Araç kullanırken büyük bir traktör römorkunun hafifçe sürüklenip tekrar aniden şeridine döndüğünü görmekten daha rahatsız edici bir şey yoktur. Geceleri otoyolda araç kullanırken, çoğu araba sürücüsünün uykulu olduğunu ve zikzaklar yaptıklarını görme ihtimaliniz yüksektir. Bu durumlarda ya biraz yavaşlar ya da hızlanır o araçlardan uzaklaşmaya çalışırsınız. Çünkü yakın gitmeniz durumunda uykulu sürücülerin sizin kaza yapmanıza sebep olabileceğini düşünürsünüz.
Özellikle uzun yol kamyon sürücülerinde uykulu araç sürme durumuna sıklıkla rastlanmaktadır. Bu araçlar çok uzun oldukları için küçük araçlar gibi kolay manevra kabiliyetleri de yoktur. Bir de taşıdığı yükü zamanında teslim etme gerekliliği nedeni ile uykusuz bir şekilde ilerlemeye devam ederler. Tonlarca yük taşıyan bu kamyonları kullanırken uyuya kalmak tam bir trafik canavarlığı yapmak demektir. Bu nedenle kamyon sürücüleri için bir takım kurallar bulunmaktadır. Belli bir süre yol yaptıktan sonra dinlenmek zorundadırlar. Bu saatin üzerinde sürekli araç kullanmaları durumunda ceza yemektedirler.
Sadece kamyon sürücüleri değil uzun yol yapan tüm sürücüler için geçerli olan bu uyku durumu nedeni ile araç güvenlik araştırmacıları bir takım akıllı çözümler üretmeye ve sürekli geliştirmeye çalışmaktadırlar. Yorgunluk tespit sistemi de bu akıllı çözümlerden birisidir. Hadi gelin, bu sistemin nasıl çalıştığına bakalım.
Nasıl Çalışır?
Bu özellik, uykulu sürüşü algılayabilir ve sizin uykusuzluğundan şüphelendiğinde, ara vermek için sizi uyarır. Bu özelliğin yaygın kullanılan sürümleri, belirli bir süre boyunca içinde bulunduğunuz şerit merkezinden kaç kez çıktığınızı izleyerek bunu yapar. Bu özellik, şerit işaretlerini ve aracınızın şeridindeki konumunu izlemek için şerit kalkış uyarı sistemlerinden bazı sensörleri ödünç alır. Uyuşukluk uyarısı özelliklerinin birçok versiyonu, kısa bir süre içerisinde şeritten ne kadar sıklıkla ayrıldığınızı izleyerek uykulu olup olmadığınızı belirleyecektir. Daha gelişmiş sürümler, uykunuz esnasında normal sürüş düzeninizin ne olduğunu “öğrenebilir”. Eğer olağandışı sürüşe başlarsan – bir çok ani manevra veya duruş yapmak gibi – sistem uykulu olduğunuzu tespit eder ve sürüş molası vermeniz için sizi uyarır.
Yorgunluk tespit sistemleri, uyuşuk olduğunuzdan şüphelendiğinde, sürüş molası vermeniz için ön panelinizde bir kahve bardağı ve mesaj görüntüler. Sesli uyarılara sahip bazı sistemler ise size sözlü olarak uykulu olabileceğinizi söyleyebilir ve güvenli bir şekilde sürüş yapabileceğiniz düzeye ulaşıncaya kadar mola vermenizi ister. Bunun da ötesinde koltuğunuzu ve direksiyonunuzu titreterek sizi uyandırmaya çalışan sistemler de bulunmaktadır.
Volvo, Saab, Nissan ve Mercedes-Benz gibi otomobil şirketleri, uykulu sürücüleri uyandırmanın en iyi yolunu bulmak için simüle edilmiş sürüş senaryolarında uykudan mahrum sürücüler üzerinde testler yaparak çözümler üretmişlerdir.
Bu testler neticesinde Volvo, Sürücü Uyarı (Driver Alert) sistemini geliştirmiştir. Araba, sürücünün uyukladığına karar verirse sesli bir alarm verir ve gösterge panelinde bir fincan kahve yanıp sönen bir simge yayınlanır. Saab’ın benzer bir düzenlemesi var. Şirketin, Sürücü Dikkati Uyarı Sistemi (Driver Attention Warning System) olarak adlandırdığı bu sistem sesli bir alarm kullanıyor. Bir sürücü uyuklamaya başladığında “Sizi yoruldunuz” ve ardından “Tehlikeli bir şekilde yoruldunuz!” mesajı veren bu sistem ayrıca sürücü koltuğunu da sürücüyü rahatsız etmeye yardımcı olmak için titreştirmektedir.
İkinci nesil uykulu sürücü uyarı sistemleri daha da ileri teknolojiye sahip olacak. Bağımsız şirketler, sürücünün tamamen uyanmasını sağlayacak farklı uyarı sistemleri üzerinde çalışmaktadırlar. Sürücünün arkasından uyanmasını sağlayacak hava püskürtülmesi, direksiyon simidinin titreştirilmesi ve hatta şeridinden çıkan aracın tekrar şeridine otomatik olarak yönlendirilmesi gibi uyarılar bunlardan bazılarıdır.
Peki bir araba ne zaman uyukladığınızı nasıl anlayabilir? Aslında, araştırmacılar halihazırda var olan otomobil güvenlik teknolojilerini değiştirerek yeni yollarla birleştirip yeni teknoloji sistemlerini elde ediyorlar. Örneğin, günümüz dijital araçlarındaki kör nokta uyarı sistemleri, göremediğiniz yerlerde bulunan diğer araçlara dikkat etmenize imkan vermektedir. Ayrıca, aracınızın şerit ile olan ilişkisini ve dönüş sinyalinizin açık olup olmadığını analiz ederek şeritten çıkıp çıkamadığınızın tespit edilmesi sağlanmaktadır. Bu sisteme, şerit değiştirildiğinde şeride dönmenizi sağlayan otomatik direksiyonu eklediğinizde neredeyse otonom araçlara ulaşılmaktadır. Böylece uykulu bir sürücüyü koruyacak sistemler aslında daha önce geliştirilmiş teknolojilerin birleştirilmesi ile elde edilmektedir.
Yakın gelecekte, sürücü ve arabası olan ilişki her zamankinden daha iyi tanınıyor olacaktır. 2009 yılında Mercedes-Benz’inizi ilk satın aldığınız andan itibaren aracınızı kullanmaya başlayınca, araç bilgisayarı, sürücü profilini oluşturmak için belirli sürüş özelliklerini analiz eder. Bu sürücü profili ile mevcut sürüş durumunuzu eşleştirir – aracı nasıl yönlendiriyorsunuz, ne kadar sürede sürdüğünüz ve ne zaman araç kullanmaya geçtiğiniz gibi. O esnadaki sürüş davranışınız profilinizle uyuşmuyorsa, araba bir şeylerin doğru olmadığını söyleyebilir ve size bir uyarı gönderir. Bu yüzden, uykulu olduğunuz bir anda sürüş karakteriniz değişeceğinden araç sizi uyarmaktadır. Volvo’nun sistemi de buna benzer; sürüş şeklinizin yanı sıra diğer araçlarla olan ilişkileriniz (önünüzdeki otomobillerle olan yakınlığınız gibi) de analiz edilmektedir. Bu durumlarda değişiklik olması durumunda araç sizi uyarmaktadır.
Saab da ise bir araç bilgisayarı, yorgun olup olmadığınızı belirlemek için yüz tanıma yazılımını kullanmaktadır. Daha önce yüzünüzü tanımlayarak eğitilmiş yapay zekaya sahip araç iç kameraları ile yüzünüz, mimikleriniz, göz kapaklarının açılıp kapanma sıklığı gibi durumlar analiz edilerek uykulu olup olmadığınız tespit edilmektedir. Artık uyanık olmadığınız sonucuna varıldığında, sistem sizi tehlikeli uykudan kurtarmak için uyarılara başlamaktadır.
Bu tarz teknolojiye sahip olan araç kullanıyorsanız uykunuz geldiğinde aracınız sizi uyararak bir kahve molası vermeniz gerektiğini söyler. Artık yeni nesil araçlarda sıkça karşılaştığımız bu sistem yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Hem kendi can güvenliğiniz hem de taşıdığınız insanların can güvenliği için bu tarz araç güvenlik sistemlerini araçlarınıza donanım olarak ekletmeniz şiddetle tavsiye edilmektedir. Ancak ne olursa olsun, hangi sistemi kullanıyor olsanız da bir sürücü olarak yorgun ve uykulu bir şekilde araç kullanmamanız gerekir. Uzun yolculuklara çıkacağınız zaman belirli periyotlarda mola vermeyi unutmayınız. Keyifli ve güvenli sürüşler.
Kaynakça:
https://mycardoeswhat.org/safety-features/drowsiness-alert/
https://auto.howstuffworks.com/car-driving-safety/safety-regulatory-devices/car-wake-you-up.htm
Yazar:Bekir Afşar