Toprak Bir Yaşam Alanıdır (Habitattır)

Habitat, bir canlının yaşadığı alandır. Toprak bir yaşam alanıdır ve hayat doludur. Toprak habitatı bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalar ve bunların abiyotik çevreleri dahil olmak üzere toprakta yaşayan canlı organizmaların toplamı olarak tanımlanır. Organizmalar topluluğunun yaşadığı habitatın tam doğası, jeoloji, iklim ve bitki örtülerinin karmaşık etkileşimi ile belirlenir. Kaya ve ana materyalin sıcaklık, yağış, yükseklik, enlem, güneşe ve rüzgâra maruz kalma ve benzer çevresel koşullara ve karakteristik bitki topluluklarına sahip geniş coğrafi bölgelerdeki daha birçok faktörle olan bu etkileşimi, ilişkili topraklarla birlikte mevcut karasal biyomlara dönüşmüştür.
Toprak, genellikle çeşitli biyolojik, kimyasal ve fiziksel habitat sağlayarak çeşitli bitki, hayvan ve toprak mikroorganizmalarının büyümesini destekler. Bazı hayvanlar toprağın üstünde (yaprak artıklarından oluşan ölü tabakalarla veya diğer organik maddelerde) yaşarken, diğerleri yüzeyin altında yaşar. Bazı şeyler tüm yaşamları boyunca toprakta yaşarken, diğerleri hayatlarının sadece bir bölümünde orada yaşar. Toprakta yaşadığı bilinen ve sayıları milyarları bulan mikroorganizmalar da vardır ancak bunlar bizim göremeyeceğimiz kadar küçüktür. Bitkiler de toprakta yaşarlar. Hava, besin ve su için toprağa bağımlıdırlar. Toprakta yaşayan canlılar birbirlerine ve hayatta kalmak için organik maddelere ve mineraller gibi cansız toprak bileşenlerine bağlıdır. Bu karşılıklı bağımlılık ve gıda enerjisinin transferi, toprağın besin ağı olarak adlandırılmıştır.

Toprak Habitatları Farklılık Gösterir

Daha yakından bakıldığında (ışık mikroskobu ve elektron mikroskobu ile) toprak katıların (kum, silt ve kil parçacıkları ve organik madde) ve boşlukların (hava ve suyla dolu) karmaşık bir düzenini ortaya koymaktadır. Alanlar içinde bitkilerin kökleri ve toprak organizmaları, mikroplardan köstebeklere kadar inanılmaz derecede çeşitli bir dünya yaşar. Bütün bunlar, toprağı ekosistemlerin en karmaşık ve büyüleyicilerinden biri yapar.
Toprak habitatları oldukça farklı olabilir. Toprağın özellikleri içinde yaşayanları etkilemektedir. Toprak habitatı, nanometreden kilometrelere kadar ölçülen tüm ölçeklerde, hem uzay hem zamanda kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikler açısından farklılık gösteren heterojenliklerle karakterize edilir. Bu ölçek sürekliliği içindeki çeşitli seviyelerde, toprak habitatını karakterize etmek için kullanılan farklı toprak özellikleri, söz konusu işleve veya niteliğe bağlı olarak daha fazla veya daha az önem kazanabilir. Örneğin, su ve hava için çok sayıda gözenek boşluğuna sahip bir toprak yaşamı genellikle sert topaklardan (keseklerden) oluşan bir topraktan daha fazla destekler. Sıcaklık ve yağış, toprakta yaşayan bitki ve hayvan türlerini de etkiler.

Toprak Habitatları ve Toprak Organizmalarının Çeşitliliği

Ormanlar, sıcaklıkta büyük değişikliklerin olmadığı nemli yerler olma eğilimindedir. Her orman, dünyadaki yağmur ormanları kadar farklı hayvana sahip olmayabilir ancak yerin altında çok fazla yaşam vardır. İnanılması zordur ama ormanların altındaki solucanların ağırlığı, ormanda yaşayan diğer tüm hayvanlardan daha fazladır. Solucanlar, orman tabanındaki tek canlı değildir, dökülen ve ölen yaprakların oluşturduğu ölü örtü tabakası tespih böcekleri ve sopa çekirgeleri gibi yüzlerce omurgasız türünü barındırabilir. Solucanlar, omurgasızlar ve mikroskobik organizmalar, düşen yaprakları ve diğer çürüyen maddeleri yiyecek olarak kullanır. Yeniden kullanılabilmeleri için onları parçalayıp ve besinleri geri dönüştürürler. Otlaklar, dağ çalılıkları ve kıyılar gibi diğer yerler kendi toprak ekosistemlerine sahiptir. Toprağın olduğu her yerde, bir toprak habitatı ya da yaşama alanı olacaktır.
Her hayvan, bitki ve mikrop türü biraz farklı bir habitat gerektirir. Bu yüzden, dünya üzerindeki muazzam biyoçeşitliliği desteklemek için çok çeşitli habitatlar gereklidir. Mikrobiyal düzeyde, habitatların çeşitliliği farklı nedenlerle faydalıdır. Çok aşamalı ayrışma ve besin döngüsü sürecinde birçok farklı organizmaya ihtiyaç vardır. Karmaşık toprak organizmaları kümesi, organizmaların hastalığa neden olanlarıyla rekabet edebilir ve soruna neden olan türlerin baskın hale gelmesini önleyebilir. Topraktaki su dinamikleri için önemli olan toprak yapısının oluşturulması ve sürdürülmesinde birçok organizma türü yer alır. İnsanlar tarafından kullanılmakta olan birçok antibiyotik, diğer ilaçlar ve bileşikler, toprak organizmalarından elde edilmektedir. Topraktaki organizmaların çoğunluğu toprak dışında büyüyemez, dolayısıyla yararlı olan mikroorganizmaların korunması için sağlıklı ve çeşitli toprak ekosistemlerinin korunması gerekir.

Bitkiler, Hayvanlar ve Mikroorganizmalar Toprağa Neden İhtiyaç Duyar?

Yeryüzünde yaşayan canlıların yaklaşık % 25’i bir habitat olarak toprağı kullanır. Bitkileri mikroorganizmalar, hayvanlar ve insanlar farklı nedenlerle toprağa ihtiyaç duyar. Aşağıda kısaca bu nedenlerden bahsedilmiştir:
*Mikroorganizmaların toprağa aşağıdaki nedenlerden dolayı ihtiyacı vardır:
-Besin: Çoğu mikrop, düzenli organik madde girdisi (örneğin bitki kalıntısı) nedeniyle toprağa ihtiyaç duyar.
-Alan: Nematodlar ve böcekler gibi daha büyük toprak organizmaları, toprakta hareket etmek için yeterli alana ihtiyaç duyar.
-Hava: Toprak organizmalarının çoğu havaya gereksinim duyar fakat bazıları oksijen yokluğunu gerektirir. Oksijeni sevmeyenler topraktaki düşük oksijenli mikro bölgelerde yaşarlar. Genel olarak toprak havalanmasındaki bir artışla toprağın biyolojik aktivitesi de artar.
*Bitkilerin toprağa aşağıdaki nedenlerden dolayı ihtiyacı vardır:
-Bitki büyümesi için gerekli mikrobiyolojik aktivitenin desteklenmesi.
-Kök penetrasyonu için destek ve minimum direnç.
-Yeterli havalandırma sağlarken toprakta su alımı ve tutulması.
-Toprak havasının atmosferle değişimi.
-Erozyona karşı direnç.
-Organik besin ve mineral kaynakları.
*Hayvanların ve insanların da şu nedenlerle toprağa ihtiyacı vardır:
-Bitkilerin sağlıklı büyümesi.
-Hayvan sağlığı için gerekli besin maddelerinin mevcudiyeti. Bunlar bitkilerin kökleri tarafından emilse de ancak bitkilerin sağlığı için zorunlu değildir.
*Tüm organizmalar şunlara ihtiyaç duyar:
-Düşük seviyelerde toksik bileşikler.
-Su ve havanın filtrelenmesi.
Peyzaj bakımından, çeşitli bitkileri, hayvanları ve mikroorganizmaları desteklemek için çeşitli toprak ortamlarına ihtiyaç bulunmaktadır.

Şehirdeki Toprak Habitatları

Evlerin ve okulların etrafındaki çimler ve bahçeler her türlü toprak yaşamına ev sahipliği yapar fakat onları görmek için bakmak gerekiyor. Çoğu toprak organizması güneş ışığına maruz kalmaktan hoşlanmaz. Kompost sistemleri kurularak toprak habitatları bile oluşturulabilir. Boş bir kutuya eklenen az bir miktar toprak ve besin artıkları veya biçilmiş çimler kısa sürede böceklere, solucanlara ve mikroskobik canlılara ev sahipliği yapar.
Toprak organizmalarının bitki ve hayvan atıklarını parçalayıp geri dönüştürmesi de aynı şekilde iyi bir durumdur. Sadece bir çeşit atık mesela böceklerin dış iskeletleri yani kabukları düşünülürse, bunlar asla geri dönüştürülmemiş olsaydı, çevrede böceklerin vücut parçalarından yığınlar oluşurdu. Var olan ve yere düşen tüm yapraklar, patates kabukları ve inek dışkılarında da aynı durumun oluşacağı hayal edilirse yerin üstündeki yaşamın, yerin altındaki yaşamın yardımı olmadan var olamayacağı daha iyi anlaşılır.

Kaynakça:
https://www.sciencelearn.org.nz/resources/892-soil-is-a-habitat
http://soilquality.org/functions/biodiversity.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780080475141500068

Yazar: Müşerref Özdaş