korunur ve her beş yılda bir aşı yenilenmelidir. Bazı durumlarda serumla da önlemler alınmaya çalışılsa da aşı kadar etkili olmamaktadır.
Yazar: Meltem Palu